����ý

Mae'r galwadau'n cryfhau am ymchwiliad cyhoeddus i droseddau rhyw Neil Foden yn erbyn plant.

Ddydd Llun, cafodd y cyn-bennaeth yng Ngwynedd i ddedfrydu i 17 o flynyddoedd yn y carchar am gam-drin merched yn rhywiol.

Mewn cyfweliad â Newyddion S4C, mae'r actores Sera Cracroft, siaradodd yn ddiweddar am ei phrofiad hi o gael ei cham-drin yn rhywiol fel plentyn, yn galw am ymchwiliad cyhoeddus i weld beth aeth o'i le.

Ac ar lawr y Senedd, fe alwodd Aelod Arfon, Sian Gwenllian hefyd am ymchwiliad statudol fyddai'n gorfodi rhai i roi tystiolaeth.

Ddiwedd y llynedd, fe siaradodd Sera Cracroft yn gyhoeddus am y tro cyntaf am gael ei cham-drin yn rhywiol fel plentyn.

Wrth ymateb i achos Foden, mae'n dweud ei bod yn poeni nad yw'r adolygiad ymarfer plant presennol yn ddigonol i roi cyfiawnder i'r dioddefwyr.

Dywedodd: "Be’ sydd wedi fy ngwylltio i ydy bod pobl wedi sôn bo' nhw’n poeni am y pŵer o’dd gynno fo – naill ai bod o’n bwlio pobl neu bod o’n bihafio’n anweddus – i mi di o’m fatha bod 'na neb 'di cymryd sylw."

'Rhaid i ni 'neud rhywbeth amdano fo'

Ychwanegodd Sera Cracroft bod yn "rhaid ni gael ymchwiliad cyhoeddus".

"Mae’n rhaid i bobl gael eu gorfodi i fod yno, ac mae’n rhaid i nhw ddweud ar lw beth o’dd ‘di digwydd achos ma’ hwnna’n mynd i helpu’r merched sydd wedi dioddef, a falle pobl eraill, i ddallt bod pobl yn gwrando arnon nhw a dyla’ fod pethau fel hyn ddim yn digwydd.

"Maen nhw’n mynd i ddigwydd yn y dyfodol - ond mae’n bwysig bod ni’n cydnabod bod rhaid ni 'neud rhywbeth amdano fo."

Wrth sôn am ei phrofiad hi o gael ei cham-drin mae'n dweud mai'r hyn sy'n digwydd "ydy bod rhywun ‘di cymryd eich pŵer chi oddi wrthych chi".

"Mewn ffordd, mae pob troseddwr rhywiol yn defnyddio’u pŵer dros rhywun – a mae’n bwysig cael hwnna nôl mewn ffordd, a mae 'na ffordd i gael o ‘nôl."

Ar lawr y Senedd brynhawn Mawrth, fe alwodd aelod Plaid Cymru dros Arfon hefyd am ymchwiliad cyhoeddus i droseddau Neil Foden.

“Rhaid i ni rŵan roi blaenoriaeth i sicrhau nad oes yna unrhyw blentyn - unrhyw blentyn - yn dioddef fel hyn byth eto,” meddai Siân Gwenllian AS yn siambr y Senedd ddydd Mawrth, yn sgil dedfryd Neil Foden.

Ym mis Mai cafwyd Foden yn euog o 19 o gyhuddiadau o gam-drin pedair merch yn rhywiol dros gyfnod o bedair blynedd.

Roedd Foden, 66, yn bennaeth yn Ysgol Friars, Bangor, ac yn bennaeth strategol Ysgol Dyffryn Nantlle, Penygroes.

“'Dw i yn gobeithio y bydd yr adolygiad ymarfer plant sy'n cael ei gynnal gan fwrdd diogelu'r gogledd yn mynd peth o'r ffordd at gyrraedd y sefyllfa honno,” medd Siân Gwenllian AS.

“Ond mae yna alwadau cynyddol am ymchwiliad statudol. Yn fy marn i, dyna'r unig ffordd i ddysgu'r holl wersi er mwyn atal troseddau dychrynllyd rhag digwydd i'r dyfodol.

“Felly, a wnewch chi sicrhau datganiad gan y Llywodraeth cyn toriad yr haf yn amlinellu ymateb y Llywodraeth i'r alwad am ymchwiliad statudol? Dyma'r ail waith rŵan i fi godi'r mater yma yn y Siambr."

Mewn ymateb, fe ddywedodd y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol o'r Blaid Lafur fod achos Foden yn “syfrdanol a gofidus,” gan ganmol dewrder y dioddefwyr a roddodd dystiolaeth yn yr achos llys.

Dywedodd Jane Hutt AS: “Mae’n rhaid i ni gadw pawb gafodd eu heffeithio gan ymddygiad troseddol, rheolaethol a chreulon Neil Foden yn ein meddyliau.”

Esboniodd bod y corff diogelu rhanbarthol yn cynnal adolygiad ymarfer plant, a bod yn rhaid gadael i hwnnw gael ei gwblhau.

“Mae hwn yn adolygiad annibynnol, sy’n golygu y bydd rôl asiantaethau perthnasol yn cael eu hystyried a bydd yn awgrymu sut y gellir wella ymarferion diogelu yn y dyfodol.”

“Mae’n rhaid i ni sicrhau ein bod yn gadael i'r broses honno ddigwydd, a gwrando ar beth sydd gan bobl sy’n rhoi tystiolaeth i'w ddweud, cyn gwneud unrhyw benderfyniadau am ba gamau eraill y gall fod eu hangen.”

Fe ddywedodd y Blaid Geidwadol nad oedden nhw am wneud sylw am y galwadau am ymchwiliad cyhoeddus.

'Ystyried pob opsiwn'

Hefyd yn ymateb i achos Foden ddydd Mawrth oedd Comisiynydd Plant Cymru, a ddywedodd nad oedd hi'n "diystyru unrhyw opsiwn".

“Gallwn ni ddim caniatáu i'r profiadau erchyll hyn ddigwydd heb ddysgu unrhyw wersi er mwyn diogelu plant yn well yn y dyfodol," medd Rocío Cifuentes.

“Rwyf wedi cwrdd ag uwch swyddogion o’r awdurdod lleol a byddaf yn cwrdd â chadeirydd y Bwrdd Diogelu yn fuan.

“Fy mhryderon presennol fel y Comisiynydd Plant ydy sicrhau bod y camau nesaf y mae’r bwrdd diogelu’n eu cymryd mor gryf a thrwyadl a sy'n bosib.

“Rwyf am gael fy narbwyllo fod ffiniau'r adolygiad ymarfer plant yn ddigon eang er mwyn dod o hyd i'r gwersi hyn.

“Tan hynny, 'dw i ddim yn diystyru unrhyw opsiynau.”