´óÏó´«Ã½

Mae cynnydd dramatig wedi bod yn ystod y pandemig yn nifer y plant sydd angen help gan fod rhieni neu ofalwyr yn camddefnyddio alcohol a chyffuriau, medd elusen.

Dywed NSPCC Cymru bod 572 o achosion wedi'u cyfeirio at yr heddlu ac asiantaethau eraill yn y 10 mis diwethaf yn dilyn galwadau i'w llinell gymorth.

Mae hynny'n gynnydd o 72% ers dechrau'r pandemig.

Dywed Llywodraeth Cymru eu bod yn buddsoddi £54m mewn gwasanaethau camddefnyddio sylweddau a bod £2.75m o'r swm hwnnw wedi'i neilltuo ar gyfer plant a theuluoedd.

'Yr ysgol oedd fy unig ddihangfa'

Mae Ashley, 25, o Sir Ddinbych, yn disgrifio'r teimlad o fod "yn gaeth" yn ei chartref ei hun pan roedd yn blentyn yn cael ei magu gan fam oedd yn goryfed "bob dydd cyn belled ag y galla'i gofio".

"Roedd yn golygu bod yn rhaid i mi fod yn fam i'm mrodyr a chwiorydd a doedd gen i ddim bywyd fy hun mewn gwirionedd... Yr ysgol oedd fy unig ddihangfa.

"Gwnes i ddim siarad â neb am beth oedd yn mynd ymlaen adref oherwydd doeddwn ni ddim yn sylweddoli bod o'n wrong. Dyna oedd fy mywyd a ro'n i'n meddwl bod o'n normal."

Ychwanegodd: "Mae fy nghalon yn torri dros y plant allan yna sy'n mynd trwy hyn ar hyn o bryd... yn stuck adref gyda phroblem alcohol o'u gwmpas a dim dihangfa."

'Os oes alcohol yn y tÅ·, byddwch yn ei yfed'

Dydy Rhian Williams, 36, o Abertawe, heb yfed unrhyw alcohol ers bron i flwyddyn wedi "15 mlynedd o addoli gwin".

Roedd yn yfed bron bob noson o'r wythnos, ac fe gafodd hynny effaith ar ei pherthynas gyda'i gŵr, Chris.

Erbyn hyn mae hi'n cwnsela menywod sy'n yfed llai o alcohol neu wedi rhoi gorau arni yn gyfan gwbl.

"Mae wedi bod yn gyfnod anodd eithriadol i bawb," meddai. "Ry'ch chi yn y tÅ·... beth y'ch chi'n mynd i wneud?

"Os oes alcohol yn y tÅ·, byddwch chi'n ei yfed... dyna fyddwn i wedi'i wneud.

"Mae'n cael ei werthu i ni fel rhywbeth sy'n ein hymlacio ac yn ateb i straen. Yn anffodus, nad dyna'r achos, ond y mwya' ry'n ni'n ei wneud e, y mwya' mae'r corff yn dysgu taw dyna ry'n ni mo'yn gwneud, a dyna sut gallen ni ddod yn ddibynnol."

Mae'r NSPCC yn galw ar y llywodraeth, byrddau iechyd a chynghorau i sicrhau parhad gwasanaethau camddefnyddio sylweddol gydol y pandemig.

Ar gyfartaledd, mae nifer y cyfeiriadau misol 72% yn uwch nag yn nhri mis cyntaf 2020, medd yr elusen. Mae'n galw am strategaeth adfer Covid i gefnogi plant a phobl ifanc sydd wedi profi trawma.

Mae'r pandemig a'r cyfnodau clo "wedi creu storm berffaith i deuluoedd sy'n cael eu heffeithio gan y broblem yma", medd Kam Thandi, pennaeth llinell gymorth NSPCC.

"Yn ogystal â mwy o alwadau, rydym hefyd yn gweld teuluoedd nad oedd yn hysbys gynt i wasanaethau plant sydd angen help a chefnogaeth at gamddefnyddio sylweddau.

"Mae'r pwysau ar deuluoedd ar y foment yn ddigynsail a does dim syndod bod ein llinell gymorth yn clywed fod rhieni a gofalwyr yn brwydro gyda chamddefnydd sylweddau."

Dydy hynny ddim o reidrwydd yn golygu fod plant yn cael eu cam-drin, medd yr elusen, ond mae'n gwneud hi'n fwy anodd i ofalwyr roi gofal diogel a chyson.

Record newydd

Yn ystod naw mis cyntaf 2020, fe gofnodwyd y nifer uchaf o farwolaethau'n gysylltiedig ag alcohol yng Nghymru a Lloegr ers dechrau cadw cofnod yn 2001.

Mae'r ystadegau cychwynnol yn nodi 5,460 o farwolaethau yn crybwyll alcohol ar dystysgrif marwolaeth rhwng Ionawr a Medi.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Rydym yn bryderus eithriadol ynghylch rhai o'r materion sy'n cael eu codi yn yr adroddiad yma a bregusrwydd rhai o'n plant.

"Yn gynnar yn y pandemig, fe wnaethon ni geisio sicrhau y byddai cefnogaeth i deuluoedd a phlant yn parhau."