 |
 Carreg Wrth Garreg
Dilyniant i Rhannu'r T欧
Adolygiad Glyn Jones o Carreg Wrth Garreg gan Eigra Lewis Roberts. Gwasg Gomer. 拢8.99
Prin bod angen cyflwyno Eigra Lewis Roberts, y prifardd, y prif ddramodydd a'r prif lenor.
Carreg wrth Garreg yw ei nofel ddiweddara ac yn ddilyniant i Rhannu'r T欧 a gyhoeddwyd yn 2003 - nofel yn darlunio'r gwrthdaro a'r rhwygiadau rhwng ac o fewn teuluoedd adeg streic fawr Chwarel y Penrhyn ym Methesda, Arfon, 1900-03.
Er i ugain mlynedd fynd heibio a'r Rhyfel Byd Cyntaf drosodd does fawr wedi newid. Mae Tom yn dal yn y chwarel, Grace yn troedio rhwng cownter a pharlwr Bristol House, a Daniel yn weinidog yng nghapel mawr y Blaenau.
Mae'r waliau a godwyd ers y streic fawr yn simsan a di-sylfaen, a'r muriau a godwyd rhwng y cymeriadau a'i gilydd, a rhyngont a hwy eu hunain yn solat a chryf.
Cyn y gall Bethesda fod yn d欧 tangnefedd eto rhaid dymchwel y muriau hyn a, carreg wrth garreg, rhaid codi rhai newydd yn eu lle.
Lluniau cyflym
Aiff y nofel rhagddi mewn cyfres o glipluniau cyflym, techneg effeithiol sy'n hoelio'n sylw ar bob darlun yn ei dro.
Ac eto, er mai oriel gelf o Fethesda sydd yma, ychydig o ddarlunio uniongyrchol a geir. Drwy bortreadu'r cymeriadau yn eu cynefin naturiol pery'r awdur i'r cymeriadau ddisgrifio eu hunain. Mae'r darn canlynol o bennod gyntaf y nofel yn enghraifft benigamp o hyn:
"Aeth Grace 芒'r baned drwodd i'r parlwr. Ni fyddai'n mentro yno ond pan fo raid. Roedd y lle'n ei hatgoffa o bethau y gwnaethai ei gorau i anghofio.
Eisteddai ei thad wrth y bwrdd mawr. Cododd ei olygon o'i Feibl a gofyn,
'Wel, ges ti bersw芒d ar yr hogan o forwyn 'na i dd诺ad i'r seiat heno?'
'Naddo. Waeth heb, Tada.'
'Mi ddylat ti gael ei gwared hi. Mae na ddigon o ferched bach parchus angan gwaith.'"
Ni wyddom sut le yw'r parlwr, ond teimlwn yr awyrgylch llethol. Ni wyddom sut un yw Grace ond clywn y syrffed yn ei llais. Ni ddywed yr awdur ddim am Edward Ellis ond deallwn fod achub eneidiau yn bwysicach iddo na chysur ei ferch.
Sylwch nad yw'n diolch am ei baned, ac y cyfyd ei lygaid o air Duw i fwrw enllib ar Magi, nad yw'n ei galw wrth ei henw hyd yn oed, gan fygwth ei throi o'i gwaith.
Dyma enghraifft hefyd o ddawn Eigra Lewis Roberts i ennyn chwilfrydedd ei darllenydd. Mae'r crochan yn ffrwtian yn Bristol House, a gwyddom na fydd yn hir cyn y bydd yn berwi drosodd.
Rhaid inni ddarllen ymlaen.
Prif them芒u
Gwacter ystyr, gorthrwm crefydd, rhwystredigaeth.
Dyma brif them芒u y nofel hon.
Fodd bynnag, nid eu plethu i'r naratif a wnaiff ond fframio'r darluniau 芒 hwy.
Mae hunllefau Tom, er enghraifft, yn dangos effaith y Rhyfel Mawr ar y pentref, er y byddai'r nofel wedi elwa'n sylweddol ar ddisgrifiad mwy uniongyrchol o'r hunllefau hyn. Bodloni ar s么n amdanynt wrth fynd heibio a wneir.
Fe'i caf yn rhyfedd fod Eigra Lewis Roberts yn anwybyddu tlodi, a'r nofel wedi'i lleoli mewn ardal chwarelyddol ar adeg dlawd yn ei hanes. Mae hyn yn wendid gan nad yw'n manteisio'n llawn ar y lleoliad, ac yn hepgor rhywbeth sy'n gwbl ganolog i fywyd yr ardal.
Er hyn, wrth edrych arni o ochr arall mae'n llenyddiaeth wedi boddi mewn tlodi, a thrwy ddewis trafod aelodau'r dosbarth canol, teulu Bristol House a'r Capel Mawr, llwyddir i osgoi'r rhigol honno gan ganolbwyntio ar broblemau emosiynol yn hytrach na rhai materol.
Eto, byddai'r nofel wedi elwa ar fwy o gydbwysedd rhwng y ddwy elfen.
Nid du a gwyn
Ni ddisgynna'r awdures i'r trap o ddarlunio ei chymeriadau yn ddu neu'n wyn, yn dda neu'n ddrwg. Er y melltithiwn Maud am y ffordd mae'n trin Tom, pan sylwn na chafodd erioed na hapusrwydd plentyndod na chariad mam buan y down i faddau iddi, rhywbeth na all Elen Evans, un o'r seintiau, ei wneud.
Yn hyn o beth, mae enw stryd ei chartref, Llwybrmain, yn gwneud cyfiawnder 芒 hi gan fod ei llwybr yn fain a'i chrefydd yn gulach.
Ni theimlaf fy mod yn adnabod Ifan yn llwyr, er y gellid dadlau nad oes bosib i ni wneud hynny ac yntau ddim yn adnabod ei hun.
Fodd bynnag, mae'r ffaith iddo gyrraedd t欧 Miss Watkins pan fo'r frig芒d d芒n newydd ddiffodd y fflamau yn ormod o gyd-ddigwyddiad. Ac nid yw'r modd y pryfocia'r athrawes ifanc yn gydnaws a'i gymeriad swil, ansicr.
Mae'r awdur ar ei gorau pan fo ar ei chynilaf. Mae'r disgrifiad hwn o Laura yn llawn posibiliadau:
"Roedd golwg wedi yml芒dd arni, a chleisiau duon o dan ei llygaid."
Pam? Blinder? Ynteu trais domestig?
Gwaetha'r modd, eithriadau prin yw awgrymiadau o'r fath. Gwell gan yr awdur roi cwestiynau ar bl芒t, a chyllell a fforc yn nwylo'i darllenydd yn hytrach na gadael iddo feddwl drosto'i hun.
Mae cwestiynau megis, "A lle roedd o'r tro hwn, tybad?", "Be fyddai gan ei fam i'w ddweud?" ac "A be oedd o'n mynd i allu ei wneud ohoni?" yn britho, ac yn fy marn i, yn llesteirio'r naratif.
Byddai Kate ei hun yn falch o ddiweddglo'r nofel. Y mae'n llawn awyrgylch ac yn gwneud i ni feddwl. Mae'r chwarelwyr ar fin streicio, Magi ar ddisgyn i rigol bywyd priodasol, a ni wyddom beth a ddaw o Grace a Tom.
Mae yma obaith, ond gobaith brau ydyw, a waliau'r T欧 Tangnefedd eto'n gwegian dan y straen.
Darparwyd y cyfraniad hwn fel rhan o Gynllun Cyfrannu ar y Cyd rhwng 大象传媒 Cymru'r Byd ac Antur Teifi. Daeth y cynllun hwn i ben ar 31 Ionawr 2008
Cliciwch i ddarllen adolygiadau eraill dan gynllun Antur Teifi
Cysylltiadau Perthnasol
Rhannu'r T欧
|
|
|  | |  | |  | |  | | |  S么n amdanynt
Rhestr o'r holl lyfrau sydd wedi cael sylw ar 大象传媒 Cymru'r Byd.
|
|
|
|  | |  | | |  Gair am air:
Detholiad o ddyfyniadau - ydych chi'n gwybod pwy yw'r awdur?
|
|
|
|
|
Llyfrau - gwefan newydd
Teulu L貌rd Bach
Petrograd
L么n Goed
Silff y llyfrau diweddar
Hanner Amser
Deryn Gl芒n i Ganu 
Awduron Cymru
Roger Boore
Nadolig a Rhagfyr 2008
Dolennau defnyddiol