´óÏó´«Ã½

Mae menyw wnaeth oroesi canser y fron yn teimlo ei bod wedi ei "rhoi o'r neilltu" ar ôl i lawdriniaeth adluniol gael ei gohirio dair gwaith eleni.

Cafodd Karen Rogers, 57 oed o Fagwyr, Sir Fynwy, fastectomi chwe blynedd yn ôl, ond mae oedi yn golygu ei bod yn dal i aros.

Dywedodd fod yr aros yn effeithio ar bopeth o'r dillad y mae'n eu gwisgo i'r ffordd y mae'n cofleidio pobl.

Dywedodd Llywodraeth Cymru fod rhai gwasanaethau canser yn cymryd mwy o amser i adfer wedi'r pandemig.

'Rhyw fath o'r hen Karen'

"Rwy'n gwybod ei fod yn lwmp o gnawd ac mae yna bobl yn mynd trwy bethau llawer gwaeth," meddai'r rheolwr gwasanaethau cwsmeriaid.

"Ond dwi jest eisiau edrych yn normal. Fydd e ddim yn fron arferol pan fydda i'n ei chael - bydd yn dalpiog ac yn anwastad - ond fy un i fydd hi. Fe fydda i'n ôl at ryw fath o'r hen Karen."

Roedd llawdriniaeth Ms Rogers eisoes wedi'i gohirio sawl gwaith cyn y tri gohiriad yn 2023.

Ar ôl y mastectomi ar ei bron chwith ym mis Rhagfyr 2016, gohiriwyd y gwaith ail-greu tan ar ôl triniaeth canser.

Yna roedd angen llawdriniaeth stumog arni i ddiystyru twf penodol, ac ar ôl iddi wella, tarodd pandemig Covid-19.

Dim ond mewn un bwrdd iechyd Cymreig - Bae Abertawe - y mae'r llawdriniaeth, sy'n cael ei hadnabod fel trydyllydd epigastrig israddol dwfn (DIEP) yn cael ei gwneud, ac mae'n cymryd croen o'r stumog i greu bron newydd.

Ailddechreuodd gweithrediadau a ohiriwyd gan Covid y llynedd.

Ond mae streic nyrsys arfaethedig, pryderon am gyfrif celloedd gwaed gwyn Ms Rogers a chlaf arall sydd angen gwaith ail-greu ar unwaith wedi arwain at fwy o aros.

'Hunanymwybodol'

Tra dywedodd fod yn rhaid rhoi blaenoriaeth i gleifion canser, dywedodd ei bod wedi "cael ei rhoi o'r neilltu".

Mae hi wedi gwisgo prosthetig ers chwe blynedd a hanner, naill ai'n sownd wrth ei chroen "fel plastr mawr" neu wedi'i osod mewn poced o fras arbennig.

"Dydw i ddim yn nofio rhagor - mae gen i ddau ŵyr bach mae fy merch eisiau i mi fynd i nofio gyda nhw, ond ni allaf. Rwy'n rhy hunanymwybodol."

Mae hyd yn oed yn rhoi cwtsh o'r ochr dde, meddai, oherwydd nid yw am i bobl sylwi ar y prosthetig "hynod galed" ar y chwith.

Arhosodd Jo Woolnough, 44, o Abertawe, am bedair blynedd am adeiladu ei bron, a gafodd ym mis Awst 2022.

Dywedodd: "Rydych chi'n ceisio bwrw ymlaen â'ch bywyd ac rydych chi'n cysuro'ch hun trwy feddwl 'wel rydw i yma, rwy'n ffodus fy mod wedi goroesi' ond ar ôl ychydig ni allwch ddal gafael ar hynny bellach oherwydd y diffyg yn effeithio arnoch chi mor gryf."

Ond wedi'r gwaith ail-greu, roedd ganddi un ochr yn gwpan C a'r llall yn gwpan F i E, gan ei harwain i deimlo'n hunanymwybodol a stwffio ei bra.

Yna dywedwyd wrthi y byddai'n rhaid aros tair i bedair blynedd arall ar gyfer gostyngiad yn y fron sydd wedi goroesi fel y byddent yr un maint, a ddisgrifiodd fel newyddion "dinistriol".

"Roeddwn wrth fy modd o gael y llawdriniaeth gyntaf ac yn meddwl 'rydw i bron â gorffen. Gallaf weld y diwedd yn y golwg'."

Penderfynodd wario £8,000 i gael y gostyngiad yn breifat, ond ar ôl symud o swydd â chyflog da i gredyd cynhwysol, roedd hwn yn benderfyniad anodd.

Dywedodd: "Mae angen i ni gau'r drws a symud ymlaen - mae ein teulu angen hyn."

Y llynedd dywedodd datganiad ansawdd iechyd merched Llywodraeth Cymru y dylai byrddau iechyd sicrhau bod cleifion yn derbyn gofal "mor agos â phosib i'w cartrefi heb arosiadau sylweddol".

Gan mai dim ond un bwrdd iechyd sy'n gwneud y llawdriniaethau penodol, arbenigol hyn, dywedodd yr elusen ganser Macmillan fod yn rhaid i'r gwasanaeth gael adnoddau digonol.

"Rydym yn gweld yr anawsterau hyn ledled Cymru, a ledled y DU hyd yn oed, lle nad oes digon o le ar gyfer llawdriniaethau. Does dim digon o weithlu i wneud y gweithdrefnau hynod bwysig hyn," meddai Richard Pugh ar ran Macmillan Cymru.

Dywedodd Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe fod y tîm llawfeddygaeth blastig yn gweithio'n galed i leihau rhestrau aros, a dyfodd yn sylweddol yn ystod y pandemig.

Ychwanegodd fod gwasanaeth llawdriniaeth DIEP newydd a ddechreuwyd yn Ysbyty Singleton, Abertawe, ym mis Medi, nad yw'n cael ei effeithio gan gleifion brys, gyda rhestrau llawdriniaethau ychwanegol yn cael eu hychwanegu yn Nhreforys yn gynharach y mis hwn, ac ar benwythnosau pan fo hynny'n bosibl.

Dywedodd Llywodraeth Cymru: "Rydym yn deall pa mor anodd y gall arosiadau hir am driniaeth fod. Rydym wedi ymrwymo i wella gwasanaethau iechyd i fenywod a merched ac i fynd i'r afael â llawer o'r materion y maent hwy eu hunain wedi nodi sydd bwysicaf iddynt.

"Rydyn ni wedi ceisio amddiffyn gwasanaethau canser rhag effaith y pandemig cyn belled â phosib ond mae rhai rhannau o'r llwybr, fel ailadeiladu'r fron, yn cymryd mwy o amser i adfer."