´óÏó´«Ã½

Mae mam o dde Powys wedi ysgrifennu llythyr agored at y cyngor yn mynegi pryder y bydd ei mab yn gorfod teithio dros awr i gyrraedd yr ysgol uwchradd uniaith Gymraeg agosaf.

Mae Rose Linn-Pearl a'i theulu yn byw yn y Gelli Gandryll, a'i mab Idris mewn ysgol gynradd Gymraeg yn Aberhonddu ar hyn o bryd.

Ond pan fydd ei gyfnod yno ar ben, bydd yn wynebu taith o dros awr er mwyn cyrraedd Ysgol Ystalyfera.

Dywedodd Cyngor Powys wrth Newyddion S4C eu bod yn cydnabod nad oes gan bob ardal yn y sir fodd o gyrraedd addysg gynradd ac uwchradd drwy gyfrwng y Gymraeg.

Ar hyn o bryd does yna ddim ysgol uwchradd uniaith Gymraeg ym Mhowys.

Yn 2021 fe gyhoeddwyd y byddai Ysgol Bro Hyddgen ym Machynlleth yn troi yn ysgol Gymraeg yn unig yn raddol, ond fe fydd hi'n rhai blynyddoedd cyn gweld y newid hwn yn yr adran uwchradd.

"Wnes i ddim meddwl biti fe nes i fe ddechrau'r ysgol," meddai Rose.

"Does dim 'da ni ysgol gyfun iddo fynd i. Does dim ysgol uwchradd yn holl sir Powys sydd yn iaith Gymraeg.

"Ma' 'da ni ffrwd Gymraeg yn ambell i ysgol, ond dim ysgol uwchradd iaith Gymraeg yn unig."

Fe wnaeth Rose a'i theulu symud o Lundain i'r Gelli Gandryll er mwyn sicrhau bod Idris, sydd ym Mlwyddyn 2, yn gallu derbyn ei addysg trwy'r Gymraeg.

Fe allai ddanfon ei mab i ysgol Saesneg gyfagos, ond byddai hynny'n "drueni" ar ôl symud yn ôl i Gymru, meddai.

"Roedd tyfu lan trwy'r Gymraeg yn bwysig i fi fel rhan o'n stori i yn tyfu lan, a fi ishe'r un peth i fe," meddai.

Ysgrifennodd Rose lythyr at Gyngor Powys yn galw arnyn nhw i gymryd y sefyllfa o ddifrif.

Er ei bod wedi'i ddanfon a'i gyhoeddi yn y wasg leol a chenedlaethol, mae'n dal i aros am ymateb swyddogol gan gabinet yr awdurdod.

Yn ôl arweinydd Plaid Cymru ar Gyngor Powys, Elwyn Vaughan, mae diffyg gweithredu dros y Gymraeg yn hen hanes ym Mhowys.

"Yn hanesyddol mae 'na ddiffyg gweithredu," meddai.

"Powys ydy'r unig sir yng Nghymru gyfan sydd â chanran is yn cael mynediad at addysg Gymraeg na chanran y siaradwyr Cymraeg.

"Mae'n rhaid gweithredu a newid gêr, dyna'r her i Bowys."

Mae gan Gyngor Powys Gynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg 2022-2032, sydd yn anelu at gynyddu darpariaeth addysg Gymraeg yn raddol dros y 10 mlynedd nesaf.

Ond mae rhai ymgyrchwyr yn dweud nad yw'r cynllun yn ddigon uchelgeisiol a bod cenhedlaeth o blant yn colli'r cyfle i dderbyn addysg Gymraeg yn y cyfamser.

Dywedodd cyfarwyddwr cenedlaethol mudiad Rhieni Dros Addysg Gymraeg, Elin Maher: "Mae 'na bump i 10 mlynedd o blant wedi colli mas ar ddarpariaeth Gymraeg, a dyw hynny ddim yn deg.

"Os mai diffyg cyllid sydd yn rhwystro awdurdodau lleol rhag datblygu, yna mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru ymateb i'r sefyllfa hon, a pheidio gadael i dwf addysg Gymraeg lesteirio yn yr ardaloedd hynny lle dyw rhieni ddim yn gwybod lle i fynd."

Mewn datganiad dywedodd Cyngor Powys eu bod yn cydnabod nad oes gan bob ardal yn y sir fodd o gyrraedd addysg gynradd ac uwchradd drwy gyfrwng y Gymraeg.

Mae Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg, meddai'r awdurdod, yn gyfle hanfodol i ddatblygu addysg cyfrwng Cymraeg ar draws y sir.

Dywedodd Llywodraeth Cymru fod 'na ymrwymiadau i greu 23 o ysgolion cynradd cyfrwng Cymraeg dros y 10 mlynedd nesaf.