´óÏó´«Ã½

Rhybudd: Mae'r erthygl hon yn cynnwys cyfeiriadau at hunanladdiad all beri gofid.

Roedden nhw wedi tyfu i fyny gyda’i gilydd, wedi chwarae pêl-droed gyda’i gilydd, ac wedi bod yn rhan o fywydau ei gilydd ers 20 mlynedd.

Felly i'r Aelod o'r Senedd, Jack Sargeant, teimlodd y "boen waethaf yn y byd" pan glywodd fod Jamie Wynne wedi lladd ei hun ddwy flynedd yn ôl.

"Roedd yn berson a fyddai’n gwneud unrhyw beth i unrhyw un", meddai'r aelod dros Alun a Glannau Dyfrdwy.

"Fo fyddai'r un cyntaf y gallech chi fynd ato. Fe wnes i hynny fy hun droeon."

Pum mlynedd ynghynt, bu farw tad Jack, Carl Sargeant – un o weinidogion Llywodraeth Cymru – hefyd drwy hunanladdiad ar ôl cael ei ddiswyddo yn 2017.

"Dwi’n 29 oed ac rydw i wedi colli fy nhad a fy ffrind gorau i hunanladdiad.

"Cefais fy chwalu gan y ddau ohonynt."

Wrth siarad mewn cyfweliad am y tro cyntaf am farwolaeth ei ffrind gorau, mae Jack Sargeant yn cofio'r tro diwethaf iddo ei weld.

Roedd Jamie yn ffan anferth o bêl-droed ac wedi cefnogi Lerpwl gydol ei oes.

"Daeth o ata’ i ar ôl y gêm, roedd ambell un ohonom ni yno ac fe ganodd, mae gen i beiriant carioci.

"Mae’n ganwr ofnadwy.

"Ond byddai’n gwneud i chi chwerthin, gwneud i’w hun chwerthin."

Am fwy nag 20 mlynedd, dywedodd Jack mai Jamie oedd y ffrind gorau y gallai ofyn amdano.

Mae'n amlwg iddo bellach fod Jamie yn cael trafferth gyda'i iechyd meddwl ei hun.

"Roedd yn amlwg mewn llawer o boen. Dy’ ni ddim yn gwybod beth yn union oedd hynny na pham."

Ers iddo farw, dywedodd Jack fod ffrindiau a theulu wedi cael eu gadael gyda thwll yn eu bywydau.

"Mae’n fwlch mawr i’w lenwi," meddai.

"Wnai ddim clywed ei chwerthiniad heintus fyth eto, ond bydd yn aros hefo fi a llawer o rai eraill am byth."

Yn ogystal â’r effaith ar y bobl oedd agosaf ato, roedd Jamie yn aelod poblogaidd o gymuned Glannau Dyfrdwy.

Fe drefnodd Clwb Pêl-droed Tref Cei Connah, y tîm lleol y bu’n chwarae iddo, gêm yn ei enw, a daeth mwy na 1,000 o bobl i wylio.

"Daeth pobl nad ydw i wedi’u gweld ers deng mlynedd o’r ysgol ac o gwmpas yr ardal i gyd, pob un yn teimlo’r golled yn arw, ond hefyd eisiau dangos cefnogaeth i deulu Jamie ac yntau," meddai Jack.

Byddai Jack wedi dymuno dangos y gefnogaeth honno iddo.

"Hoffai rhywun ei atgoffa fo ‘edrycha, rydyn ni’n caru ti, mêt, a bydd popeth yn iawn’."

Mewn naw o’r deng mlynedd diwethaf, mae’r gyfradd hunanladdiad ymhlith dynion wedi bod yn uwch yng Nghymru nag yn Lloegr, yn ôl data diweddaraf y Swyddfa Ystadegau Gwladol.

Yn 2022, gogledd ddwyrain Lloegr oedd â’r gyfradd uchaf o hunanladdiad ymhlith dynion, sef 12.8 fesul 100,000, gyda Chymru a gogledd orllewin Lloegr yn dilyn ar 12.5 fesul 100,000.

Mae hefyd yn dangos bod dynion deirgwaith yn fwy tebygol o farw drwy hunanladdiad yng Nghymru.

I Jack, mae ei brofiadau o golled yn bwydo i mewn i'r darlun hwnnw.

"Mae’n ddau ddyn, dynion ifanc hefyd. Roedd Jamie yn 28 a Dad yn 47, felly dyna ddau ddyn o dan 50," meddai Jack.

Mae hefyd yn myfyrio ar ei iechyd meddwl ei hun.

"Dwi’n dioddef o iselder a PTSD.

"Dwi’n cymryd meddyginaeth gwrth-iselder yn ddyddiol a does dim byd o’i le ar hynny."

Mae'n gobeithio, trwy rannu ei brofiadau, y gellir atal y boen y mae wedi'i wynebu o golli ei dad a'i ffrind.

"Os gallwn geisio helpu drwy godi ymwybyddiaeth a siarad allan, a thrio achub un person, mae hynny’n ganlyniad da i mi."

Ond, mae hefyd yn deall yr anhawster.

"Dwi’n sefyll yma heddiw i siarad â chi am yr hyn y mae angen i ni ei wneud i annog pobl i siarad. Ond ydw i'n ymarfer hynny drwy'r amser? Nac ydw.

"Dwi’n ei chael hi’n anodd iawn bod yn agored a siarad am fy iechyd meddwl."

Mae Jack yn credu y gall llawer o gefnogaeth i ddynion ddod o fewn cymunedau lleol.

"Er cof am Jamie, mae Clwb Pêl-droed Tref Cei Connah wedi gweithredu ethos bod yn rhaid i bawb barhau i siarad, beth bynnag ydi o."

Mae'r clwb hefyd wedi hyfforddi nifer o lysgenhadon iechyd meddwl ac mae ‘na fynediad at gymorth proffesiynol.

"Mae angen i ni edrych ar leoliadau fel hyn lle mae dynion yn dod i le diogel ac yn gallu siarad yn agored.

"Mae’n sicr yn rhywbeth y dyle ni edrych ar fwy o glybiau i’w wneud, a mwy o sefydliadau."

Mae Jack hefyd yn credu bod angen i'r llywodraeth sicrhau bod pobl yn gallu cael cymorth pan fo angen.

Fe gafodd ei ethol yn Aelod o'r Senedd dros Alun a Glannau Dyfrdwy, gan olynu ei dad yn dilyn ei farwolaeth.

Mae am ddefnyddio'r llwyfan i godi ymwybyddiaeth o iechyd meddwl dynion a hunanladdiad.

"Mae’n rhaid i ni fod mewn sefyllfa, ac nid yw’n ateb dros nos, ond os oes angen i bobl gael cymorth proffesiynol, dylent allu gwneud hynny’n gyflym iawn."

Wrth fyfyrio ar golli ei dad, mae un neges y mae Jack yn cadw ei afael ynddi.

"Roedd ganddo siacedi siwt ym mhobman, fel y gallwch ddychmygu. Ynddyn nhw byddai pâr o sbectol wedi torri, beiro heb gaead, mwy na thebyg, a fawr o ddim arall fel arfer.

"Ond, pan roedden ni’n clirio ei siwtiau allan, roedd y darn hwn o bapur y tu mewn i un siaced roeddwn i wedi’i chodi."

Roedd y darn o bapur y daeth Jack o hyd iddo yn gefn bwydlen o Ddawns Elusennol y Cadeirydd pan fu'n rhaid i Carl Sargeant ddweud ychydig eiriau.

"Roedd wedi ysgrifennu ychydig eiriau ar y cefn, “edrych ar ôl ein gilydd".

"Os allwn ni wneud hynny dros ein gilydd, yna rydyn ni’n rhoi’r cyfle gorau i ni’n hunain."

Am fwy am y stori hon, gwyliwch ´óÏó´«Ã½ Wales Live am 22:30 ar ´óÏó´«Ã½ One neu ar iPlayer.

Os yw cynnwys yr erthygl hon wedi effeithio arnoch, mae gwybodaeth a chefnogaeth ar gael ar wefan Action Line y ´óÏó´«Ã½.