Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 71: Imrich

An t-seachdain 鈥檚 a chaidh, rinn mi iomradh air seanfhacal 鈥 鈥檚 iomadh n矛 a chailleas fear na h-imrich. Leugh mi o chionn ghoirid mar a chaidh an seanfhacal sin a chruthachadh. Chan eil fhios a鈥檓 co-dhi霉 tha e f矛or gus nach eil, ach seo mar a nochd e ann an leabhar a chaidh a sgr矛obhadh anns an naoidheamh linn deug.

Bha tuathanach ann an Ile a bh鈥 air a chur roimhe gluasad gu taigh eile. Latha ro latha na h-imrich, thug e cuireadh do n脿baidhean tighinn a ch猫ilidh air airson soraidh sl脿n a leigeil leis. Bha an taigh aige beag (鈥檚 d貌cha gur e sin a bu choireach gu robh e a鈥 deanamh imrich), agus bha e loma-l脿n daoine. Mar sin, dh鈥檌arr an tuathanach air a鈥 ghille aige, a bha mu dheich bliadhna a dh鈥檃ois, a chuid fhe貌la a thoirt leis gu oisean gus am biodh r霉m a bharrachd ann do ch脿ch.

Cha robh an gille ro thoilichte agus, nuair a bha e a鈥 d猫anamh a shlighe don oisean, leig e cuid de na bh鈥 air a thruinnsear air an l脿r. Thug athair trod dha, agus fhreagair am balach, "鈥檚 iomadh ni a chailleas fear na h-imrich.鈥 Nuair a chuala e na faclan sin, smaoinich athair mun t-suidheachadh aige fh猫in, agus chuir e roimhe gun imrich a dh猫anamh gu taigh 霉r idir.

Uill, chan eil fhios a鈥檓 mu dheidhinn na sge貌il, ach tha f矛rinn anns an t-seanfhacal gun teagamh. Agus chan e d矛reach rudan a bhuineas dhut a chailleas tu nuair a ghluaiseas tu gu 脿ite 霉r, ach na daoine a bha timcheall ort anns an t-seann dachaigh cuideachd 鈥 n脿baidhean, caraidean is mar sin air adhart. 鈥橲 d貌cha gun caill thu do ch脿nan, mar a thachair do dh鈥檌omadh duine a dh鈥檉h脿g a鈥 Ghaidhealtachd.

Ach air an l脿imh eile, 鈥檚 iomadh buannachd a thig an l霉ib na h-imrich cuideachd. N矛 thu caraidean 霉ra, 鈥檚 d貌cha gum bi obair nas fhe脿rr agad, agus taigh nas motha. Nuair a ghluais mise don Ghaidhealtachd bho 脿ite eile, fhuair mi greim air a鈥 ch脿nan nach robh agam anns an t-seann dachaigh. Agus an-diugh cha bhithinn as a h-aonais.

鈥橲 e 鈥渋mrich鈥 am facal a chleachdadh na seann daoine nuair a dh鈥檉h脿gadh iad am bailtean airson a dhol don 脿irigh gach samhradh. Nuair a thilleadh luchd na h-imrich, aig deireadh an Iuchair, bho na h-脿irighean, bhiodh oidhche mh貌r aca, a鈥 c猫ilidh air muinntir a鈥 bhaile is a鈥 gabhail seanachas leotha. 鈥橲 e 鈥淥idhche na h-Imrich鈥 a chanadh iad ris an oidhche sin.

Ach ann an 脿ite mar Gh脿idhealtachd na h-Alba, aig a bheil droch eachdraidh de dh鈥檉huadaichean is de dhaoine a鈥 falbh a-null thairis, 鈥檚 d貌cha gu bheil e n脿darrach gur ann air droch bhuaidh na h-imrich a tha na seanfhaclan. Is tha mi air lorg聽fhaighinn air dh脿 eile. 鈥橲 e a鈥 chiad fhear 鈥 is buidhe le amadain imrich 鈥 fools are fond of flitting. Is buidhe le amadain imrich.

Agus tha am fear eile rudeigin coltach ris a鈥 chiad fhear a thug mi dhuibh. N矛 am imrich thric an 脿irneis lom. Frequent flitting bares the furnishing. N矛 an imrich thric an 脿irneis lom. 鈥橲 d貌cha gur e teachdaireachd a tha sin a chluinneas sinn aig Tonaidh Blair is Gordan Brown aig an ath thaghadh, agus iad ag iarraidh oirnn fuireach far a bheil sinn gu poilitigeach. Tha fhios, ge-t脿, gun cleachdadh Uilleam Hague seanfhacal eile - 鈥渋s 霉rachadh atharrachadh鈥. C貌 aige tha fios d猫 an seanfhacal a bhios nas cumhachdaiche ann an inntinn an t-sluaigh nuair a thig e gu latha a鈥 bh貌taidh鈥

Faclan na seachdaine

loma-l脿n: completely full; truinnsear: plate; 脿irigh: shieling; anIuchar: July; fuadaichean: clearances; teachdaireachd: message; taghadh: election; bh貌tadh:voting; cumhachdach: powerful.

Abairtean na seachdaine

rinn mi iomradh air: I mentioned; chan eil fhios a鈥檓 co-dhi霉 tha ef矛or gus nach eil: I don鈥檛 know whether it鈥檚 true or not; thug e cuireadh do n脿baidhean tighinna ch猫ilidh air airson soraidh sl脿n a leigeil leis: he invited his neighbours to visit him tofarewell him; a鈥 chuid fhe貌la a thoirt leis gu oisean: to take his portion of meat to a corner;gus am biodh r霉m a bharrachd ann do ch脿ch: so that there would be more room for theothers; nuair a bha e a鈥 d猫anamh a shlighe: when he was making his way; leig e cuid de nabh鈥 air a thruinnsear: he let fall some of what was on his plate (note the two different uses ofcuid in relation to what was on the boy鈥檚 plate); thug athair trod dha: his father scolded him;chuir e roimhe gun imrich a dh猫anamh: he made up his mind not to move house; a鈥 gabhailseanachas leotha: engaging in conversation; 鈥檚 iomadh buannachd a thig an l霉ib na h-imrich:many good things come with a flitting; cha bhithinn as a h-aonais: I wouldn鈥檛 be without it(fem).

Puing ghr脿mair na seachdaine

Dh鈥檌arr an tuathanach air a鈥 ghille aige鈥: the farmer askedhis son to鈥 Using iarraidh followed by air is the commonest way of saying that somebody isrequesting somebody else to do something. It also appears in the final paragraph of the Litir:ag iarraidh oirnn fuireach far a bheil sinn gu poilitigeach (asking us to remain where we are,politically). Here are some other examples: Dh鈥檌arr mi air Seumas f貌n a chur thugam (I askedJames to phone me); an do dh鈥檌arr thu orra sgr矛obhadh thugainn? (did you ask them to writeto us?); tha mi ag iarraidh oirbh uile fuireach far a bheil sibh (I want you all to remain whereyou are).

Seanfhaclan na seachdaine

Here are the four proverbs in this week鈥檚 letter: 鈥檚 iomadh n矛 achailleas fear na h-imrich: the man that flits loses much; Is buidhe le amadain imrich: foolsare fond of flitting (this use of buidhe is a particular Gaelic idiom and it crops up elsewherein the language); N矛 an imrich thric an 脿irneis lom: frequent flitting bares the furnishing; is霉rachadh atharrachadh: change is refreshing (this might suffice as a Gaelic equivalent for theEnglish 鈥渁 change is as good as a holiday鈥).

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast