Pr矛omh fhiosrachadh
Tha sinne a' fuireach air an Talamh a tha a' cur cuairt mun Ghr猫in, bho bheil sinn a' faighinn teas agus solas.
San artaigil seo mun Fh脿nas, gheibh thu a-mach:
- d猫 tha anns an Talamh, a' Ghrian agus a' Ghealach agus mar a tha iad diofraichte
- an t-adhbhar a tha latha agus oidhche againn
- an t-adhbhar airson diofar r脿ithean
- mu ghluasad agus cruthan na Gealaich
Coimhead
Coimhead a' bhidio seo agus faigh a-mach carson a tha latha agus oidhche againn, agus an t-adhbhar airson diofar r脿ithean.
Shuas a seo air St猫isean Eadar-n脿iseanta an Fh脿nais, cha bhi na r脿ithean a' toirt buaidh orm, ach air an Talamh tha na r脿ithean 补苍-肠貌尘丑苍补颈诲丑 ag atharrachadh. An t-earrach, an samhradh, am foghar agus an geamhradh. D猫 bhios a' toirt air na r脿ithean atharrachadh?
Nach toir sinn s霉il air a' mhodail seo.
'S e reul a tha anns a' Ghr猫in, ball m貌r de ghasaichean teth. Tha an teas agus an solas a tha i a' cur a-mach a' cuideachadh ann a bhith a' cumail a h-uile c脿il air a' phlanaid againn be貌.
Nuair a ch矛 sinn a' ghrian a' gluasad tarsainn an adhair tron latha 's ann air sg脿th 's gu bheil an Talamh a' cur car, 's chan e a' Ghrian.
Nach cuir sinn comharra air Alba.
Nuair a bhios a' ph脿irt seo dhen Talamh a' coimhead ris a' Ghr猫in 's e an latha a th' ann, agus nuair a tha e a' coimhead air falbh bhon Ghr猫in 's e an oidhche a th' ann.
'S ann le aon char dhen Talamh a bhios sinn a' tomhas aon latha sl脿n.
Fhad 's a tha an Talamh a' cur car airson latha agus oidhche a thoirt dhuinn, tha e cuideachd a' gluasad mun cuairt na Gr猫ine. Canar reul-chuairt ris a' ghluasad seo.
Bidh sinn a' tomhas aon bhliadhna le aon reul-chuairt dhen Talamh mun cuairt na Gr猫ine.
Tha an Talamh a' cur car 365 turas ann an aon bhliadhna. Sin an t-adhbhar a tha 365 latha ann am bliadhna.
Canar axis ris an loidhne mu bheil rudeigin a' cur car. Tha axis na Talmhainn ag aomadh aig ce脿rn. 'S e aomadh na Talmhainn an t-adhbhar a tha na r脿ithean ag atharrachadh.
Canar an leth-chruinne a tuath ri leth 脿rd na Talmhainn, agus an leth-chruinne a deas ris an leth 矛osal.
Aig a' phuing seo dhen reul-chuairt, tha aomadh na Talmhainn a' ciallachadh gu bheil an leth-chruinne a deas a' coimhead barrachd chun na Gr猫ine. Tha seo a' ciallachadh gu bheil an teas agus an solas bhon Ghr猫in nas d矛riche agus nas l脿idire. Seo na l脿ithean as fhaide dhen bhliadhna agus na h-oidhcheannan as giorra.
Seo an samhradh anns an leth-chruinne a deas.
Aig an aon 脿m tha an leth-chruinne a tuath ag aomadh air falbh bhon Ghr猫in. Chan eil an solas no an teas bhon Ghr猫in cho d矛reach, agus tha e air a sgaoileadh thar farsaingeachd nas motha, agus mar sin chan eil uiread de bhl脿ths na chois. Tha an t-aomadh a' ciallachadh gu bheil na h-oidhcheannan nas fhaide agus na l脿ithean nas giorra.
Seo an geamhradh anns an leth-chruinne a tuath.
Ann an Alba tha an geamhradh againn aig toiseach na bliadhna.
Sia m矛osan 脿s d猫idh sin tha an Talamh air a dhol letheach tron reul-chuairt aige. Tha an leth-chruinne a deas a-nis ag aomadh air falbh bhon Ghr猫in agus 's e an geamhradh a th' ann.
Aig an aon 脿m 's e an samhradh a tha anns an leth-chruinne a tuath chionn 's gu bheil e a-nis ag aomadh barrachd chun na Gr猫ine.
Tha aomadh na Talmhainn a' ciallachadh gu bheil ceithir r脿ithean againn fhad 's a tha sinn a' cur reul-chuairt mun Ghr猫in.
