 |
 Gweledigaetheu y Bardd Cwsc
Benthyg o ieithoedd eraill i greu clasur gwir Gymreig
Glyn Jones yn cael ei swyno gan iaith a darluniau Gweledigaethau y Bardd Cwsc
Aeth dros dri chan mlynedd heibio ers cyhoeddi Gweledigaetheu y Bardd Cwsc gan Ellis Wynne.
A 30 o argraffiadau wedyn ac mae'r llyfr yn dal i'n rhyfeddu gymaint fel yr enillodd le iddo'i hun ymysg clasuron ein ll锚n.
Er hyn, clasur o natur wahanol i'r arfer yw'r Gweledigaethau, am i Ellis Wynne fenthyg yn helaeth o weithiau eriall.
Eto, llwyddodd i wisgo'r llyfr gyda'r brethyn Cymreiciaf un.
O'r Sbaeneg
Man cychwyn Gweledigaetheu y Bardd Cwsc yw Los Suenos y Sbaenwr Quevado, saith gweledigaeth a ymddangosodd rhwng 1606 ac 1627 a'u cyfieithu i nifer o ieithoedd.
Er mai at gyfieithiad Saesneg Roger L'Estrange y trodd Ellis Wynne nid eu cyfieithu i'r Gymraeg a wnaeth ond darllen y cwbl, dethol yr hyn a hoffai a'u hasio ynghyd i ffurfio tair gweledigaeth newydd sbon.
Trodd yr awdur at awduron eraill hefyd am ysbrydoliaeth:
Daw'r 'Parliment Uffernol' o Paradise Lost Milton.
A dichon y daw cynllun y Ddinas Ddihenydd o 'Ffair Wagedd' Taith y Pererin.
Ond er mai clasur a wnaed o glasuron yw'r Gweledigaetheu Ellis Wynne ei hun yw'r pensaer a'r Gweledigaethau felly'n waith gwreiddiol.
Cymreigio'r gwaith
Mae'n ddifyr gweld sut y Cymreigiodd Ellis Wynne y gwaith.
Dyna'r teitl. Nid Sbaenwr oedd y Bardd Cwsg, na Sais ychwaith, ond Cymro a drigai yn y ddeuddegfed neu'r drydedd ganrif ar ddeg a phriodolir llawer o broffwydoliaethau iddo.
Yng Nghymru y gosodir y gwaith hefyd:
" . . . pan oedd hi'n llawer twymnach yng nghegin Glynn-cywarch nac ar ben Cadair Idris," meddai yn Gweledigaeth Angeu.
A math o Annwfn Celtaidd yw gwlad angau lle mae'r darllenydd yn cyfarfod tri o'n beirdd pwysicaf, Merddyn, y Bardd Cwsc go iawn a Taliesin Ben Beirdd.
O gofio bod y chwedlau yn dweud bod Taliesin yn anfarwol, ac yn atgyfodi ym mhob oes mae hyn yn arwyddocaol gan fod Ellis Wynne yn rhoi diwedd ar y celwydd trwy fwrw Taliesin i wlad yr angau.
Rhaid gofyn hefyd ai dychan beirdd y cyfnod - a gredent eu bod cystal 芒'r hen feirdd pan nad oeddent mewn gwirionedd yn ddim ond beirdd ffug - trwy gael dau fardd cwsg, yr un go iawn ac awdur y stori.
Yn ddiddorol, er llid yr awdur yn erbyn "pob rhyw gerdd faswedd, dafod a thant" dewisa Ellis Wynne asio ei dair gweledigaeth ynghyd gyda'r union bethau hynny - cerdd dafod a cherdd dant, pob un o'r cerddi ar d么n adnabyddus, fel pe'n disgwyl iddynt gael eu canu.
Mae fel pe'n ymrafael yn erbyn dwy safon, y traddodiad llenyddol Cymraeg a chanonau'r Eglwys Anglicanaidd.
