����ý

Y dyddiau yma, mae'n rhaid i chi gadw ar 20mya wrth yrru ar hyd y promenâd yng nghyffiniau Bae Colwyn.

Ond oeddech chi'n gwybod fod rasys cyflymder i geir modur yn arfer cael eu cynnal ar hyd y ffordd yma yn yr 1910au ac 1920au, a'i bod hi'n ddigon cyffredin i yrwyr gyrraedd cyflymder o dros 60mya neu hyd yn oed 80mya?

Dave V. Thomas o Gymdeithas Clybiau Ceir y Gogledd Orllewin sydd â pheth o hanes treialon cyflymder Colwyn:

Caru cyflymder

Ddechrau’r ganrif ddiwetha, roedd ceir modur yn dod yn bethau eithaf cyffredin, a gan nad oedd rhaid i rywun gyda baner goch gerdded o flaen y cerbyd bellach, roedd modd mwynhau ychydig o gyflymder.

Roedd chwaraeon modur ar ddechrau, gyda’r gylched rasio gyntaf yn y DU yn cael ei agor yn Brooklands yn 1907. Roedd clybiau moduro yn cael eu sefydlu; un o’r rhai hynaf, sydd dal i oroesi heddiw, yw’r Liverpool Motor Club, a gafodd ei sefydlu yn 1902, yn wreiddiol ar gyfer beiciau modur, ond yna hefyd ar gyfer ceir.

Daeth y clwb yn rhan o dreialon cyflymder ar gyfer y perchnogion ceir hynny oedd â’u bryd ar rasio’n gyflym, ac yn 1913 cafodd Treialon Cyflymder Colwyn eu cynnal am y tro cyntaf.

Roedd y cwrs ar hyd rhan ddwyreiniol Prom Bae Colwyn; cwrs cul rhwng y prom a’r rheilffordd – adran hanner milltir o hyd o ffordd asffalt, syth. Cafodd yr amser cyflymaf ei gofnodi gan Mr Watson mewn Vauxhall 20HP un sedd.

Roedd y digwyddiad wedi bod mor llwyddiannus, y cafodd ei gynnal eto yn 1914, gyda W.O Bentley yn dod i’r brig, y gŵr a aeth ymlaen i sefydlu cwmni Bentley Motors Ltd.

83mya

O ganlyniad i’r Rhyfel Mawr, doedd dim modd cynnal y digwyddiad eto tan 1922. Denodd y digwyddiad filoedd o wylwyr, a oedd yn sefyll ar ddwy ochr y cwrs, wrth i geir ruthro heibio ar gyflymder o 60mya.

Y car cyflymaf oedd Straker Squire, wedi ei gynhyrchu ym Mryste, ac eisoes wedi sefydlu ei hun mewn treialon pellter hir.

Erbyn 1924, roedd y cyflymderau wedi cynyddu, gydag amser o bron i 83mya yn cael ei gofnodi gan J.A Joyce mewn AC un sedd dros bellter o hanner cilometr, ar ôl cael 200 llath o run-up. Roedd y digwyddiad wedi ei amseru i 1/5ed o eiliad gan ddefnyddio stopwatsh llaw, gyda Joyce yn stopio’r cloc ar 22 eiliad.

Ymysg enillwyr yr adrannau oedd y gyrrwr lleol, Albert Braid, sefydlydd garej Braid Brothers yn y dref. Yn ei Austin 7 747cc, cofnododd amser o 29 a 1/5 eiliad, ac enillodd y flwyddyn wedyn hefyd. Mae’r Austin 7 dal yn boblogaidd mewn treialon cyflymder hyd heddiw.

Torrodd nifer o gerbydau i lawr, ac achosodd y glaw nifer i sgidio, gan gynnwys y Foneddiges Mitchell a gafodd anffawd gyda wal yn ei Straker Napier.

Roedd rhaid dod â’r digwyddiad i ben yn gynnar pan waethygodd y glaw.

Enwau mawr y cyfnod

Roedd glaw eto yn 1925, felly roedd hi’n ansicr os fyddai’n treialon yn parhau, ond mi ddigwyddodd yn y diwedd, rai wythnosau’n hwyr. Oherwydd trafferthion diogelwch posib y flwyddyn gynt, roedd rhaffau nawr o amgylch y cwrs. Roedd hefyd arwyddion yn rhybuddio “Lives are precious, tie up that dog” oherwydd problemau yn y gorffennol.

Cafwyd ymgais i amseru’n electronig, ond oherwydd y glaw, trodd y trefnwyr yn ôl at yr oriawr llaw.

Oherwydd yr amgylchiadau, dim ond un rhediad wedi ei amseru oedd modd ei wneud yr un, ond roedd gan gystadleuwyr hefyd yr hawl i ‘addasu’ eu ceir er mwyn cystadlu yn yr adran ‘unrhyw gar’; yn aml, yr unig addasiad oedd wedi cael ei wneud oedd tynnu’r mud guards i ffwrdd!

Gyrrwr o Macclesfield, Basil Davenport, oedd gyflymaf y diwrnod hwnnw, mewn Frazer-Nash, ar gyflymder o 65mya. Aeth Davenport ymlaen i ddod yn enw mawr o fewn chwaraeon moduro.

Roedd yr haul yn disgleirio yn 1927, a daeth tyrfa o 8,000 i wylio enwau mawr y byd rasio, gan gynnwys Raymond Mays yn ei Mercedes 2 litr; Mays oedd sefydlydd beth sydd nawr yn cael ei alw yn Formula One.

Cafwyd cyflymderau anhygoel; hyd at 108.43mya dros y cwrs hanner milltir. Cyrhaeddodd A. Greenwood 84.73mya o standing start ar feic modur Brough – erbyn hyn roedd cerbydau dwy olwyn yn cael eu cynnwys.

Daeth y digwyddiadau ym Mae Colwyn i ben wrth i gyrsiau hirach gael eu hadeiladu. Yn ddiweddar mae digwyddiadau tebyg wedi bod ar Brom Southport ac ar Drac Môn, Tŷ Croes.

Mae treialon cyflymder, sef ‘Sprints’ (neu Hillclimbs, os ydyn nhw ar allt) yn parhau’n boblogaidd hyd heddiw, ac yn aml mae yna adrannau eraill ar gyfer ceir cynnar - y mathau o rai a welwyd ar brom Bae Colwyn.