Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 37: Corragan-l脿imhe agus corragan-coise

Tha e iongantach na th鈥檃nn de dh鈥檃inmean, ann an G脿idhlig, airson corragan-l脿imhe agus corragan-coise. Tha mi鈥檔 d貌chas gu bheil sibh a鈥 tuigsinn gu bheil mi a鈥 ciallachadh fingers agus toes. 鈥橲 d貌cha, gu ruige seo, gu bheil sibh air corrag a chluinntinn airson finger agus 貌rdag airson toe ach chan eil e cho s矛mplidh sin.

Faodaidh corrag a bhith a鈥 ciallachadh t猫 dhen mhe貌ir-l脿imhe neo t猫 dhen mhe貌ir-coise. Tuigidh sibh gu bheil meur cuideachd a鈥 ciallachadh finger neo toe. Ach chan ionann e do na me貌ir reamhar aig taobh do l脿imhe neo aig taobh do choise. 鈥橲 e am facal a th鈥檃gainn airson sin 鈥 貌rdag. Tha 貌rdag a鈥 ciallachadh thumb neo big toe. Ordag-l脿imhe neo 貌rdag-coise.

鈥橲 d貌cha gur e an rud as inntinnich鈥 a th鈥檃nn mu dheidhinn nan ainmean a th鈥檃gainn airson 貌rdagan is corragan ann an G脿idhlig 鈥 na diofar ainmean a th鈥檃ir na corragan-l脿imhe. Seallamaid orra. T貌isicheamaid leis an 貌rdaig. An ath chorrag, a first finger mar a theirear ann am Beurla, 鈥檚 e sin an sgealbag neo sgolbag neo sgolabag neo sgolagag neo calagag! Tha fhios gu bheil ainmean eile ann air a son cuideachd.

Tha an dearbh rud f矛or mu dheidhinn nan corrag eile. Tha t貌rr ainmean ann air gach t猫 nuair a choimheadas tu air feadh G脿idhealtachd na h-Alba. A鈥 chorrag mh貌r anns a鈥 mheadhan, mar eisimpleir. 鈥橲 e sin meur a鈥 mheadhain neo fionna-fad neo, mar a dh鈥檌onnsaicheas p脿istean ann an cr貌ileagain i an latha an-diugh, Fionnladh Fada neo M脿iri Fhada. Agus tha i fada, nach eil, nas fhaide na na corragan eile.

A鈥 gluasad don ath chorraig 鈥 am meur air am bi cuid a鈥 cur f脿inne - 鈥檚 e sin mac-an-aba. Ach chan eil c脿il a dh鈥檉hios agam carson is e mac-an-aba a th鈥檕irre. Ann an cuid de dh鈥櫭爄teachan 鈥檚 e m脿thair na l霉daig a th鈥檕irre oir 鈥檚 e an l霉dag neo l霉dan a chanas sinn ris a鈥 chorraig mu dheireadh, an t猫 as lugha. An l霉dag bheag.

Nise, an e p脿rant a th鈥檃nnaibh? A bheil ur clann 貌g is a bheil G脿idhlig aca? Tha mi鈥檔 d貌chas gu bheil! Uill, seo agaibh rann a bhios feumail dhuibh, tha mi鈥檔 d霉il, agus a ch貌rdas ris a鈥 chloinn. Bidh sibh a鈥 t貌iseachadh leis an 貌rdaig agus a鈥 dol a dh鈥檌onnsaigh na l霉daig, a鈥 togail gach corraig ann an 貌rdugh agus a鈥 cantainn na rainn aig an aon 脿m.

Seo mar a tha e a鈥 dol: Seo an t猫 a leig an sabhal, seo an t猫 a ghoid na s矛l, seo an t猫 a sheas ag amharc, seo an t猫 a ruith air falbh, is seo an t猫 bheag a b鈥檉heudar dhi a ph脿igheadh air fad.

Canaidh mi a-rithist e: Seo an t猫 a leig an sabhal, seo an t猫 a ghoid na s矛l, seo an t猫 a sheas ag amharc, seo an t猫 a ruith air falbh, is seo an t猫 bheag a b鈥檉heudar dhi a ph脿igheadh air fad.

Tha e math na rannan cloinne sin a chumail a dol, nach eil? Ach bu mhath leam ur f脿gail an t-seachdain-sa le bhith a鈥 tilleadh don fhacal 鈥渕eur鈥. Tuigidh sibh gu bheil e a鈥 ciallachadh corrag ach tha ciall neo dh脿 eile aige cuideachd agus bidh sibh e貌lach air t猫 dhiubh sin ma tha sibh nur ball dhen Chomunn G脿idhealach. Tha an Comunn air a dheanamh suas le diofar mhe貌ir, neo branches, ann an d矛ofar sg矛rean. Ch矛 sibh me貌ir cuideachd air craobhan, leis gu bheil e a鈥 ciallachadh branches anns an t-seadh sin cuideachd.

Ach tha facal eile ann airson meur-craoibhe, agus bheir sinn s霉il air a sin, agus air rann shnog eile do chloinn an ath sheachdain.

Faclan na seachdaine

meur: finger,toe,branch; me貌ir: fingers,toes,branches; reamhar:fat,thick; seallamaid: let us look; t貌isicheamaid: let us start; f脿inne: ring (for finger); atilleadh: returning; rannan cloinne: childrens (nursery) rhymes.

Abairtean na seachdaine

tha e iongantach na th'ann de dh'ainmean: it is surprising howmany names there are; na diofar ainmean: the different (varied) names; mar a theirear annam Beurla: as is said in English; tha an dearbh rud f矛or: the same thing is true; tha t貌rrainmean ann air gach t猫 nuair a choimheadas tu air feadh G脿idhealtachd na h-Alba: eachone (fem) has many names when you look throughout the Scottish G脿idhealtachd; an ep脿rant a th'annaibh?: are you a parent?; seo rann a bhios feumail dhuibh agus a ch貌rdasris a' chloinn: here is a verse (nursery rhyme) which will be useful for youand which thechildren will enjoy; a cantainn na rainn: saying the verse; seo an t猫 a leig an sabhal: this isthe one that demolished the barn; seo an t猫 a ghoid na s矛l: this is the one that stole the seed;seo an t猫 a sheas ag amharc: this is the one that stood and watched; seo an t猫 a' ruith airfalbh: this is the one that ran away; seo an t猫 bheag a b'fheudar dhi a ph脿igheadh air fad:this is the little one that had to pay for it all; bidh sibh e貌lach air t猫 dhiubh sin: you willknow one of them; ma tha sibh nur ball de: if you are a member of; anns an t-seadh sin: inthat way.

Puing ghr脿mair na seachdaine

Do you notice how 貌rdag, corrag and l霉dag often endedup, in the Litir, with aig endings? This slenderisation happens in both the dative singularand genitive singular cases. The dative (the case used with simple prepositions) changes inthis manner because all three words are feminine (a common feature of words which end inag). For example, a' gluasad don ath chorraig (moving to the next finger); a chanas sinn risa' chorraig mu dheireadh (which we call the last finger); bidh sinn a' t貌iseachadh leis an貌rdaig (we will start with the thumb). The genitive occurs in the following examples: m脿thairna l霉daig (lit. the mother of the little finger); a dh'ionnsaigh na l霉daig (towards the littlefinger; the genitive follows a compound preposition); a' togail gach corraig (lifting eachfinger; the genitive follows a verbal noun). How would you say in Gaelic the end of mythumb?

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

chan ionann e do na me貌ir reamhar: it is not the same for thefat digits. Ionann means equal, alike, similar and often appears with the copula, Is eg Isionann iad (they are the same); chan ionann iad (they are not the same). You will already befamiliar with it in the form co-ionann. Tha iad co-ionann (they are the same). And you mayhave seen adverts which include the word co-ionannachd (equality).

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast