29/03/2002
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 143
Duration: 04:29
Litir 143: Iomain agus golf
Halo a-rithist. Tha mi a-mach an-diugh air sp貌rs. An urrainn dhuibh ainm a chur ri tr矛 dhiubh a bhuineas, bho th霉s, do dh鈥橝lba? Uill, 鈥檚 d貌cha gum bi sin nas fhasa fhreagairt an-dr脿sta leis gu bheil fear aca air aire dhaoine gu m貌r. Tha mi a鈥 bruidhinn air curladh. 鈥橲 iad an fheadhainn eile a bhuineas do dh鈥橝lba 鈥 iomain agus golf.
Bidh fios agaibh, tha mi cinnteach, gur e sgioba de bhoireannaich Albannach a bhuannaich bonn 貌ir a鈥 churlaidh do Bhreatainn aig na Geamannan Oilimpigeach o chionn ghoirid. Tha e coltach gu robh m貌ran ann an Sasainn gu tur aineolach mun gheam ach chan ionann sin ann an Alba, far an deach a chruthachadh o chionn ceudan bhliadhnaichean.
Co-dhi霉 鈥檚 ann ann an Alba a chaidh a鈥 chiad aithris a dh猫anamh ann an sgr矛obhadh 鈥 co-cheangailte ri Abaid Ph脿islig ann an c貌ig deug, ceathrad 鈥檚 a h-aon (1541). Ach tha feadhainn ag r脿dh gur d貌cha gun do th貌isich e anns an 脪laind no ann am Fl脿nras, oir rinn am fear-deilbh, Pieter Bruegel, d脿 dhealbh ann an c貌ig ceud, seasgad 鈥檚 a c貌ig (1565) de dhaoine a鈥 cluich le clachan air deigh. Agus tha e a鈥 coimhead coltach gur ann 脿 Fleamais a th脿inig am facal Beurla 鈥渂onspiel鈥 a tha a鈥 ciallachadh 鈥済eama curlaidh鈥.
Ach an e curladh a tha anns na dealbhan? Tha cuid dhen bheachd gur e geam eile a th鈥 ann 鈥 fear a th貌isich ann am Baibh猫iria agus an Ostair 鈥 ris an canar 鈥渆ischiessen鈥, anns a bheil maide a鈥 stobadh gu d矛reach a-mach 脿s a鈥 chloich. Co-dhi霉, ge bith c貌 th貌isich curladh, 鈥檚 iad na h-Albannaich a thug cruth agus spionnadh dha. Agus tha m貌ran dhen bheachd gu bheil e iomchaidh gu bheil am bonn 貌ir aig Geamannan Oilimpigeach a鈥 Gheamhraidh air tighinn 鈥渄hachaigh鈥.
Leudaich an sp貌rs aig 脿m nuair a bha na geamhraidhean na b鈥 fhuaire na tha iad an-diugh, agus nuair a bha e fada na b鈥 fhasa do dhaoine loch re貌ite a lorg. 鈥橲 ann anns na sg矛rean d霉thchail a bu mh貌 a bhiodh daoine a鈥 cluich curladh agus, ann an aimsir re貌ite aig an 脿m sin, cha robh m貌ran eile a b鈥 urrainn dhaibh dh猫anamh ach cumail bl脿th ann an d貌igh air choreigin! Gu h-iongantach, bha iad cho measail air an sp貌rs ann an cuid de dh鈥櫭爄teachan 鈥檚 gum biodh iad a鈥 falbh a-mach a chluich air an oidhche, agus a鈥 cleachdadh l貌chrain, no lampaichean no, uaireannan, solas l貌chran nam bochd. 鈥橲 e sin a鈥 ghealach.
Ma 鈥檚 e Alba a thug curladh don t-saoghal, agus tha e a-nise air a chluich ann an co-dhi霉 fichead d霉thaich eadar an t-Suain agus New Zealand, 鈥檚 iad na Cain猫idianaich as m貌 a dh鈥檉h脿s measail air. Tha suas ri millean duine ri curladh ann an Canada, barrachd na tri霉ir 脿s gach ceathrar a chluicheas an geam air feadh an t-saoghail. Chuir Alba sgioba a dh鈥檌onnsaigh Chanada agus nan St脿itean Aonaichte ann an naoi deug 鈥檚 a dh脿 (1902) airson a鈥 chiad turais, agus mhothaich iad gu robh na Cain猫idianaich is Aimeireaganaich math math air a鈥 gheam. Agus thachair rud 霉r dhaibh, oir b鈥 e sin a鈥 chiad turas a bha gin dhen sgioba Albannach air curladh a chluich fo chabair.
Tha gnothaichean air atharrachadh ann an Alba bhon uairsin agus, ged nach eil uiread de chluicheadairean anns an d霉thaich seo 鈥檚 a th鈥 ann an Canada, agus ged nach eil na goireasan tr猫anaidh againn cho math nas m貌, sheall na boireannaich Albannach gu robh iad fhathast comasach air sgioba a chur ri ch猫ile a dh猫anadh a鈥 ch霉is anns an fharpais as m貌 air an t-saoghal.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine: a鈥 cleachdadh solas l貌chran nam bochd: using the light of the lantern of the poor people, ie the light of the moon (for which you don鈥檛 need to pay).
* 鈥淟itir do Luchd-Ionnsachaidh鈥 is funded by Comataidh Craolaidh G脿idhlig
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.