大象传媒

Ri taobh rathad m貌r an A9 aig Druim Uachdair, ch矛thear beinn mh貌r air a bheil An Torc, no ann am Beurla, The Boar of Badenoch. Thathar ag r脿dh gur e cumadh na beinne as coireach ris an ainm. Tha i coltach ri druim tuirc, gu h-脿raidh bhon cheann a tuath. Ach tha cuideachd st貌iridh ann, co-cheangailte ris a鈥� bheinn, gu bheil taibhs-tuirc a鈥� tathaich oirre.

听听听听听听听听听听听 Gu deas air an Torc, tha beinn air a bheil The Sow of Atholl. Tha seann ainm oirre cuideachd, a th鈥� air na mapaichean fhathast 鈥� Meall an Dobharchain. Tha cuid a鈥� d猫anamh dheth gu bheil sin a鈥� ciallachadh the hill of the watercress ach chan eil sin ro choltach dh貌mhsa. Saoilidh mi gu bheil Meall an Dobharchain a鈥� ciallachadh the hill of the boundary, st猫idhichte air an t-seann fhacal dobhar, a bha a鈥� ciallachadh 鈥榗r矛och eadar d脿 oighreachd鈥� (uaireannan st猫idhichte air uisge, 鈥檚 d貌cha, oir bha dobhar cuideachd a鈥� ciallachadh 鈥榰isge鈥�). Agus d猫 bha eadar Meall an Dobharchain agus an Torc? Bha a鈥� chr矛och eadar Athall is B脿ideanach. Sin far a bheil i fhathast.

听听听听听听听听听听听 Tha amharas agam gur ann am Beurla a chaidh an t-ainm Sow of Atholl a chruthachadh mar sg脿than air The Boar of Badenoch, ach chan urrainn dhomh a bhith cinnteach 脿s a sin. Chaidh aithris ann an naoi ceud deug is seachd-deug (1917) gur e A鈥� Mhuc Athallach a bh鈥� oirre mar ainm ann an G脿idhlig. Ach an robh sin na eadar-theangachadh air a鈥� Bheurla, no am buineadh an t-ainm do sheann dualchas G脿idhlig? Ma tha fios agaibh fh猫in air a鈥� ghnothach, bu mhath leam cluinntinn bhuaibh.

听听听听听听听听听听听 Tha adhbhar eile ann airson ainm an tuirc-nimhe a bhith air cl脿r-d霉thcha na G脿idhealtachd, a bharrachd air cumadh beinne no gun robh am beathach sin be貌 ann uaireigin. 鈥橲 e sin gu bheilear ag aithneachadh 脿iteachan far an robh tuirc ann, a r猫ir beul-aithris. Agus tha beul-aithris a鈥� cur gu m貌r ri sealladh nan G脿idheal air a鈥� Gh脿idhealtachd.

听听听听听听听听听听听 Mar eisimpleir, tha Loch an Tuirc agus C脿rn Loch an Tuirc ann an Ros an Ear, deas air Beinn Uais. Agus rin taobh tha Beinn a鈥� Ghuilbein. Far am faicear guilbein no gulbain no a leithid co-cheangailte ri beinn, 鈥檚 ann tric a tha an st貌iridh ainmeil Diarmad agus Gr脿inne st猫idhichte ann. Anns an sgeulachd sin, tha Diarmad a鈥� marbhadh torc-nimhe, ach tha an torc-nimhe cuideachd ag adhbharachadh b脿s a鈥� ghaisgich.

听听听听听听听听听听听 An e sin as coireach ris an ainm-脿ite C脿rn an Tuirc eadar Gleann S矛th agus Br脿igh Mh脿rr? Faisg air l脿imh tha Beinn Ghulbain, an t-脿ite as ainmeile ann an Alba airson st貌iridh Dhiarmaid agus Gr脿inne. 鈥橲 ann air Beinn Ghulbain a chaidh an torc, agus Diarmad, a mharbhadh.

听听听听听听听听听听听 Faisg air Loch an Lagain, deas air Creag M猫agaidh, tha cnoc ann air a bheil T貌rr a鈥� Ghuilbinn. Faisg air, tha Lochan an Tuirc. 鈥橲 iongantach mura h-e beul-aithris as coireach ri ainmeachadh an tuirc an sin cuideachd.

听听听听听听听听听听听 An e sin e airson nam beathaichean a bha uaireigin ann an Alba agus a chaidh 脿 bith? Uill, chan e buileach. An-ath-sheachdain, anns an Litir mu dheireadh air a鈥� chuspair seo, bheir sinn s霉il air d脿 chreutair a thugadh air ais a dh鈥橝lba, agus a nochdas ann an ainmean-脿ite. Agus cuiridh mi geall gun cuir fear dhiubh iongnadh oirbh. Chun na h-ath-sheachdain, ma-th脿, beannachd leibh.

Druim Uachdair: Drumochter; druim tuirc: a boar鈥檚 back; beul-aithris: oral tradition; Loch an Lagain: Loch Laggan.

ch矛thear beinn mh貌r: a big hill will be seen; thathar ag r脿dh gur e cumadh na beinne as coireach ris an ainm: it鈥檚 said that the mountain鈥檚 shape is responsible for the name; gu h-脿raidh bhon cheann a tuath: especially from the north; gu bheil taibhs-tuirc a鈥� tathaich oirre: that the ghost of a boar roams there; tha cuid a鈥� d猫anamh dheth: some people reckon; a鈥� chr矛och eadar Athall is B脿ideanach: the boundary between Atholl and Badenoch; sin far a bheil i fhathast: that鈥檚 where it is still [to this day]; tha amharas agam gur ann am Beurla a chaidh an t-ainm a chruthachadh: I suspect the name was created in English; mar sg脿than air: as a mirror to; chan urrainn dhomh a bhith cinnteach 脿s a sin: I can鈥檛 be certain of that; am buineadh an t-ainm do sheann dualchas: did the name belong to an old heritage; gu bheilear ag aithneachadh 脿iteachan: that places are recognised; deas air Beinn Uais: south of Ben Wyvis; tha Diarmad a鈥� marbhadh torc-nimhe: Diarmad kills a fierce wild boar; tha an torc-nimhe ag adhbharachadh b脿s a鈥� ghaisgich: the wild boar causes the death of the hero; 鈥檚 iongantach mura h-e beul-aithris as coireach: it鈥檚 likely that oral tradition is responsible; cuiridh mi geall gun cuir fear dhiubh iongnadh oirbh: I bet one of them will surprise you.

An e sin e airson nam beathaichean a bha uaireigin ann an Alba agus a chaidh 脿 bith?: is that it for the animals that used to live in Scotland and became extinct?

听

Tha 鈥淟itir do Luchd-ionnsachaidh鈥� air a maoineachadh le MG ALBA