´óÏó´«Ã½

Guthan: Iain Mac'IlleMhìcheil
Fraoch Nic an Deòrsa
Anna NicGill
Seumas MacPhàrlain

Ann an 2011, bha ´óÏó´«Ã½ Radio nan Gàidheal a’ comharrachadh Bliadhna nan Eilean ann an diofar dhòighean. Chaidh sreath de phrògraman le muinntir nan eilean eadar-dhealaichte a dhèanamh anns an robh iad ag ìnnse dhuinn mu na h-eileanan san deach an togail. Anns a’ phrògram seo mu ÃŒle, tha Iain Mac'IlleMhìcheil a’ stiùireadh a chòmhraidh le triùir ÃŒlich eile, is iad a’ bruidhinn mun dòigh-labhairt a th’ aca.

Iain: Ann an Ìle, chan eil sinn a’ bruidhinn air là. Tha sinn a’ bruidhinn air là (le fuaim ‘d’ an toiseach). Ann am Port na h-Abhainne, ’s e là (le D fiù ’s nas làidire) a th’ aca air a sin. Tha na Ds aca nas cruaidhe na tha na Ds againne, tha eadar-dhealachadh ann tha mi a’ smaoineachadh.
Fraoch: Ach an rud, tha mi a’ smaoineachadh gu bheil mòran daoine nach eil às Ìle, faodainn doirbh tioram air an dòigh a tha sinn a’ bruidhinn. Nuair a tha sinne a’ cur an D sin ann roimh mòran rudan le L, fhios agad, coltach ri luchag, tha sinne ag ràdh luchag (le fuaim ‘d’ an toiseach).
Iain: Aye, ’s e seann rud a tha sin.
Fraoch: Laghach, is tha sinne ag ràdh laghach (le fuaim ‘d’ an toiseach) agus rudan mar sin.
Seumas: Làraichean (le fuaim ‘d’ an toiseach) is làraichean.
Fraoch: Làraichean, ’s e.
Iain: Lag (le fuaim ‘d’ an toiseach) an àite lag.
Fraoch: Lag, ’s e.
Iain: Agus cho Èireannach ’s a tha sinn, chan abair sinne abhainn. ’S e obhainn, am facal Èireannach.
Seumas: ’S e.
Fraoch: Agus madainn mhath (pronounced medeinn mheth), agus chaidh mise suas do Sabhal Mòr Ostaig tro, bha mi a’ feuchainn ri Gàidhlig a dh’ionnsachadh agus a sgrìobhadh. Choisich mi a-staigh don chiad chlas anns a’ chiad mhadainn (pronounced mhedeinn), is bha an duine a bha a’ dol a bhith a’ teagasg, uill, shaoil ’am gun d’ thuirt e madainn mhath (pronounced medeinn mheth). Agus thuirt mi madainn mhath (pronounced medeinn mheth). Is ghàirich e orm is thuirt e madainn mhath, madainn mhath (pronounced medeinn mheth). Nach e sin dè tha na caoraich ag ràdh? Uill, theab mi a’ bhàs a thoirt dha... bha mi craicte leis ..! (a’ gaireachdainn)
Iain: Mun chluais!
Fraoch: Cha robh mi fiadhaich...cha d’ fhuair mi sin fìor comical.(a’ gaireachdainn)
Iain: Ach, an dòigh anns a bheil sinn a’ toirt buidheachas seachad a-nis. Bha thu fhèin a’ bruidhinn air a sin Jim triop no dhà.
Seumas: Tha sin ceart.
Iain: Tha beachd agads’ agus chan eil mi ag ràdh nach eil thu ceart.
Seumas: Uill, bhiodh sinne, bha sinn a’ toirt buidheachas tha sins…..comharra math dhut (pronounced meth). Comharra math agaibh (pronounced meth).
Iain: Aye, ’s e comharra math (meth).
Seumas: ’S e, ’s e comharra math (meth) a theireadh... a theireadh sinne daonnan agus cha chluinn sibh sin an àite sam bith tha mi a’ smaoinntinn.
Iain: Ann an Èirinn, ’s e gura math agad a bhios iad ag ràdh ach bidh iad a’ smaoinntinn gur .. an Ìle gu bheil sinne ag ràdh gura meth agad, ach chan eil sinn ag ràdh…..
Fraoch: Chan e, ’s e comharra math (meth)
Iain: Tha sinn ag ràdh comharra math (meth)
Seumas: ’S e comharra a th’ ann.
Iain: Agus, ’s e good omen.
Seumas agus Fraoch: ’S e.

Guth: Gillebrìde MacIlleMhaoil

San t-samhradh 2012, chaidh Gillebrìde MacIlleMhaoil agus buidheann de dh’Albannaich air cuairt chultarail dhan Ear Mheadhanach. Chuir iad seachad ùine ann an Ierusalem, Bethlehem agus sa Bhruach an Iar. Sa chriomag a tha seo, tha Gillebrìde a’ bruidhinn mun chuairt san fharsaingeachd agus na draghan a bh’ air an toiseach nuair a dh’aontaich e a dhol air a’ chuairt chultarail.

Gillebrìde: Nuair a chaidh faighneachd dhomh an toiseach an robh mi airson, an robh mi deònach tighinn an seo anns a’ mhionaid thuirt mi gun robh. Bha mi a’ smaoineachadh gur e cothrom uabhasach math a bh’ ann a bhith a’ faicinn baile eile, a bhith a’ bruidhinn ri daoine eile, agus a’ faighinn a-mach dè seòrsa beatha a bh’ aca ann an àite a bha mi air fhaicinn air na naidheachdan, agus dh’fhaodte àite air an robh mi, air nach robh mi eòlach agus bha mi airson fhaighinn a-mach an robh a h-uile sìon a bha mi a’ faicinn agus a’ cluinntinn anns na naidheachdan, an robh sin fìor?

