Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 10: T貌imhseachain

A bheil sibh a鈥 gabhail tlachd 鈥 mar a tha mise 鈥 bho th貌imhseachain? Tha mi鈥檔 d貌chas gu bheil, oir 鈥檚 e sin cuspair na litreach an t-seachdainn-sa. Bha mi a鈥 tadhal air duine is aithne dhomh ann an Ge脿rrloch turas, agus dh鈥檌nnis e dhomh t貌imhseachan a ch貌rd rium glan. 鈥橲 ann 脿s a sg矛re sin fh猫in a bha e 鈥 脿 Ros an Iar. Co-dhi霉, bha mi air d矛ochuimhneachadh mu dheidhinn gus an t脿inig mi tarsainn air a-rithist, d矛reach an t-seachdainn 鈥檚 a chaidh.

Bha mi ann an leabharlann, a鈥 toirt s霉il air seann ph脿ipearan-naidheachd. Agus ann am fear aca, a bha c貌rr is sia fichead (120) bliadhna a dh鈥檃ois, leugh mi an dearbh th貌imhseachan, an 矛re mhath mar a chuala mi e. Aig deireadh na litreach, bheir mi dhuibh e, agus faodaidh sibh smaoineachadh air 鈥 mus toir mi am fuasgladh dhuibh an ath sheachdainn!

鈥橲 e tuiteamas a bh鈥檃nn gun do lorg mi an t貌imhseachan sin, agus feadhainn eile a bha anns an dearbh cholbh anns a鈥 ph脿ipear-naidheachd. Bha mi a鈥 coimhead airson rudeigin gu tur eadar-dhealaichte. Ach sin mar a tha e 鈥 dhomhsa co-dhi霉 鈥 nuair a choimheadas mi air seann ph脿ipearan-naidheachd. 鈥橲 d貌cha nach lorg mi an rud a bha mi a鈥 sireadh, ach gheibh mi rudeigin air choreigin a ch貌rdas rium.

Bha na t貌imhseachain anns an Inverness Courier, ann an colbh Beurla air an robh an tiotal 鈥淣ether-Lochaber鈥. Thug mi greis mus d鈥檉huair mi a-mach c貌 an t-霉ghdar. 鈥橲 e ministear na h-eaglais a bh鈥檃nn 鈥 an t-Ollamh Urramach Alasdair Sti霉bhart - agus bha e na shar-Gh脿idheal, a-r猫ir choltais. Mh矛nich e anns a鈥 cholbh aige mar a fhuair e an t貌imhseachan a leanas.

Bha e na leas, feasgar a bha seo, a鈥 togail 霉bhlan far craoibhe nuair a th脿inig boireannach seachad. Le g脿ire, thuirt i ris a鈥 mhinistear 鈥 nan toireadh esan 霉bhlan dhi, gun innseadh ise dhasan t貌imhseachan nach b鈥檜rrainn dha fuasgladh fhaighinn air a shon. 鈥橲 e duine c貌ir sp貌rsail a bh鈥檃nn, agus thug e 霉bhlan dhi. Agus 鈥檚 e seo na thuirt i:

Chunnaic fear gun s霉ilean 霉bhlan air a鈥 chraoibh

Cha tug e 霉bhlan dhith, 鈥檚 cha do dh鈥檉h脿g e 霉bhlan oirre.

Canaidh mi sin a-rithist:

Chunnaic fear gun s霉ilean 霉bhlan air a鈥 chraoibh

Cha tug e 霉bhlan dhith, 鈥檚 cha do dh鈥檉h脿g e 霉bhlan oirre.

Ciamar a dh鈥檉haodadh sin a bhith? Uill, 鈥檚 e seo am fuasgladh, agus ch矛 sibh gur ann a鈥 cleas leis na faclan 鈥渟霉ilean鈥 agus 鈥溍筨hlan鈥 a bha i. Cha robh ach aon sh霉il aig an duine; bha e leth-sh霉ileach. Mar sin 鈥檚 e fear gun 鈥渟霉ilean鈥 a bh鈥檃nn, ged a bha fradharc aige. Agus cha robh air a鈥 chraoibh ach d脿 霉bhal. Thug e aon ubhal dhith; mar sin cha tug e 鈥溍筨hlan鈥 dhith. Agus dh鈥檉h脿g e aon ubhal oirre; mar sin cha robh 鈥溍筨hlan鈥 oirre - d矛reach ubhal.

