´óÏó´«Ã½

Shona: Airson an taisbeanadh Snàth a tha mar phàirt dhen fhèill Hebtember chaidh an snàth a thoirt do fhigheadairean, cuid a’ fighe le bioran, cuid le beairt agus chaidh fhàgail aca fhèin gu dè a dhèanadh iad leis.

Margaret Joan : Bha sinne dìreach a ràdh riutha "Tha an snàth a seo agus dìreach dèanaibh pèin leis mar a tha sibh a’ faicinn" oir bha sinn air leithid de dhaoine inntinneach agus... air tachairt ris. Bha fhios againn gu robh sùil sgoinneil aca airson rud a dhèanamh agus thàinig iad air ais le dìreach rudan sgoinneil agus rudan cianail snog agus cuideachd tha mi smaoineachadh gu robh iad cho toilichte dìreach cuideigin sin a ràdh riutha. Eil fhios agad? Dìreach dèanaibh rud a tha sibh pèin a’ faicinn.

Shona: Fhuair Margaret Joan beachdan air dè cho math ‘s a tha an snàth a th’ air a dhèanamh thuige seo.

Margaret Joan: Bha pìosan ann, bha fhios againn fhìn nach do dh’obraich cho math ach an uairsin tòrr dhen chlòimh, dhen snàth cuideachd, bha iad cianail toilichte, bha iad a ràdh gu robh e cho math neo na
b’fheàrr na snàth a bha iad air a chleachdadh riamh. Bha an dà chuid a bha sin rudan a bha sinn airson a dhèanamh nas fheàrr agus bha sinn cuideachd toilichte gu robh rud a bha sinn a’ smaoineachadh a bha cianail math...cianail math cuideachd!

Leugh mi ann an aon leabhar sgeulachd glè mhath mu dheidhinn a’ chreig a tha siud aig Rudha nan Clach. Tha e coltach bho chionn fhada, fhada, ‘s dòcha às a' chòigeamh linn deug neo an t-siathamh linn deug gu robh iasgair agus bàta aige air acaire shìos fon chreig a tha sin agus gun deacha bò leis a’ chreig agus gun do thuit i air a’ bhàta aige agus chaidh a’ bhò a mharbhadh agus chaidh am bàta a bhristeadh às a chèile agus chaidh i fodha, ‘s marsin bha call air a’ chroitear bhochd a chaill a bhò agus bha call cuideachd air an iasgair a chaill a’ bhàta. Agus tha e coltach gun do thog an t-iasgair cùis-lagha an aghaidh a’ chroiteir. Bha e ag iarraidh airgid-dìolaidh tha mi cìnnteach airson an call a dh’fhuiling e. Agus às na làithean a tha sin ‘s e an ceann-feadhna agus ‘s e na Lèodaich a bha a’ riaghladh shuas nas fhaide na Talaisgeir, Leòdaich Dhùn Bheagain, agus...eh, chaidh a chùirt far an robh ceann-feadhna na Lèodaich agus ‘s ann a thog an croitear an uairsin cùirt-lagha an aghaidh an iasgair is bha e ag ràdh mura b’e gu robh am bàta ann gu robh a bhò air tuiteam dhan mhuir agus gu robh i air snàmh gu tìr agus nach robh i air a bhith air a marbhadh idir.

Agus cha b’urrainn dhan a Leòdach tighinn gu co-dhùnadh sam bith cò a bu choireach.

Agus aig an àm a bha sin ‘s fheudar gu robh sìth eadar na Leòdaich agus Dòmhnallaich Dhuntuilm agus bha britheamh aig an Dòmhnallach an Duntuilm, ’s e fear MacCuinn a bh’ air tha e coltach agus bha e uamhasach, uamhasach math air breithneachadh a thoirt air suidheachaidhean mar sin agus ‘s e a thachair gun do dh’iarr an Leòdach am faigheadh e iasad dhen bhritheamh a bha seo airson èisteachd ris an dà thaobh dhen sgeul agus tighinn gu co-dhùnadh agus mus do thòisich e fhuair e aonta ge bith dè an co-dhùnadh gun tigeadh an duine a bha seo gu feumar gabhail ris.

Agus, ‘s e nuair a dh’èist an duine glic a bha seo ris an sgeulachd ‘s e a thuirt e, uill, cha b’e a’ bhò bhochd a bu choireach ris an tubaist idir agus a mhotha na sin cha b’e bàta an iasgair a bu choireach ris nas motha, 's e a bu choireach ris an tubaist, a’ chreig! Agus a chionn ’s gur ann le Clann ic Leòid a tha a’ chreig bu chòir dhan a Lèodach airgid-dìolaidh a thoirt an dà chuid dhan chroitear agus dhan iasgair agus tha e coltach gur e sin a thachair.

Abair gliocas! 

buadhair – adjective
deimhinne – definite

Puing 1: ‘quieter’, ‘warmer’, ‘older’, etc.

Sàmhach, nas sàmhaiche:      Thèid sinn gu àite nas sàmhaiche.
Blàth, nas blàithe.                   Tha Afraga beagan nas blàithe na Alba.
Sean/Seann*, nas sine.           Tha thusa tòrr nas sine na mise.
Òg, nas òige.                          Tha mo phiuthar beagan nas òige na mise.
Fuar, nas fhuaire.                    Tha an Antartaic beagan nas fhuaire na Alba.
Fada, nas fhaide.                    A bheil an Danube nas fhaide na Abhainn Chluaidh?

(* N.B.  Tha iad sean. Ach comhla ri ainmear: seann daoine, seann eaglais, seann òrain, etc.)

Puing 2

Le abairt dheimhinne (‘definite’, i.e. le ‘the’):   nas  →  as

an t-àite as sàmhaiche       ‘the quietest place’
an dùthaich as blàithe        ‘the warmest country’
an togalach as sine            ‘the oldest building’
an gille as òige                  ‘the youngest boy’
an sgìre as fhuaire             ‘the coldest region’
an abhainn as fhaide          ‘the longest river’

Thoir an aire: chan eil Gàidhlig a’ dèanamh diofar sam bith eadar ‘the older’ agus ‘the oldest’, no ‘the younger’ agus ‘the youngest’, etc.

Seo am bràthair as sine.   ‘Here’s the older brother / Here’s the oldest brother.’
Seo am bràthair as òige.   ‘Here’s the younger brother / Here’s the youngest brother.’