Co-dhiù, an ceann treis, smaoinich mi mu dheidhinn agus thuirt mi nach robh mi a’ dol a dhol ann, gun robh mi a’ faireachdainn le teaghlach òg agam, nach robh e iomchaidh. Ach an uair sin, a-rithist an dèidh dhomh bruidhinn ri mo bhean is ri mo theaghlach, dh’aontaich mi tighinn ann. Fhuair mi a-mach gun robh an t-àite far a bheil mi a’ dol, sin am Bruach an Iar, an ìre mhath sàbhailte.

Nuair a fhuair mi a-mach nach bitheamaid a’ dol dhan a’ Ghaza Strip, bha mi na bu dheònaiche tighinn. Bha mi air coimhead air an làrach-lìn Oifis nan Dùthchannan Cèin, agus bha iad ag ràdh gun robh a’ Bhruach an Iar gu math sàbhailte san latha a th’ ann an-diugh, gu bheil aimhreit fhathast a’ dol, gu bheil na Palestinianaich a’ gearain an-aghaidh rudan a tha na h-Israelich a’ dèanamh, gu h-araid saighdearan Israelach a’ dèanamh. Ach nach robh aimhreit mhòr sam bith ann, nach robh bombaichean agus nach robh mòran cunnart ann do dhaoine a bhiodh a’ tadhal ann. Agus cuideachd, rud a bha cudromach dhomh fhèin gun robh tòrr luchd-turais a’ dol ann bho air feadh an t-saoghail.

Puing 1: ga mo, ga do, ga...

²µ²Ôì´Ç³¾³ó-²¹¾±²Ô³¾±ð²¹°ù: ‘verbal noun’, mar eisimpleir: 
dèanamh, cluinntinn, cuideachadh, faicinn, feuchainn, fosgladh, gabhail, iarraidh, smaoineachadh, togail, toirt,  tuigsinn, etc.

'doing it': a’ dèanamh e? CEÀRR!!! GA DHÈANAMH
'hearing me': a’ cluinntinn mi? CEÀRR !!! GAM CHLUINNTINN

ga mo chluinntinn: 'hearing me'  
gar cluinntinn: 'hearing us'

ga do chluinntinn: 'hearing you'  
gur cluinntinn: 'hearing you' (plural)

ga chluinntinn: 'hearing him' ÌýÌý
ga cluinntinn: 'hearing her'   
gan cluinntinn: 'hearing them' 

ÌýÌý
Mar eisimpleir:

A bheil thu ga mo chluinntinn? Cha robh iad gar cluinntinn.
Chan eil mi ga do chluinntinn. Chan eil mi gur cluinntinn.
An robh thu ga chluinntinn? / A bheil thu ga cluinntinn? Cha robh mi gan cluinntinn.

Le f + fuaimreag [vowel] (mar eisimpleir fàgail, faicinn, fosgladh):

gam fhàgail: 'leaving me'  ÌýÌý
gar fàgail: 'leaving us'

gad fhàgail: 'leaving you'  ÌýÌý
gur fàgail: 'leaving you' (plural)

ga fhàgail: 'leaving him' / ga fàgail: 'leaving her' 
gam fàgail: 'leaving them'

Mar eisimpleir:

Bidh an tacsaidh gam fhàgail anns a’ bhaile. The taxi will drop me off in town.
Bidh mi gad fhaicinn ma-thà – tìoraidh! I’ll be seeing you, bye!
Carson nach eil thu ga fhosgladh? (an doras) Why don’t you open it? (masc.)
Carson nach eil thu ga fosgladh? (an uinneag) Why don’t you open it? (fem.)

Puing a bharrachd:

cluinntinnÌýÌýÌýÌýÌýÌýÌýÌý  faicinnÌýÌýÌýÌýÌýÌýÌýÌý  tuigsinn

Tha mi a’ cluinntinn. 'I am hearing' = 'I hear' / 'I can hear'
Tha mi a’ faicinn. 'I am seeing' =  'I see' / 'I can see'
Tha mi a’ tuigsinn. 'I am understanding' = 'I understand' / 'I can understand'
ÌýÌý
Mar eisimpleir:

A bheil thu ga mo chluinntinn? 'Can you hear me?'
A bheil thu gam faicinn? 'Can you see me?'
Cha robh iad ga mo thuigsinn. 'They couldn’t understand me.'

Puing 2 dol + ga mo

Tha sinn a’ dol ga fhaicinn. We’re going to see him.
A bheil thu a’ dol gam fhàgail an seo? Are you going to leave me here?

Na ceistean bho Phrògram 6:

A bheil thu a’ dol a ghlanadh do sheòmair?
Tha, tha mi a’ dol ga ghlanadh feasgar.
Yes, I’m going to clean it this afternoon.

A bheil thu a’ dol a thogail nan truinnsearan?
Tha, tha mi a’ dol gan togail sa bhad.  
Yes, I’m going to pick them up at once.

A bheil thu a’ dol a dh’ithe sin?
Chan eil, chan eil mi a’ dol ga ithe idir.   
No, I’m not going to eat it.
Tha mi a’ dol ga thoirt dhan chù. ÌýÌý
I’m going to give it to the dog.