Aaa, uill, 鈥檚 d貌cha gu robh i airidh air na h-霉bhlan. Chan ann tric a bhios fear neo t猫 a鈥 deanamh cleas air ministear! Co-dhi霉, chan ann mi-thoilichte a bha Maighstir Sti霉bhart. Th貌isich a鈥 ch霉is deasbad air t貌imhseachain Gh脿idhlig air duilleagan an Inverness Courier, le m貌ran Gh脿idheal a鈥 sgr矛obhadh don 霉ghdar, ag innse dha tuilleadh th貌imhseachan.

Agus tha sin gam thoirt air ais do th貌imhseachan mo charaid ann an Ge脿rrloch. Agus seo e:

Chaidh biadh gu dithis

Aig ceann Loch Maruibh鈥.

Dh鈥檌th am biadh an dithis,

鈥橲 chaidh am biadh dhachaigh a-rithist.

Seo e a-rithist:

Chaidh biadh gu dithis

Aig ceann Loch Maruibh鈥.

Dh鈥檌th am biadh an dithis,

鈥橲 chaidh am biadh dhachaigh a-rithist.

D猫 bh鈥檃nn anns a鈥 bhiadh, agus d猫 bh鈥檃nn anns an dithis?! Bheir mi am fuasgladh dhuibh an ath sheachdainn. Chun an uairsin, is mise, le meas鈥.

Faclan na seachdainne

tlachd: pleasure; t貌imseachan, t貌imhseachain: riddle, riddles; cuspair: subject; a' tadhal: visiting; Ge脿rrloch: Gairloch; Ros an Iar: Wester Ross; gu聽tur: completely, entirely; a. sireadh: seeking; colbh: column; 霉ghdar: author; fuasgladh: solution; g脿ire: laugh, smile; c貌ir: decent, good; sporsail: sporting, fun-loving; lethsh霉ileach: one-eyed; deasbad: debate; dh' ith: ate.

Abairtean na seachdainne

is aithne dhomh: I know, recognise; bha mi air d矛ochuimhneachadh mu dheidhinn: I had forgotten about it; 's e tuiteamas a bh'ann gu... it was by chance that ...; rudeigin air choreigin: something or other; an t-Ollamh Urramach Alasdair Sti霉bhart: the Reverend Doctor Alexander Stewart (notice the order of the titles is the reverse of the English); gun s霉ilean: without eyes; cha tug e 霉bhlan dhith: he did not take apples off her (craobh is feminine); cha do dh.fh脿g e 霉bhlan oirre: he did not leave apples on her; ciamar a dh'fhaodadh sin a bhith?: how could that be?; airidh air: deserving of; a' deanamh cleas air: playing a trick on.

Puing ghr脿mair na seachdainne

Nuair a choimheadas mi: when I look. This "as" or "eas" ending on the verb is known as the Relative Future and is used in various ways eg after nuair (when), ma (if), ged a (although). Nuair a leigeas mi a' chraobh, cha bhi an leas cho dorch (when I fell the tree, the garden will not be so dark); ma bhios esan ann, chan fhuirich mi (if he is there, I won.t stay); ged a chanas e gu bheil e sgith, chan e an fh矛rinn a th'aige (although he says he is tired, he is not speaking the truth). Note that this structure is only used in affirmative statements. If you are trying to make a negative statement,eg "although he will not be there..." a different structure is used. We will look at this in a later letter.

T貌imhseachan na seachdainne

The translation of the last riddle given is as follows: Food went to two at the head of Loch Maree, the food ate the two and the food went home again. With a little lateral thinking you should be able to work it out before I give the solution next week!

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast