大象传媒

Litir gu Lance Corporal Malcolm Campbell, Seaforth Highlanders

An ceathramh latha fichead dhen Ch猫itean, naoi ceud deug agus a c貌ig deug

A Chaluim ch貌ir,

Nach ann oirnn a th脿inig an 猫iginn!

Tha mi duilich innse dhut gun d鈥� fhuair sinn fios an t-seachdain seo gun deach Aonghas ar br脿thair a chall aig bl脿r Ypres air an naoidheamh latha dhen a鈥� mh矛os seo. Am balach bochd is gun e ach fichead bliadhna a dh鈥檃ois.

Bha e annasach gun robh sinn d矛reach air cairt-puist fhaighinn a sgr矛obh thu fh猫in an latha mus deach Aonghas a mharbhadh, agus tu ag innse gun robh na Gearmailtich a-nis a鈥� cleachdadh puinnsean. Nach iongantach nach deach na sgr矛obh thu a sheansoradh is iad cho faiceallach d猫 fiosrachadh a thig a-mach?

Tha saoghal ann a seo air a dhol bun-os-cionn. Cha dh矛ochuimhnich mi a-chaoidh an latha mus do rugadh Murchadh mo mhac - an d脿rna latha dhen L霉nastal an-uiridh - Murdaig aig an iasgach air an taobh sear. Catriona an nighean againn nach robh ach bliadhna sa Ghearran ann an uchd a seanmhair, agus am post a鈥� dol tron bhaile - Latha na S脿baid - a鈥� s猫ideadh feadaig is iad a鈥� 鈥渃allaigeadh鈥� suas nam balach airson falbh dhan chogadh.

Bu daor a bha agus a bhitheas tastan an R矛gh dha m貌ran dhan fheadhainn a dh鈥檉halbh 脿s an sg矛re seo. Ged a rinn mi toileachas gun do rugadh mac dhuinn a bha sl脿n fallain, bha uabhaltas eagallach air feadh an 脿ite, is chan eil c脿il a dh鈥檉hios am faic an leanabh seo athair a-chaoidh.

Christine NicLe貌id: Chan eil m貌ran cho e貌lach air Losgaintir neo cho tapaidh. Tha Aonghas, neo Niosan mar a dh鈥檃ithneachar e, a鈥� teannadh ri ceithir fichead 鈥檚 a h-aon bliadhna deug a dh鈥檃ois. Tha e fhathast anns an dachaigh a thog e fh猫in ri taobh na tr脿ghad. Tha e a鈥� cumail chaorach, cha robh e riamh anns an ospadal agus mar a chanas e fh猫in, tha na casan aige cho l脿idir 鈥檚 a bha iad riamh. Choinnich mi ris aig an taigh a鈥� coimhead s矛os air an tr脿igh.
Christine: G鈥� e bith d猫 an se貌rsa latha a th鈥� ann, tha sealladh uabhasach br猫agha a-mach 脿 uinneag an taighe. Aonghais, a bheil thu a鈥� cur seachad uairean a th矛de a鈥� coimhead a-mach an uinneag a tha seo?
Aonghas: Tha sealladh br猫agha ann a shin, nach fhaic thu leithid. Tha an tr脿igh a鈥� dol a-mach tr矛 m矛le. Tha i a鈥� tr脿ghadh d脿 uair san latha, tr矛 m矛le a-mach is a-steach.
Christine: Is gheibh thu thairis 脿s an seo air an tr脿igh.
Aonghas: Oh gheibh, gheibh. Bha sinne a鈥� dol thairis leis a鈥� Shetland Pony a bh鈥� agam is a鈥� chairt, a鈥� dol a-null chun na b霉tha an Seileabost, gu Iain Dh貌mhnaill Raghnaill.
Christine: Tha an t-uisge a tha air an tr脿igh ann a shin an-diugh, tha e beagan dorcha.
Aonghas: Oh tha...c脿il ann ach uisge r猫isg. Tha e dorcha leis an riasg a鈥� tighinn far na beinne. Ach ann an latha neo d脿 latha, ma bhios turadh ann, tha e cho gorm, uaine 鈥檚 a bha e riamh.
Christine: D猫 cho fad 鈥檚 a tha sibh air a bhith a鈥� fuireach san taigh seo a-nis?
Aonghas: M矛 fh猫in a thog an taigh, agus start mi ga thogail ann an 1954.
Christine: Chan eil m貌ran anns a鈥� bhaile seo a tha cho e貌lach 鈥檚 a tha sibh fh猫in. Tha sibh air a bhith seo son 霉ine mh貌r dha-r矛ribh.
Aonghas: Oh a bhr貌inein, tha, 1937!

Floraidh: Bho chionn fhada ann an t矛r fad 脿s, bha r矛gh agus b脿nrigh, agus bha mac aca. Agus dh鈥檉halbh am mac a dh鈥檌arraidh fhortain. Latha a bha seo, chunnaic e fear agus c貌ta uaine air a鈥� tighinn na choinneamh. Ach ged a b鈥� fhada bhuaithe e, cha b鈥� fhada gus an robh e ma choinneamh.
鈥淎n gabh thu gille?鈥�, arsa fear a鈥� ch貌t鈥� uaine.
鈥淕abhaidh鈥�, arsa mac an r矛gh.
Agus ch霉m iad orra air an slighe c貌mhla.
Th脿inig sneachda trom air an latha a bha sin. Loisg mac an r矛gh air fitheach, agus nuair a chunnaic e na laighe anns an t-sneachd e a鈥� sileadh fala, thug e b貌id a鈥� bhean a bhiodh aigesan gum biodh a falt cho dubh ri itean an fhithich agus a gruaidhean cho dearg ris an fhuil a bha a鈥� tighinn 脿s, agus a craiceann cho geal ris an t-sneachda air an talamh.
Nuair a bha an oidhche a鈥� tighinn, thuirt mac an r矛gh ri fear a鈥� ch貌t鈥� uaine, 鈥淪aoil thusa, c脿it鈥� am bi sinn a-nochd?鈥�
Thuirt fear a鈥� ch貌t鈥� uaine, 鈥淣a biodh eagal ort.鈥�
Chunnaic iad solas fann fada bhuapa ann an coille, ach ged a b鈥� fhada bhuapa e, cha b鈥� fhada gus do r脿inig iad e. Nuair a r脿inig fear a鈥� ch貌t鈥� uaine doras an taigh mh貌ir a bha seo, ch貌mhdaich e e fh猫in bho cheann gu chasan am broinn a鈥� ch貌t鈥� uaine. Is nuair a dh猫anadh e sin, chan fhaiceadh duine e. Mar sin, chaidh e a-steach.
Bha na poitean air s矛or-ghoil agus na coireachan air s脿r-ghoil, bonnaich gan tionndadh air griodail agus bioran a鈥� cur na car dhiubh leotha fh猫in.
Agus nuair a thill e a-mach, bhuail iad air an doras agus chaidh fhosgladh. Agus th脿inig nighean bhr猫agha a-mach, agus bha a falt cho dubh ris an fhitheach, agus a gruaidhean cho dearg ris an fhuil, agus a鈥� chuid eile de a craiceann cho geal ris an t-sneachd.
Agus chuir i f脿ilte orra gu d貌igheil, agus dh鈥檌nns鈥� i gur e M貌r a b鈥� ainm dhi, agus dh鈥檌arr i staigh iad, agus fhuair iad an deagh bhiadh ann a sin.
Chaidh an cur a chadal san aon r霉m, agus thuirt mac an r矛gh ri fear a鈥� ch貌ta uaine, 鈥淪iud an nighean a bh貌idich mise a bhiodh agam mar bhean鈥�.

ATHARRACHADH FUAIMREIG SAN IOLRA听 (Vowel change in the plural)

Mar as trice le ainmearan aona-lideach (one-syllable).

Mar eisimpleir:

b貌rd听 鈫捥� b霉ird听听 听na b霉ird听 鈥榯he tables鈥�
貌rd听 鈫捥� 霉ird 听听na h-霉ird听 鈥榯he hammers鈥�

An c脿raich thu na tr矛 b霉ird sin?听听听听
鈥榃ill you mend those three tables?鈥�
Ann am pi脿na, buailidh na h-霉ird air na teudan.听听听听
鈥業n a piano, the hammers hit the strings鈥�.

port听听 鈫捥�听 puirt听听听 听na puirt听听 鈥榯he tunes鈥�
cnoc听听 鈫捥�听 cnuic听听na cnuic听听 鈥榯he hills鈥�

Chan aithne dhomh gin dhe na puirt sin.听听听听
鈥業 don鈥檛 know any of those tunes.鈥�
Ch矛 mi na cnuic bhom uinneag.听听听
鈥業 can see the hills from my window.鈥�

toll听听 鈫捥�听 tuill 听听听听 na tuill听听 鈥榯he holes鈥�
tonn听听 鈫捥�听 tuinn 听na tuinn听听 鈥榯he waves鈥�
fonn听听 鈫捥�听 fuinn 听 na fuinn听听 鈥榯he tunes, melodies鈥�
bonn听听 鈫捥�听 buinn na buinn听听 鈥榯he coins/medals鈥�; 鈥榯he heels鈥�

Thoir an aire dha na tuill air an rathad seo!听听听听
Watch out for the potholes on this road!鈥�
Bha na tuinn a鈥� sluaisreadh air a鈥� chladach.听听听听
鈥楾he waves were washing up /听 lapping up on the shore.鈥�
Ch貌rd na fuinn rium air fad, ged nach robh mi a鈥� tuigsinn facal.听听听听
鈥業 enjoyed all the melodies, even though I couldn鈥檛 understand a word.鈥�
D猫 na buinn a th鈥� agad an sin?听听听听
鈥榃hat coins (/medals) have you got there?鈥�
Thug mi na buinn asam.听听听
鈥業 took to my heels, I听 scampered鈥� (literally: 鈥業 took the heels out of me鈥�).

eun听 鈫捥� e貌in听 听听听听听听听 na h-e貌in听听 鈥榯he birds鈥�
g猫adh听 鈫捥�听ge貌idh听 na ge貌idh听听 鈥榯he geese鈥�
beul听 鈫捥� be貌il听听 听听听 am be貌il听听 鈥榯heir mouths鈥�
neul听 鈫捥� ne貌il听听听听听 na ne貌il听听 鈥榯he clouds鈥�

Bha na h-e貌in a鈥� seinn sna craobhan.听听
鈥楾he birds were singing in the trees.鈥�
ge貌idh ghlasa Thir矛odh听听听 鈥楾iree鈥檚 greylag geese鈥�
Cuir biadh nam be貌il.听听听听 鈥楶ut food in their mouths.鈥櫶�
caistealan anns na ne貌il听 鈥榗astles in the clouds鈥� (i.e. 鈥榗astles in the air鈥�)

mac听 鈫捥� mic听听 听na mic听听 鈥榯he sons鈥�
each听 鈫捥� eich听听 听na h-eich听听 鈥榯he horses鈥�
Sin M脿iri san dealbh, c貌mhla ri a mic.听听听听
鈥楾hat鈥檚 M脿iri in the photo, with her sons.鈥�
Chunnaic sinn tr矛 eich air f脿ire.听听听听
鈥榃e saw three horses on the horizon.鈥�

c霉听听 鈫捥�听 coin 听na coin听听 鈥榯he dogs鈥�
Nuair a dh鈥檉hosgail mi an doras, thug na coin na buinn asta.听听听听
鈥榃hen I opened the door, the dogs scampered.鈥� (literally: 鈥榯ook the heels out of them鈥�)

b貌听听 鈫捥�听 b脿 听 na b脿听听 鈥榯he cows鈥�
Tha fichead caora, c貌ig mucan agus seachd b脿 aca.听听听听
鈥楾hey have twenty sheep, five pigs and seven cows.鈥�

fiadh听 鈫捥� f猫idh 听na f猫idh听 鈥榯he deer鈥� (plural)
Am faca tu na f猫idh sh矛os aig an loch?听听听听
鈥楧id you see the deer down by the loch?鈥�

bean听 鈫捥� mnathan听听听 na mnathan听听 鈥榯he ladies, the wives鈥�
Bidh mnathan-gl霉ine a鈥� faighinn tr猫anadh tr矛 bliadhna.听听
鈥楳idwives get three years鈥� training.鈥�

piuthar听 鈫捥� peathraichean 听na peathraichean 鈥榯he sisters鈥�.
Seo dealbh eile de Mh脿iri, c貌mhla ri a peathraichean.听听听听
鈥楬ere鈥檚 another photo of M脿iri, with her sisters.鈥�

duine听 鈫捥� daoine听 听na daoine听听 鈥榯he people, the persons鈥�
Bruidhnidh mo dhaoine-sa ri ur daoine-se.听听听听
鈥楳y people will speak to your people.鈥�

Gunnachan m貌ra gun shrad f霉dair