Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 74: Rannsachadh

Uaireannan, bidh sinn a鈥 cleachdadh faclan airson bliadhnaichean gun fios a bhith againn c貌 脿s a th脿inig iad bho th霉s. Tha eisimpleir againn anns an fhacal te貌claid neo, ann am Beurla, chocolate. Th脿inig am facal sin a-steach don Bheurla anns an t-seachdamh linn deug bhon Sp脿inntis, chocolate.

Ach chan e facal Spainntis a bh鈥 ann bho th霉s. Thog na Sp脿inntich e thall ann am Mexico bhon treubh ainmeil anns an d霉thaich sin, na h-Aztecs. Ann an Aztec, agus gabhaibh mo leisgeul ma tha mi ga r脿dh gu ce脿rr, 鈥檚 e xocolatl a bh鈥 ann, agus th脿inig e bho dh脿 fhacal anns a鈥 ch脿nan aca, xococ, a tha a鈥 ciallachadh 鈥渟earbh鈥, agus atl, a tha a鈥 ciallachadh 鈥渦isge鈥. Mar sin, tha co-dhi霉 aon fhacal againn ann an G脿idhlig a th脿inig bho th霉s bho ch脿nan nan Aztecs.

鈥橲 e a thug orm smaoineachadh mu dheidhinn seo gu robh mi a鈥 d猫anamh beagan rannsachaidh. Seadh, bha mi a鈥 rannsachadh. Agus d猫 th脿inig fo m鈥 aire ach am facal sin fh猫in 鈥 rannsachadh. An latha an-diugh, cluinnear gu math tric e, gu h-脿raidh anns na naidheachdan air an r猫idio agus air telebhisean. Tha e co-ionann ris an fhacal research neo inquiry ann am Beurla.

Canaidh sinn ionad-rannsachaidh airson research institute, sgioba-rannsachaidh airson research team, rannsachadh poblach airson public inquiry is mar sin air adhart. Cluinnidh sibh rudan air an r猫idio mar 鈥渢ha am poilis a鈥 rannsachadh b脿s fir ann an Glaschu.鈥 鈥橲 e cuideachd am facal a tha sinn a鈥 cleachdadh far a bheilear ag r脿dh explore neo exploration ann am Beurla. 鈥橲 e fear-rannsachaidh ainmeil a bh鈥 ann an Daibhidh Mac Dhunleibhe, ann an Afraga, mar eisimpleir.

Ach, ma bheir sibh s霉il ann am faclair, ch矛 sibh gu bheil am facal cuideachd a鈥 ciallachadh 鈥渁鈥 coimhead airson rudeigin鈥, 鈥渁鈥 r霉rachadh鈥 agus 鈥渁鈥 sgr霉dadh鈥. Nuair a bhios an gille agam ag iarraidh stocainnean a lorg anns a鈥 mhadainn, feumaidh e uaireannan rannsachadh m貌r a dh猫anamh anns an t-se貌mar aige, leis na th鈥 ann de stuth aige, agus e gu l猫ir m矛-sgiobalta!

Tha a鈥 chiall sin nas fhaisge air a鈥 chiall a bh鈥 air an fhacal rannsachadh aig t霉s. Agus c貌 脿s a th脿inig am facal? Uill, a r猫ir nan sgoilearan, 鈥檚 ann 脿 c脿nan nan Lochlannach a th脿inig e. Ann an Lochlannais, 鈥檚 e rannsaka a bh鈥 ann. Th脿inig e bho dh脿 fhacal anns a鈥 ch脿nan sin 鈥 rann, a鈥 ciallachadh taigh, agus saka, a鈥 ciallachadh lorg, neo coimhead airson rudeigin. Rannsaka.

Nise, bidh sibh e貌lach air facal Beurla a th脿inig bho na dearbh fhreumhan Lochlannach. Ransack. Tha sin a鈥 ciallachadh an-diugh 鈥渁鈥 milleadh鈥, neo 鈥渁鈥 creachadh鈥. Ach tha e cuideachd a鈥 ciallachadh 鈥渁鈥 coimhead gu mionaideach airson rudeigin ann an taigh, neo bocsa, neo 脿ite dhen t-se貌rsa鈥. Is tha an dearbh chiall fhathast aig rannsachadh anns a鈥 ch脿nan againn fh猫in.

Tha smuain a鈥 cuairteachadh nam cheann mu na Lochlannaich nuair a th脿inig iad a dh鈥橝lba an toiseach, agus iad a鈥 togail chreach anns na manachainnean agus taighean aig na Gaidheil air cladaichean na d霉thcha. Tha mi a鈥 faicinn nam inntinn dealbh de bhalach 貌g a鈥 ruith a dh鈥檌onnsaigh an taigh鈥 aige air costa siar na Gaidhealtachd, agus an t-eagal air.

鈥淎 Mhamaidh, a Mhamaidh,鈥 tha e ag 猫igheachd, 鈥渢ha Lochlannaich a鈥 tighinn. Daoine m貌ra le clogaidean is claidheamhan.鈥

鈥淥,鈥 tha a mh脿thair ag r脿dh, 鈥渢ha iad a鈥 tilleadh 鈥 airson tuilleadh dhen 鈥榬annsachadh鈥 aca a dh猫anamh.鈥

鈥淥ch uill, tha sin math gu le貌r, ma th脿,鈥 tha am balach a鈥 freagairt. 鈥淭ha mi an d貌chas, ge-t脿, nach cur iad cus cheistean orm!鈥

Faclan na seachdaine

te貌claid: chocolate; Sp脿inntis: Spanish language; a鈥 r霉rachadh:rummaging, searching, groping; a鈥 sgr霉dadh: scrutinizing, investigating, researching;stocainnean: socks; ciall: meaning; Lochlannach: Viking; Lochlannais: Norse language; a鈥檓illeadh: damaging, destroying; a鈥 creachadh: plundering, ruining; clogaidean: helmets;claidheamhan: swords.

Abairtean na seachdaine

c貌 脿s a th脿inig iad bho th霉s: where they came from originally;gabhaibh mo leisgeul ma tha mi ga r脿dh gu ce脿rr: excuse me if I am saying it wrongly;feumaidh mi aideachadh nach eil mi e貌lach orra: I must admit that I do not know them;cluinnear gu math tric e: it is heard quite often; tha am poilis a鈥 rannsachadh b脿s fir ann anGlaschu: the police are researching the death of a man in Glasgow; 鈥檚 e fear-rannsachaidhainmeil a bh鈥 ann an Daibhidh Mac Dhunleibhe: David Livingstone was a famous explorer;tha a鈥 chiall sin nas fhaisge air a鈥 chiall a bh鈥 air X aig t霉s: that meaning is closer to X鈥檚original meaning; a th脿inig bho na dearbh fhreumhan Lochlannach: that came from the sameNorse roots; tha smuain a鈥 cuairteachadh nam cheann: a thought is circulating in my head; a鈥檛ogail chreach anns na machainnean agus taighean aig na Gaidheil: plundering themonasteries and houses of the Gaels; tha mi an d貌chas nach cur iad cus cheistean orm: I hopethey will not ask me too many questions.

Puing ghr脿mair na seachdaine

Last week we looked at the slenderisation of the singularnoun, and its adjectives, in the genitive case. It crops up again in the word which is thesubject of this week鈥檚 Litir 鈥 rannsachadh (in its nominative form). In the genitive singularform, this is rannsachaidh and it occurs as such in the following instances: beaganrannsachaidh (a little [of] research) and tuilleadh rannsachaidh (more [of] research). It alsooccurs in the genitive form in a couple of compound nouns, functioning as an adjective, ieionad-rannsachaidh (research institute) and sgioba-rannsachaidh (research team). This wouldalso be the form used with the verbal noun in the presence of the definite article ie tha mi a鈥檇猫anamh an rannsachaidh (I am doing the research).

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

leis na th鈥 ann de stuth aige, agus e gu l猫ir m矛-sgiobalta: withthe amount of stuff he has, which is all untidy. Leis na th鈥 ann is a useful expression. Leis nabh鈥 ann de luchd-amharc gach oidhche, bha na geamannan Oilimpigeach gu mathsoirbheachail (with the amount of spectators they had every night, the Olympics were verysuccessful).

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast