Main content

Episode 8

Episode 8 of 10

Pr貌gram do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig. John Urquhart presents a programme for Gaelic learners.

A bheil sibh ag ionnsachadh G脿idhlig? A bheil sibh feumach air misneachd gus ur G脿idhlig a chleachdadh? Ma tha, 's ann dhuibhse a tha Beag air Bheag, sreath gu s貌nraichte do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig. Gach seachdain, tre貌raichaidh Iain Urchardan sibh tro ch貌mhraidhean agus tro aithrisean a bhios feumail dhuibh nur n-ionnsachadh. Beag air bheag, cuiridh sibh ri ur comasan ann a bhith a' bruidhinn G脿idhlig.

Ann am pr貌gram na seachdain sa, tha Iain a' c貌mhradh ris an neach-ionnsachaidh Rona NicNeacail agus a' cluinntinn mu a roghainnean ci霉il agus bidh an t-Ollamh Michel Byrne an seo le Oisean a' Ghr脿mair.

Presenter John Urquhart guides learners through the intricacies of Gaelic language, dialects, idioms and sayings. This week, John meets Gaelic learner Rona Nicolson, grammar help is on hand from Dr Michel Byrne of Glasgow University and 大象传媒 archive material is used to illustrate some of the complexities of the language.

Available now

53 minutes

Last on

Sun 13 Jun 2021 10:30

Tar-sgr矛obhadh: T矛m 鈥 An t-Urramach Ruairidh MacLe貌id

D貌mhnall Iain D貌mhnallach: An-diugh, tha sinn air ar cuairteachadh leis an uair. Air c霉l ar d霉irn, air f貌naichean-l脿imhe, air clocaichean baile, aig st猫isean tre脿na, neo aig eaglais neo eile. Ach, c貌 ris a bhiodh e coltach a bhith an 脿ite is gun ionnsramaid agad a dh鈥檌nnseadh an uair dhut? Innsidh an t-Urramach Ruairidh MacLe貌id an sgeul fh猫in.


Ruairidh: Tha e iongantach mar a tha sinn a鈥 crochadh air an uair airson ar n-obair. Tha cuimhn' a鈥檓 turas, bha mi fh猫in is dithis eile a鈥 fuireach c貌mhla ann an D霉n 脠ideann nuair a bha mi nam oileanach, agus chaidh mise s矛os l脿thaichean na bu tr脿ithe, agus cha robh r猫idio agam is cha robh uaireadair agam.


Agus a鈥 chiad mhadainn, bha mi airson a dhol a-steach dhan leabharlann. Agus sgioblaich mi is chaidh mi air a鈥 bhus. Chunnaic mi clann-sgoile air a鈥 bhus, is bha mi ag r脿dh, 鈥淯ill, feumaidh gu bheil an uair seo ceart.鈥


R脿inig mi an cloc m貌r aig st猫isean Haymarket. Bha e cairteal gu naoi sa mhadainn, is bha sin gl猫 mhath.


An ath latha, rinn mi an aon rud a-rithist. Bha clann-sgoile air a鈥 bhus, is bha mi ag r脿dh, 鈥淥h uill, dh鈥檃mais mi air an uair gl猫 mhath.鈥 Ach nuair a r脿inig mi Haymarket, bha e cairteal an d猫idh uair. 鈥橲 ann a鈥 dol dhachaigh gu d矛nnear a bha iad! Agus tha e a鈥 sealltainn cho doirbh 鈥檚 a tha e mura h-eil uaireadair againn. Tha mi a鈥 creidsinn gun robh ar sinnsearan a thaobh na gr猫ine is rudan eile, bha iad m貌ran na bu ghlice na tha sinne an-diugh, ach tha e a鈥 sealltainn mar a tha sinn a鈥 crochadh air uaireadairean.

Tar-sgr矛obhadh: Eileanaich: Barraigh

Mary Bell Nic a' Bhreatannaich a' c貌mhradh ri Coinneach MacFhionghain, Katy Dh霉ghlas agus Calum MacN猫ill


Coinneach: Tha sinne fortanach ann a seo, tha deagh n脿baidhean againn, agus daoine coibhneil, ionnsaichte, foghlamaichte, 鈥檚 e sin na h-Uibhistich. Agus chan eil sg脿than cho math ri s霉il caraid. Agus nuair a tha na h-Uibhistich a鈥 coimhead rinn, an c貌mhradh aca rinn, 鈥檚 e mar a chanas iad fh猫in, 鈥渁 bhruidhinn Bharrach.鈥


Mary Bell: Seadh.


Coinneach: Agus aithnichidh iadsan Barraich. Ach rudan nach eil fios aig na h-Uibhistich, tha d脿 she貌rsa bhruidhinn Bharrach ann. Chan eil fhios a鈥檓... bidh fios aig Calum mu dheidhinn seo.


Ceitidh: Tha.


Coinneach: Tha rud ris an can iad Mairianna Line a tha eadar Breibhig agus Tangasdal. Agus tuath... tuath air a sin, tha mar 鈥淢aisi-Anna鈥, agus deas tha 鈥淢airianna鈥 gu math tric. Nist鈥, dh鈥檉haodainn-sa faighneachd do Chalum an-dr脿sta...


Mary Bell: Tha, mar a tha M脿iri aig tuath, M脿isi aig deas.


Ceitidh: Tha an aon rud nuair a bha sinne a鈥 dol... bha mise a鈥 dol gu Sgoil Bh脿gh a鈥 Chaisteil, dh鈥檃ithneachadh tu na Tuathaich seach na Deasaich air... air a鈥 bruidhinn. Chanadh na Tuathaich 鈥渟agart鈥, ach chanadh sinne 鈥渟agast.鈥


Mary Bell: 鈥橲 e.


Ceitidh: Fhios agad, bha... bha diofar... bha diofar sa Gh脿idhlig.听 Chan eil iad an-diugh ga bruidhinn mar a bha sinne ga bruidhinn.


Mary Bell: O chan eil.


Coinneach: Faighnichidh mise do Chalum a-nist鈥 鈥 can a Chaluim, as mo dh猫idh, can, 鈥淐uir air an coire a Mh脿irianna鈥, agus canaidh... chanadh Calum 鈥 tha e air a n脿rachadh a-nise is cha chan 鈥 鈥淐uis鈥 air a鈥 choise Mh脿isi-Anna鈥. (鈥渃uir air a鈥 choire, a Mh脿irianna鈥)


Calum: Aidh, sin agad mar a chanadh sinn e mura bhiodh sinn a鈥 toirt for de bha sinn ag r脿dh. Ach, tha d貌igh eile air an aithneachadh tu na Tuathaich nuair a bha sinne san sgoil 鈥 ah, bhiodh iad 鈥 bhiodh coineanaich aca fon seacaid. (a鈥 gaireachdainn) Bhiodh iad a鈥 reic anns a鈥 chloakroom!听听


Mary Bell: A Chaluim, chan eil mise a鈥 dol an s脿s anns a seo idir air t-s脿illeibh... air t-s脿illeibh tha p矛os... p矛os dh矛omsa aig deas, agus p矛os aig tuath!听


Calum: Tha an t-eagal ort!听

Tar-sgr矛obhadh: An Claigeann aig Damien Hirst

Ghabh Slim leithid de dh鈥檈agal 鈥檚 gun do thuit e gun mhothachadh chun an l脿ir mar gum biodh peilear air a bhualadh. Bha e mar sin airson mionaid no dh脿 gus na th貌isich e air tighinn mun cuairt. 鈥橲 e a鈥 chiad smuain a th脿inig thuige gur ann ag aisling a bha e no gun robh e a鈥 dol 脿s a chiall. Chaidh e a-null gu sg脿than a bha mar ph脿irt dhen bhalla agus thug e s霉il air fh猫in. Bha e cho spaideil, seang 鈥檚 a bha e riamh ach bha aodann air a dhol cho geal ris an anart. Chuala e an guth a-rithist, air a鈥 ch霉laibh an triop seo, a鈥 tighinn bhon chlaigeann.


鈥淎 Mhgr Fairly, feumaidh tu mo thiodhlachadh.鈥


An ann a鈥 dol 脿s a chiall a bha e? Bha fios aige gum biodh daoine a bha dol 脿s an ciall a鈥 cluinntinn ghuthan. Cha robh creideamh sam bith aige ann an spiorad no ann an anam. Cha robh ann ach an rud a bha fa chomhair do sh霉il 鈥 agus a鈥 mhargaid, agus reic agus ceannach.


Chaidh e a-null air a shocair chun a鈥 bh霉ird agus shuidh e s矛os mu choinneamh a鈥 chlaiginn. Th脿inig an guth a-rithist, guth f矛reannach 貌ig.


鈥淭huirt mi riut, a Mhgr Fairly, gum feum thu mo thiodhlachadh. Gheibh thu mo chlaigeann o Mhgr Hirst agus cuiridh tu na fiaclan agam c貌mhla ri mo chlaigeann.鈥


Bha Slim air chrith. Bha a鈥 bheul tioram. Cha b鈥 urrainn dha smaoineachadh ceart. Claigeann a鈥 bruidhinn 鈥 bha seo g貌rach. Ach chluicheadh e an g猫am, mas e g猫am a bha inntinn a鈥 cluiche leis.


鈥淐貌 thu?鈥 dh鈥檉he貌irich e ann an guth critheanach.


Th脿inig an guth a-rithist bhon bheul, ged nach robh am beul a鈥 gluasad, 鈥淚s mise Ruairidh MacN猫ill, br脿thair MacN猫ill Bharraigh. Chaidh mo mharbhadh ann an 1440 leis a鈥 Ghille Riabhach aig Bealach na Foille ann an Colla far a bheil mo chn脿mhan nan laighe gus an latha an-diugh.鈥


鈥淎ch tha iad ag r脿dh gu bheil an claigeann bhon ochdamh linn deug.鈥


鈥淐han eil e貌laichean an-c貌mhnaidh ceart.鈥


鈥淐han eil. Carson a chaidh do mharbhadh?鈥


鈥淏ha bl脿r ann eadar sinne is Iain Garbh. Thug An Gille Riabhach an ceann dh矛om. Tiodhlaic mo chlaigeann agus m鈥 fhiaclan aig Bealach na Foille ann an Colla 鈥 no bidh ceannach agad air.鈥


鈥淐arson a tha thu ag iarraidh do thiodhlachadh?鈥


Chuir e a鈥 cheist ach cha robh freagairt ann. Chuir e ceistean a-rithist, agus a-rithist, ach cha t脿inig aon fhacal an c貌rr. Th貌isich an t-eagal a鈥 traoghadh beagan, 鈥檚 mar a th脿inig a mhisneachd air ais beag air bheag, thuirt e ris fh猫in nach robh ann ach mac-meanmna. 鈥橲 d貌cha a鈥 faighinn rud cho annasach airson a鈥 chiad uair.听

Abairt na Seachdain

Tha tapadh air teanga an 脠ireannaich, ach 's ann an d猫idh l脿imh a th' an G脿idheal glic

Oisean a鈥 Ghr脿mair 8: Notaichean

1.听听 S霉il air ais:听听


An t-Urr. Ruairidh MacLe貌id:


鈥淭ha e iongantach mar a tha sinn a鈥 crochadh air an uair airson ar n-obair.鈥澨
鈥淚t鈥檚 astonishing how we depend on the time [鈥榳e鈥檙e hanging on the time鈥橾 for our work.鈥


ar n-athair听听听听 鈥榦ur father鈥櫶
ar n-eachdraidh听听听听 鈥榦ur history鈥
ar n-each听听听听 鈥榦ur horse鈥櫶
ar n-貌rain听听听听 鈥榦ur songs鈥櫶
ar n-uaireadairean听听听听 鈥榦ur wristwatches鈥櫶


(Faic BEAG AIR BHEAG 3, Pr貌gram 3;听 agus BEAG AIR BHEAG Sreath 1, Pr貌gram 2.)

鈥淭ha cuimhne a鈥檓 turas, bha mi fh猫in is dithis eile a鈥 fuireach c貌mhla ann an D霉n 脠ideann nuair a bha mi nam oileanach.鈥澨
鈥淚 remember once, me and two others were staying together in Edinburgh when I was a student.鈥


nuair a bha mi nam oileanach听听听听 鈥榳hen I was a student鈥 [鈥榠n my student鈥橾
nuair a bha sinne nar n-oileanaich听听听听听 鈥榳hen we were students鈥 [鈥榠n our students鈥橾

(Faic BEAG AIR BHEAG 3, Pr貌gram 3.)


听鈥Chaidh mise s矛os l脿thaichean na bu tr脿ithe.鈥澨
听鈥淚 went down days earlier.鈥
Bha iad m貌ran na bu ghlice na tha sinne an-diugh.鈥澨
鈥淭hey were much wiser than we are today.鈥


(Faic BEAG AIR BHEAG 3, 笔谤貌驳谤补尘补苍 4 & 5.)


2.听 CHO听 [doirbh]听 IS A . . .听听 /听听 鈥楬ow [difficult]鈥︹, 鈥楢s [difficult] as鈥︹, etc


(Faic cuideachd BEAG AIR BHEAG Sreath 2, Pr貌gram 1.)


An t-Urr. Ruairidh MacLe貌id:


鈥淭ha e a鈥 sealltainn cho doirbh 鈥檚 a tha e mura h-eil uaireadair againn.鈥澨
鈥淚t shows how difficult it is if we don鈥檛 have watches.鈥澨


cho doirbh is a tha e听听听听
how difficult it is鈥
cho feumach is a tha sinn听听听听
how dependent we are鈥
Chuir e iongnadh orm cho luath is a th脿inig iad.听听听听
鈥業t surprised me how quickly they came.鈥
A bheil fhios agad cho bochd is a tha mi?听听听听
鈥楧o you realise how poor I am?鈥
A bheil fhios agad cho gann is a tha an sporan agam?听听听听
鈥楧o you realise how empty my wallet is?鈥
Tha e a r猫ir cho tric is a dh鈥檉heuchas tu.听听听听
鈥業t depends on how often you try.鈥櫶
Tha fhios agam cho m貌r is a tha thu ag iarraidh f貌n-l脿imh 霉r.听听听听
鈥業 know how much* / how greatly you want a new phone.鈥


Ceistean:听 D脠 CHO鈥?


D猫 cho gann is a tha an sporan agad?听听听听
How empty is your wallet?
D猫 cho bochd is a bha thu?听听听听
How poor were you?鈥
D猫 cho luath is a thig iad?听听听听
How quickly / How soon will they come?鈥櫶
D猫 cho doirbh is a bhios an obair agad?听听听听
How difficult will your job be?鈥
D猫 cho feumach is a tha thusa air an uair nad obair?听听听听
How dependent are you on the time/clock in your work?听听
D猫 cho faisg is a tha sinn air deireadh an oisein-ghr脿mair seo?听听听听
How close are we to the end of this Grammar-Spot?鈥
D猫 cho m貌r is a tha thu ag iarraidh an f貌n 霉r sin?听听听听
How much*/How greatly do you want this new phone?鈥


* Ach 鈥楬ow much (拢拢拢)?鈥:
D猫 phr矛s a th鈥 air a鈥 chuilean sin san uinneig?听 NO听 D猫 na tha an cuilean sin san uinneig?听听听听听
鈥楬ow much is that doggy in the window?鈥


as *** as鈥 + VERB (gn矛omhair):


Th脿inig mi a-nuas cho luath 鈥檚 a chuala mi.听听听听
鈥業 came down as soon as I heard.鈥
cho luath 鈥檚 a ghabhas听听听听
as quickly as possible / as soon as 辫辞蝉蝉颈产濒别鈥
Chan eil an sporan aige a leth cho gann is a tha e a鈥 coimhead!听听听听
鈥楬is wallet isn鈥檛 half as thin as it looks!鈥櫶
A bheil am baile cho beothail is a chanas iad?听听听听
鈥業s the town as jumping as they say?鈥
Beothail? Tha e cho marbh is a chunnaic mi riamh e!听听听听
鈥楯umping? It鈥檚 as dead as I鈥檝e ever seen it.鈥
Fhuair mi cho faisg air le貌mhann is a gheibh mi gu br脿th.听听听听
鈥淚 got as close to a lion as I鈥檒l ever get.鈥櫶


ACH...听听 鈥榓s听 ***听 as a/the鈥 + NOUN :听听听听 cho . . . ri听


cho luath ris a鈥 ghaoith听听听 鈥榓s fast as the wind鈥
cho sona ri br貌ig听听听 鈥榓s happy as larry鈥櫶
cho laghach ris an 貌r听听听 鈥榓s nice as pie鈥 [鈥榓s gold鈥橾
cho laghach riutsa听听听 鈥榓s nice as you鈥

Broadcasts

  • Sun 6 Dec 2015 21:35
  • Wed 9 Dec 2015 12:00
  • Wed 9 Dec 2015 22:00
  • Sun 13 Dec 2015 10:30
  • Sun 28 Feb 2016 21:27
  • Wed 2 Mar 2016 12:00
  • Wed 2 Mar 2016 22:00
  • Sun 6 Mar 2016 10:30
  • Sun 6 Jun 2021 21:30
  • Wed 9 Jun 2021 12:00
  • Wed 9 Jun 2021 22:00
  • Sun 13 Jun 2021 10:30

Podcast