10/12/1999
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 23
Duration: 04:32
Litir 23: Raibeart MacIlleDhuinn
D猫 an ceangal a th鈥檃nn eadar Bl脿r Ch霉il Lodair agus an ni霉clas a th鈥檃nns gach cealla (cha mh貌r) anns gach rud fon ghr猫in a tha be貌? Chan eil e follaiseach 鈥檚 a mhionaid gu bheil ceangal sam bith ann, a bheil? Ach tha, agus seo e: Raibeart MacIlleDhuinn. 鈥淐貌?鈥 tha sibh a鈥 faighneachd. Raibeart MacIlleDhuinn 鈥 neo Robert Brown ann am Beurla 鈥 Albannach a bu ch貌ir a bhith fada nas ainmeile na tha e ann an d霉thaich a bhreith.
Rugadh e ann am Montr貌s air Machair Aonghais anns a鈥 bhliadhna seachd ceud deug, tri fichead 鈥檚 a tr矛-deug (1773). Bha athair na mhinistear anns an Eaglais Easbaigich agus 鈥檚 e Seumasach a bh鈥檃nn. 鈥橲 e Seumas a bh鈥檃ir mar ainm cuideachd.
Nuair a chaochail Te脿rlach 脪g Sti霉bhart, cheadaich an Eaglais 霉rnaighean airson R矛gh Hanoibh猫irianach na h-Alba airson a鈥 chiad turais. Ach dhi霉lt dithis phearsaichean na h-Eaglais gabhail ri sin agus b鈥檈 Seumas MacIlleDhuinn, athair Raibeirt, fear dhiubh.
Co-dhi霉, cha do ghabh Raibeart m貌ran ghnothaich ri poileataigs. Bha 霉idh mh貌r aige ann an n脿dar. Ghluais a theaghlach a Dhun Eideann agus chaidh e don oilthigh anns a鈥 bhaile sin a dh鈥檌onnsachadh dhotaireachd. Ach, ged is e oileanach mediceach a bh鈥檃nn, 鈥檚 ann tric a rachadh e a dh鈥櫭瞨aidean le Proif猫asair E貌lais-n脿dair an Oilthigh, an t-Ollamh Urramach Iain Walker. An ceann greis, bha Raibeart a-muigh a鈥 cruinneachadh lusan dha. Agus aig aois ochd bliadhn鈥 deug sgr矛obh e a chiad ph脿ipear saidheansail, air lusan Siorrachd Aonghais, do Chomann E貌lais-n脿dair Dhun Eideann.
Chuir e seachad c貌ig bliadhna leis an arm ann an Eirinn, agus an uairsin fhuair e cuireadh a bha a鈥 dol a dh鈥檃tharrachadh a bheatha gu tur. Th脿inig e gu aire ceann-suidhe a鈥 Chomainn R矛oghail ann an Lunnainn, Sir Ioseph Banks, a bh鈥檃ir a bhith cuide ris a鈥 Chaiptean Seumas Cook ann an Astr脿ilia bliadhnaichean roimhe sin. Bha Banks a鈥 coimhead airson lus-e貌laiche a rachadh a dh鈥橝str脿ilia air an t-soitheach an Investigator a bha a鈥 dol a dheanamh rannsachadh m貌r air cladach na d霉thcha. Thug Banks cuireadh do Raibeart agus cha b鈥檈 ruith ach leum dha gabhail ris.
Bha an Investigator air falbh airson ceithir bliadhna agus chuir Raibeart seachad m貌ran 霉ine a鈥 cruinneachadh lusan is beathaichean, is a鈥 rannsachadh n脿dar ann an Astr脿ilia. Tha e air a chuimhneachadh fhathast ann an abhainn 鈥 Brown鈥檚 River 鈥 ann an Tasmania, agus 鈥檚 e e fh猫in a chuir ainmean Laideann air m貌ran lusan
Astr脿ilianach, ainmean a th鈥檕rra fhathast. Nuair a thill e a Bhreatainn chuir e leabhar m貌r ri ch猫ile mu dheidhinn lusan Astr脿ilia.
Chuir e seachad a鈥 chuid mh貌r dhen ch貌rr de a bheatha ann an Lunnainn. Tro th矛de, choisinn e cli霉 dha fh猫in mar an lus-e貌laiche a b鈥檉he脿rr, ri a linn, air an t-saoghal, gu h-脿raidh leis a鈥 mhiocroscop. B鈥檈san a鈥 chiad duine a dh鈥檃ithnich gu bheil an ni霉clas anns a h-uile cealla ann an lusan. B鈥檈san a鈥 chiad duine a rinn tuairisgeul dhen ghluasad am broinn chealla ris an canar 鈥渟ruthadh saighteoplasmach鈥 neo cytoplasmic streaming. Agus tha e air a chuimhneachadh an-diugh anns an d貌igh 鈥檚 a bheil rudan beaga b矛odach a鈥 gluasad ann an uisge, neo lionn sam bith, ged a tha an lionn fh猫in aig fois. 鈥橲 e sin 鈥淕luasad MhicIlleDhuinn鈥 neo Brownian Motion. Duine ainmeil dha-r矛ridh, ri a linn, agus tha e duilich nach eil barrachd Albannach e貌lach air ainm an-diugh.
Ach cha mh貌r nach do dh矛ochuimhnich mi innse dhuibh gu d猫 an ceangal a bh鈥檃ige ri Bl脿r Ch霉il Lodair. Uill, bha a sheanair, Iain MacIlleDhuinn, na Sheumasach agus lean e am Prionnsa don deireadh nuair a chaill e a bheatha, cuide ri m貌ran eile, air an latha dh貌rainneach sin a thug Cogadh nan Seumasach gu cr矛ch.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.