Cymhelliad moesol
Fel Quevado, cymhelliad moesol a barodd i Ellis Wynne ysgrifennu'r Gweledigaetheu ac mae'r disgrifiad o'r plasty adfeiliedig yn 'Cwrs y Byd' yn adlewyrchu'r hyn a ddigwyddai yng Nghymru Ellis Wynne lle'r oedd uchelwyr yn Seisnigo ac yn troi o fod yn w欧r "lusengar, daionus" i fod yn drahaus.
Mae'n eu dychan drwy ddefnyddio'i brif arf - codi drych i wyneb cymdeithas.
Dichon fod y darlun o'r pendefig; "mewn Dr欧ch yn dyscu chwerthin yn gymwys heb ddangos i'w Gariad ormod o'i ddannedd" yn ategu hyn.
Agwedd eithafol
Yn yr un ffordd mae'n dangos ei agwedd eithafol a dilornus at sectau crefyddol gan ddisgrifio fel "Gyrr o Gwaceriaid" y Crynwyr ac mae'n galw'r Piwritaniaid yn "dylwyth y sgubor" gan alw arnynt i "chwydu peth o'r gwaed breiniol".
Mae'r darluniau hyn yn rhan fawr o ap锚l y Gweledigaethau.
Llafar a llenyddol
Sylwer hefyd ar ddawn yr awdur i amrywio ei ffordd o ddweud fel ei bod yn gweddu i'r cynnwys.
Dechreuir pob gweledigaeth yn y byd go iawn a'r brawddegau yn gyfuniad o geinder Yr Ymarfer o Dduwioldeb a rhethreg Ciceronaidd:
"Felly o hir drafaelio 芒'm llygad, ac wedi 芒'm meddwl daeth blinder, ac ynghysgod Blinder daeth fy Meistr Cwsc yn lledradaidd i'm rhwymo; ac 芒'i goriadeu plwm fe gloes ffenestri fy Llygaid a'm holl Synhwyreu eraill yn dynn ddiogel."
Brawddeg sy'n dawnsio fel sgidiau'r crydd ac yn hudolus wrth iddo bersonoli cwsg a darlunio'r cyflwr rhwng cwsg ac effro.
Brawddeg sy'n cystadlu'n hawdd 芒 rhai Fyrsil a Homer.
Ond wedi ennill ein diddordeb, rhaid i'r awdur yn awr ei chadw ac mae'n gwneud hynny gyda iaith liwgar Ardudwy yng ngenau'i gymeriadau.
"Yn wir, parch mawr . . . oddiwrth y f芒th bembwl a hwn.," meddai Taliesin Ben Beirdd.
Nid yn unig mae'n iaith sy'n berwi o briod-ddulliau Cymraeg ond mae hefyd yn iaith nas gwelwyd erioed o'r blaen mewn llenyddiaeth Gymraeg.
Parodd Ellis Wynne iddi sefyll yn dalsyth ochr yn ochr 芒'r iaith lenyddol a'r ddwy mewn harmoni 芒'i gilydd.
Hyn - 芒'r darluniau cofiadwy - sy'n gwneud Gweledigaetheu y Bardd Cwsc yn llyfr mor arbennig.
Cyhoeddir Gweledigaethau y Bardd Cwsc gan Wasg Prifysgol Cymru. 拢8.99.
Mae'r adolygiad hwn yn rhan o gynllun cyfrannu i bapurau bro a ddaeth i ben Ionawr 2008 rhwng 大象传媒 Cymru ac Antur Teifi.
Cliciwch i ddarllen adolygiadau eraill dan gynllun Antur Teifi
|
|
|  | |  | |  | |  | | |  S么n amdanynt
Rhestr o'r holl lyfrau sydd wedi cael sylw ar 大象传媒 Cymru'r Byd.
|
|
|
|  | |  | | |  Gair am air:
Detholiad o ddyfyniadau - ydych chi'n gwybod pwy yw'r awdur?
|
|
|
|
|
Llyfrau - gwefan newydd
Teulu L貌rd Bach
Petrograd
L么n Goed
Silff y llyfrau diweddar
Hanner Amser
Deryn Gl芒n i Ganu 
Awduron Cymru
Roger Boore
Nadolig a Rhagfyr 2008
Dolennau defnyddiol