31/05/2002
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 152
Duration: 04:53
Litir 152: Canada
Cha robh mi a-riamh ann an Canada agus is m貌r am beud oir tha fhios gur e d霉thaich mh貌r bhr猫agha inntinneach a th鈥 innte. Feumaidh mi sin a chur ceart uaireigin. Ach rinn mi beagan anns an sgoil mu a deidhinn ann an Cruinn-e貌las agus thachair rudeigin annasach dhomh aig an 脿m sin. Bha sinn ag ionnsachadh mu na roinnean-n脿isein a tha a鈥 d猫anamh Chanada, agus bha mi a鈥 feuchainn rin cuimhneachadh 鈥 Alba Nuadh, Talamh an 脠isg, Ontario, Quebec, Saskatchewan鈥
Air an fheasgar mus robh an deuchainn ann, shuidh mi s矛os c貌mhla ri mo mh脿thair airson deisealachadh air a son. Thuirt i rium, 鈥渃arson nach toir thu creidsinn gu bheil thu ann an carbad-iarainn, a鈥 dol eadar costa sear agus costa siar Chanada? Faodaidh tu innse dhomh na rudan a ch矛 thu fhad 鈥檚 a tha thu a鈥 siubhal.鈥 Shaoil mi gu robh sin math gu le貌r, agus 鈥檚 ann mar sin a dh鈥檜llaich mi airson na deuchainn.
Abair gu robh an t-iongnadh orm nuair a leugh mi a鈥 cheist air Canada anns a鈥 ph脿ipear-deuchainn air an l脿rna-mh脿ireach. 鈥橲 e a bh鈥 ann 鈥 鈥渢hoir creidsinn gu bheil thu ann an tr猫ana, a鈥 dol thar Chanada bhon taobh an ear don taobh an iar. D猫an tuairisgeul air na ch矛 thu.鈥 Cha chreid mi gun do dh鈥檜llaich mi a-riamh cho math airson deuchainn 鈥檚 a dh鈥檜llaich mi an turas sin. Chun an l脿 an-diugh, chan eil fhios a鈥檓 an robh an d脿-shealladh aig mo mh脿thair!
Bha dithis a bhuineadh do dh鈥橝lba gu m貌r an s脿s anns a鈥 phr貌iseact airson rathad-iarainn, no loighne-r猫ile, mar a chanas m貌ran an-diugh, a thogail thar Chanada. B鈥 e fear dhiubh D貌mhnall Mac a鈥 Ghobhainn, am Morair Strathcona mar a bh鈥 air mu dheireadh, a bha na sti霉iriche air a鈥 chompanaidh a thog an loighne. Nochdaidh esan a-rithist ro dheireadh na Litreach. B鈥 e am fear eile Sir Iain D貌mhnallach, a鈥 chiad phr矛omhaire aig Canada, nuair a fhuair i na cr矛ochan a th鈥 aice an-diugh ann an ochd deug, seasgad 鈥檚 a seachd (1867).
Bha buinteanas aig Iain D貌mhnallach do thaobh sear Chataibh, far an robh athair na chroitear, ach chaidh e a Chanada nuair a bha e 貌g. Ghabh e ceum ann an Lagh agus chaidh e a-steach a phoileataics. Chaidh a dh猫anamh na cheannard air na T貌raidhean ann an ochd deug, ceathrad 鈥檚 a ceithir (1844) agus tr矛 bliadhna fichead as d猫idh sin, bha e aig ceann ghnothaichean nuair a chaidh Canada a chruthachadh.
Bha Sir Iain D貌mhnallach (oir chaidh inbhe ridire a bhuileachadh air aig 脿m cruthachaidh a鈥 chaidreachais) dhen bheachd gu robh rathad-iarainn thar na d霉thcha riatanach airson muinntir Chanada aonachadh, oir bha sgaraidhean m貌ra ann eatarra, gu h-脿raidh eadar an fheadhainn a bhuineadh do Bhreatainn agus an fheadhainn a bha d矛leas don d矛leab Fhrangaich aca. Bha na Frangaich gu math l脿idir ann an Quebec, ach chan ann ann a sin a-mh脿in. Mar eisimpleir, bha buidheann ann am Manitoba, aig an robh Frangais mar ch脿nan, a dhi霉lt a-muigh no mach tighinn a-steach a Chanada. Le measgachadh de bhith a鈥 sealltainn sp猫is dhaibh, agus le bhith a鈥 bagairt cogadh orra, rinn Sir Iain D貌mhnallach a鈥 ch霉is orra.
Ach dh鈥櫭╥rich sgainneal mu dheidhinn na loighne-r猫ile agus chaill an D貌mhnallach gu ceannard nan Libearalach, Alasdair MacCoinnich, a fhuair taic bhon T貌raidh, D貌mhnall Mac a鈥 Ghobhainn. Bha Sir Iain D貌mhnallach air ais mar phr矛omhaire c貌ig bliadhna as d猫idh sin, ann an 脿m airson cr矛och a chur air a鈥 phr貌iseact mh貌r. Is c貌 chuir an cipean mu dheireadh na 脿ite anns na Beanntan Creagach? C貌 ach D貌mhnall Mac a鈥 Ghobhainn fh猫in 鈥 ann an 脿ite le ainm Gaidhealach, Creag Ealachaidh.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.