大象传媒

Explore the 大象传媒
Mae鈥檙 dudalen yma wedi cael ei harchifo ac nid yw鈥檔 cael ei diweddaru bellach. Mwy am dudalennau sydd wedi eu harchifo.

MAWRTH
18fed Tachwedd 2014
Hygyrchedd
Geiriau Yn Unig
Hanes Lleol

大象传媒 Homepage
大象传媒 Cymru
大象传媒 Lleol

CymruGoOrGoDdCanolDeOrDeDd

Gogledd Orllewin

Newyddion Lleol

Chwaraeon

Tywydd / Teithio

Digwyddiadau

Papurau Bro

Cerddoriaeth

Oriel yr Enwogion

Trefi a Phentrefi

Awyr Agored

Hanes

Lluniau

Gwefannau lleol

Eich Llais Chi

大象传媒 Vocab
OFF / I FFWRDD
Turn ON
Troi YMLAEN
What is VOCAB? Beth yw GEIRFA?

Ymateb

Cymorth

Wedi mwynhau'r ddalen hon?
Anfonwch hyn at gyfaill!

Mary Jones y tu allan i hen lythyrdy y pentre - roedd yn un o ddisgynyddion Morris Jones a fyddai'n gwarchod wrth ddrws yr ysgol Sul rhag i'r plant ddianc! Chwarel a chapel yn Llithfaen
Yr hanesydd lleol a'r cyn athro, Ioan Mai Evans, sy'n edrych ar benodau difyr yn hanes pentref Llithfaen wrth ymchwilio i hanes capel y pentref.
"Faint ohonom sydd yn cofio y dyn hel plant i'r ysgol 'stalwm. Wrth ymchwilio i hanes y capel cefais gryn agoriad llygad o ddod ar draws cyfrif o ddyn a fu'n hel plant i'r ysgol Sul neu'r Ysgol Sabbothol fel y'i gelwid gynt.

Ond rhaid cychwyn gyda'r capel, Capel y Methodistiaid yn Llithfaen, a godwyd gan gymdeithas o chwarelwyr ac ychydig o dyddynwyr gan mlynedd union i eleni.

Saif yn unig, ond yn unigryw ar ei ben ei hun, wedi tewi o hen gloch y Llan, a gweled cau drysau dau gapel arall.

Hwn yw'r pedwerydd capel i gael ei godi gan y Methodistiaid. Chwythodd gwyntoedd croesion y to gwellt a nodweddai y capel cyntaf a adeiladodd y werin dlawd tua 1782, yn y blynyddoedd cyn i ferched a mamau y plwyf fynd ati i gario grug o fynydd yr Eifl i wresogi popdai Pwllheli, am chwe cheiniog y baich. Yn yr haf codai merched y grug cyn dydd i'w throi hi am y mynydd yn y gobaith y ceid hel baich ychwanegol cyn y nos.

Capel 1805 gyda J O Jones (Arifog) bardd a chofiannydd hanes yr achos.Ymhen blynyddoedd, a dyfod o'r pedwar degau newynllyd, cawn fod nifer o'r hen aelodau yn gwneud safiadau cadarn yn helyntion y Tiroedd Comin, pan alltudiwyd Robert William Hughes i Botany Bay, Awstralia.

Ond er mor galed oedd crystyn y tlodion, roedd crystyn daear tir mynydd lawn caletach, nes dyfod gwaredigaeth. Daeth masnach brysur i gerrig mynyddoedd yr Eifl pan agorwyd pedair, os nad pump o chwareli gwenithfaen gan weddnewid bywyd cymdeithasol y pentref.

Chwyddodd y boblogaeth gan nifer o ddieithriaid i ychwanegu at yr ychydig o dyddynwyr brodorol. Aed ati i adeiladu tai, rhesdai gan mwyaf, a dengys cyfrifiad 1881 pa mor niferus oedd y mewnfudwyr o ardaloedd Ll欧n ei hun, o Benmaenmawr a chyn belled 芒'r Alban.

Yn y caban chwarel roedd pawb yn gyfartal.Yno y gwireddwyd y freuddwyd am sefydlu y mudiad cydweithredol, oddi yno hefyd y daeth y gefnogaeth i ail addasu tai crefydd. Y nhw, y chwarelwyr oedd yno yn cadw seiat a chyfarfod gweddi ar noson waith.

Y nhw hefyd oedd 芒 digon o g芒n yn eu calonnau i ffurfio c么r meibion a gefnogodd yr hen gyngherddau pythefnosol a gynhelid i gynorthwyo teuluoedd mewn angen. Yn y festri y cynhelid y rhain ar nosweithiau Gwener, a does dileu ar yr atgof am y nos Wener pan oedd y c么r yn eu coleri canu yn gwefreiddio festri lawn wedi'r fuddugoliaeth ar ganu "Llef" yn yr Eisteddfod Genedlaethol - R.O. yn arwain a Dinah siop y post yn cyfeilio.

Ond rhaid ymatal gan fod y bardd Arifog wedi cofnodi Hanes yr Achos, ac ni wnaf ond dyfynnu o'i ddalen gyntaf:

"Cynhaliwyd y gwasanaeth cyhoeddus cyntaf gan Evan Roberts, y Diwygiwr, Rhagfyr 12fed, 1905."

Ond am sawl rheswm rwyf am aros gyda'r Ysgol Sul sydd yn dyddio mor gynnar, a hefyd oherwydd brwdfrydedd y rhai sy'n dal i'w chynnal.

Yn 么l y Llyfrau Gleision roedd yma Ysgol Sabbothol, a defnyddio yr hen enw, yn 1786. Un o'r selogion yn y blynyddoedd rheiny oedd David Pritchard, llanc ifanc heini, a bywiog , a gof wrth ei alwedigaeth. Ymddengys fod y syniad o Ysgol Sul yn dipyn o faich ar rai o'r plant ac o ganlyniad byddai nifer yn dianc i'r mynydd. Ond ceir hanes am y gof ifanc yn eu dilyn o glogwyn i glogwyn nes cyrraedd y capel "yn mygu gan chwys" yn 么l un cofiannydd. Yna wedi corlannu'r ffoaduriaid, un Morris Jones, Aber Gafran i warchod y drws gyda'i ffon, rhag i'r dychweledigion ffoi eto i'r mynyddoedd.

Oes, mae sawl agwedd ar aberth y tadau."

Gan Ioan Mai Huws

Lluniau
Top: Yn eistedd y tu allan i hen lythyrdy y pentref, Mary Jones oedd yn byw ym mwthyn Aber Gafran - enw sy'n dweud y cyfan am y blynyddoedd pan gyfrifid yr arf yn fuwch y dyn tlawd. Roedd yn un o ddisgynyddion Morris Jones a fyddai'n gwarchod wrth ddrws yr ysgol Sul rhag i'r plant ddianc!

Canol: Capel 1805 gyda J O Jones (Arifog) bardd a chofiannydd hanes yr achos. Ef sy'n dweud mai Evan Roberts y diwygiwr oedd y cyntaf i gynnal gwasanaeth cyhoeddus yn y capel ychydig cyn y Nadolig, 1805.


0
C2 0
Pobol y Cwm 0
Learn Welsh 0
大象传媒 - Cymru - Bywyd - Pobl - A-B


About the 大象传媒 | Help | Terms of Use | Privacy & Cookies Policy