Mar sin, a' t貌iseachadh leis a' gheamhradh anns an leth-chruinne a tuath, tha an Talamh a' gluasad mun cuairt agus tha na l脿ithean a' f脿s nas fhaide agus nas bl脿ithe gus an tig earrach.
Tha an leth-chruinne a tuath a' cumail air ag aomadh barrachd is barrachd chun na Gr猫ine, gus an tig na l脿ithean as fhaide anns an 脪gmhios.
An d猫idh an t-samhraidh, tha e a' t貌iseachadh ag aomadh air falbh bhon Ghr猫in a-rithist. Bidh na l脿ithean a' f脿s nas giorra agus nas fhuaire mar a bhios sinn a' gluasad dhan fhoghar.
Tha na l脿ithean a' f脿s nas giorra agus nas giorra gus am bi an leth-chruinne a tuath aig an aomadh as fhaide bhon Ghr猫in. Tha an geamhradh ann a-rithist.
Tha sinn air reul-chuairt eile a chur air a' Ghr猫in agus nuair a tha bliadhna 霉r a' t貌iseachadh, tha cuairt nan r脿ithean a' t貌iseachadh a-rithist.
D猫 tha anns an Talamh, a' Ghrian agus a' Ghealach?
Tha sinn a' fuireach air an Talamh. 'S e N矛 m貌r, le cruth cruinne a bhios a' cur cuairt mu reul. Faodaidh planaidean a bhith air an d猫anamh de theann-stuth no de ghasaichean. a tha anns an Talamh air a dh猫anamh de chreag agus de mheatailtean.
Bidh an Talamh a' cur cuairt mun Ghr猫in air slighe ris an can sinn Ann an reul-chuairt, bidh n矛 a' dol mun cuairt n矛 eile gu riaghailteach, mar eisimpleir planaid a' dol mun cuairt reul. Tha reul-chuairt cuideachd a' ciallachadh na slighe a bhios n矛 a' dol mun cuairt.. 'S e Ball m貌r, m貌r de ghas a tha a' losgadh agus a' dealradh agus a bhios a' cur a-mach solas agus teas. a tha anns a' Ghr猫in, agus tha i air a d猫anamh de ghasaichean teth, de脿lrach.
'S e N矛 a bhios a' dol mun cuairt planaid no reul. Faodaidh saidealan a bhith nan nithean n脿darra, mar eisimpleir gealaichean, no air an d猫anamh le daoine, mar eisimpleir saidealan s矛de no an St猫isean-f脿nais Eadar-n脿iseanta. a tha anns a' Ghealaich agus tha i air a d猫anamh de chreag. D矛reach mar a tha an Talamh a' cur cuairt air a' Ghr猫in, tha a' Ghealach a' cur cuairt air an Talamh.
- Image source, NASA
Image caption, Seo an Talamh a' coimhead air bhon fh脿nas.
'S e d霉thchannan a tha anns an uaine agus anns a' bhuidhe. 'S e an gorm a' mhuir agus 's e sg貌than a tha anns na rudan geala.
1 of 3
'S e cruinne (cruth coltach ri ball) a tha anns an Talamh, anns a' Ghr猫in agus anns a' Ghealaich. Ach tha iad de dhiofar mheudan.
- Tha a' Ghrian 109 turas nas leatha na an Talamh
- Tha an Talamh c貌rr is tr矛 tursan nas leatha na a' Ghealach
Mar a n矛 thu modail sg猫ile dhen Talamh agus dhen Ghr猫in
Image caption, Cliog agus ch矛 thu taisbeanadh ceum-air-cheum
1 of 5
Ciamar a bhios sinn a' faighinn latha agus oidhche?
Tha an Talamh a' cur car fad na h-霉ine mun Loidhne dh矛reach mu bheil rudeigin a' cur car. aige (loidhne mhac-meanmnail a' dol tron Talamh bhon Ph貌la a Tuath chun a' Ph貌la a Deas).
Bidh a' phlanaid a' toirt 24 uairean a th矛de a' cur car aon turas. Sin an t-adhbhar a tha 24 uairean a th矛de ann an aon latha sl脿n (an oidhche cuideachd).
- nuair a bhios p脿irt dhen Talamh a' coimhead ris a' Ghr猫in agus solas na Gr猫ine a' de脿rrsadh air, tha an latha ann.
- nuair a bhios p脿irt dhen Talamh a' coimhead air falbh bhon Ghr猫in, bidh e ann an dorchadas. Seo an oidhche.
Bhon a tha an Talamh a' cur car dheth gu mall fad na h-霉ine, bidh a h-uile h-脿ite air an Talamh a' tionndadh a-mach 's a-steach 脿 solas na Gr猫ine, a' gluasad eadar latha agus oidhche.
Ceistean
Carson a tha bliadhna againn le r脿ithean?
A bharrachd air an Talamh a bhith a' cur car air an axis aige, tha e cuideachd a' cur cuairt air a' Ghr猫in aig an aon 脿m.
Bidh an Talamh a' toirt 365 lathaichean agus cairteal a' cur aon chuairt shl脿n mun Ghr猫in. Sin an t-adhbhar a tha 365 lathaichean ann am bliadhna air an Talamh.
('S e an cairteal latha a bharrachd an t-adhbhar gu bheil 产濒颈补诲丑苍补-濒猫颈尘 de 366 lathaichean againn a h-uile ceithir bliadhna.)
骋苍矛辞尘丑
Carson a tha ceithir r脿ithean againn?
Tha axis na Talmhainn ag aomadh beagan. Tha an t-aomadh seo a' toirt dhuinn nan r脿ithean.
'S e na ceithir r脿ithean an t-earrach, an samhradh, am foghar agus an geamhradh.
Geamhradh - Tha an geamhradh againn nuair a tha an leth-chruinne a tuath (far a bheil sinne a' fuireach) ag aomadh air falbh bhon Ghr猫in. Bidh solas na gr猫ine a' bualadh air an talamh aig ce脿rn tana. Bidh seo a' sgaoileadh solas na gr猫ine thar farsaingeachd mh貌r. Chan eil e mar sin cho l脿idir no cho bl脿th. Tha an t-s矛de as fhuaire agus na h-oidhcheannan as fhaide againn anns a' gheamhradh.
Earrach - Tha an t-earrach againn nuair a tha an leth-chruinne a tuath a' t貌iseachadh air aomadh a dh'ionnsaigh na Gr猫ine. Bhon a tha na lathaichean nas fhaide agus a' ghrian nas l脿idire, tha an t-s矛de nas bl脿ithe agus nas soilleire. Tha seo a' cuideachadh lusan gu f脿s.
Samhradh - Tha an t-samhradh againn nuair a tha an leth-chruinne a tuath ag aomadh a dh'ionnsaigh na Gr猫ine. Tha seo a' toirt dhuinn lathaichean nas fhaide, agus tha e a' ciallachadh gu bheil gathan na Gr猫ine nas d矛riche, nas l脿idire agus nas bl脿ithe.
Foghar - Thig am foghar nuair a th貌isicheas an leth-chruinne a tuath ag aomadh air falbh bhon Ghr猫in. Bidh na lathaichean nas giorra, agus bidh solas na Gr猫ine a' bualadh na leth-chruinne a tuath aig ce脿rn nas taine. Bidh seo ga d猫anamh nas laige agus bidh an t-s矛de a' f脿s nas fhuaire. Bidh na lathaichean goirid a' toirt air duilleagan nan craobhan an dath atharrachadh.
Seall mar a tha aomadh na Talmhainn a' toirt atharrachadh air na tha an leth-chruinne a tuath a' faighinn de sholas na gr猫ine.
Image caption, Geamhradh - bidh an leth-chruinne a tuath ag aomadh air falbh bhon Ghr猫in.
Tha i nas fhaide ann an dorchadas, agus mar sin tha an oidhche nas fhaide againne.
1 of 4
Carson a bhios cruth na Gealaich ag atharrachadh?
'S e 补苍-肠貌尘丑苍补颈诲丑 cruinne a tha anns a' Ghealaich. Ach 's d貌cha gum faca tu diofar chruthan air a' Ghealaich anns an adhar. Canar 迟谤脿迟丑补苍 na Gealaich ris na cruthan sin.
Cha bhi a' Ghealach a' d猫anamh solas dhi fh猫in mar a bhios reul. Tha a' Ghealach a' coimhead soillseach chionn tha i ag ath-thilgeil solas bhon Ghr猫in. D矛reach mar an Talamh, tha leth dhen Ghealaich a' coimhead a dh'ionnsaigh na Gr猫ine, agus tha leth a' coimhead air falbh bhuaipe.
Nuair a bhios a' Ghealach a' cur cuairt air an Talamh, ch矛 sinn i bho dhiofar che脿rnan. Ch矛 sinn diofar uireadan dhen taobh shoilleir agus dhen taobh dhorcha. Seo a bhios a' toirt dhuinn diofar thr脿than na Gealaich.
Tha an diagram seo a' sealltainn mar a shaoileas tu gu bheil cruth na Gealaich ag atharrachadh nuair a bhios i a' cur car mun Talamh. Tha sin air sg脿th 's d猫 a' ph脿irt a tha a' coimhead ris a' Ghr猫in.
- 馃寱 Gealach shl脿n - Tha gealach shl脿n ann nuair nach faic sinn ach an taobh dhen Ghealaich a tha a' Ghrian a' soilleireachadh.
- 馃写 Gealach 霉r - Tha gealach 霉r ann nuair nach faic sinn ach an taobh dhen Ghealaich a tha fo sg脿ile bhon a tha i a' coimhead air falbh bhon Ghr猫in.
- 馃寳 Leth gealaich 鈥 Tha leth gealaich ann nuair a ch矛 sinn cliathaich na Gealaich, agus a ch矛 sinn leth dhen taobh laiste agus leth dhen taobh fo sg脿ile.
- 馃宠 Gealach chorranach 鈥 Tha gealach chorranach ann nuair nach faic sinn ach oir bheag dhen taobh laiste agus a' chuid as motha dhen ph脿irt dhen Ghealaich fo sg脿ile.
- 馃寯 Gealach chrotach 鈥 Tha gealach chrotach ann nuair as e taobh laiste na Gealaich as motha a ch矛 sinn ach cuideachd p脿irt a tha fo sg脿ile.
Nuair a tha a' chuid a tha soilleir dhen Ghealaich a' f脿s nas motha gach latha, canaidh sinn gu bheil a' Ghealach a' f脿s.
Nuair a tha a' chuid a tha soilleir dhen Ghealaich a' f脿s nas lugha gach latha, canaidh sinn gu bheil a' Ghealach a' dol air ais.
Bidh a' Ghealach a' toirt beagan is 27 lathaichean a' dol mun cuairt na Talmhainn.
Bidh a' Ghealach a' toirt beagan nas fhaide, 29.5 lathaichean, a dhol tro na 迟谤脿迟丑补苍 aice gu l猫ir.
Ceistean
Uachdar na Gealaich
Tha a' Ghealach air a d猫anamh de chreag. Tha diofar ph脿train is chumaidhean air an uachdar aice.
'S e Lag coltach ri b貌bhla air uachdar n矛. Faodaidh spreadhadh, no buaidh n矛 a' bualadh uabhasach luath 肠谤猫补迟补谤 adhbharachadh. a rinn astaroidean no sgeith-rionnagan a bhuail anns a' Ghealaich a th' ann an cuid dhe na l脿raich.
'S d貌cha gum faic thu cuid dhe na 肠谤猫补迟补谤补苍 d矛reach le do sh霉ilean.
Mas urrainn dhut prosbaig no teileasgop a chleachdadh, bu ch貌ir gum biodh e nas fhasa dhut 肠谤猫补迟补谤补苍 fhaicinn.
Image source, NASAA' d猫anamh 肠谤猫补迟补谤补苍 gealaich
Seo gn矛omh rannsachaidh air mar a tha 肠谤猫补迟补谤补苍 na Gealaich air an d猫anamh.
Na dh'fheumas tu:
pana meatailte nach eil domhainn, no treidhe
尘颈苍-蹿丑濒霉颈谤
p霉dar te貌claid
marbailean no buill de dhiofar mheudan
A' d猫anamh chr猫ataran
- L矛on am pana gu mu 2 cm a dhoimhneachd le 尘颈苍-蹿丑濒霉颈谤.
- Cuir craiteachan beag p霉dar te貌claid air an uachdar gu l猫ir.
- Leig 脿s na marbailean no na buill os cionn a' phana.
- Faic mar a tha na marbailean a' d猫anamh chr猫ataran anns a' phana. Tha a' mhin gheal a' tighinn am b脿rr.
- Feuch seo le buill de dhiofar mheudan is chuideaman bho dhiofar 脿irdean is che脿rnan. Faic a bheil na 肠谤猫补迟补谤补苍 nas doimhne no de dhiofar chruthan.
Tha na marbailean ag obrachadh mar Rud creagach a bhios a' cur cuairt mun Ghr猫in. Tha astaroidean nas lugha na planaidean agus faodaidh cruth sam bith a bhith orra. is Rud air a dh猫anamh le dust agus deigh a bhios a' cur cuairt mun Ghr猫in. Nuair a bhios i faisg air a' Ghr猫in, bidh reul-chearbach a' leigeil ghasaichean agus dust mu sgaoil a chithear mar 'earball' soillseach. a' bualadh ann an uachdar na Gealaich.
Bu ch貌ir gum faiceadh tu nach e d矛reach meud an n矛 a tha a' toirt buaidh air meud a' chr猫atar. Tha an tomad aige, agus an luaths aig am buail e an t-uachdar, cuideachd a' d猫anamh diofar.