Main content

Litir do Luchd-ionnsachaidh 1134

Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1134. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.

Available now

5 minutes

Last on

Wed 14 Apr 2021 23:00

Clip

Litir 1134: Griogal Cridhe (1)

Eudail mh貌ir de shluagh an domhain,

Dh貌irt iad d鈥� fhuil an-d猫,

始S chuir iad do cheann air ploc daraich

Tacan beag bhod chr猫

A bheil sibh ag aithneachadh nam faclan sin? Tha iad 脿 f矛or sheann 貌ran 鈥� 貌ran ainmeil a bhuineas don t-siathamh linn deug. Seo an t-s猫ist. 始S d貌cha gum bi sibh ga h-aithneachadh:

脪bhan, 貌bhan, 貌bhan-iri, 貌bhan-iri 貌,

脪bhan, 貌bhan, 貌bhan-iri. 始S m貌r mo mhulad 始s m貌r.

A bheil sibh e貌lach air an 貌ran? 始S e an t-ainm a th鈥� air 鈥楪riogal Cridhe鈥�. Tha e cho sean 始s gu bheil barrachd air aon dreach air, agus air an t-s猫ist. Ged a tha an t-貌ran muladach, saoilidh mi gun robh feadhainn ga sheinn mar th脿ladh do leanaban. Seo agaibh s猫ist eile 鈥� a tha aig Anna Latharna NicIll脤osa anns an leabhar sgoinneil aice 鈥�Songs of Gaelic Scotland鈥�.

B脿, b脿, b脿, mo leanaibh, b脿, mo leanaibh, b脿,

B脿, h霉, h贸, mo leanaibh, Chan eil thu ach b脿.

Tha an t-貌ran mu dheidhinn b脿s agus mulad. Chaidh a chruthachadh timcheall na bliadhna c貌ig ceud deug is seachdad (1570). B鈥� i an t猫 a chruthaich e M貌r Chaimbeul. 始S ann 脿 Gleann L矛omhann ann an Siorrachd Pheairt a bha i. B鈥� e a h-athair Donnchadh Caimbeul 脿 Gleann L矛omhann 鈥� Donnchadh Ruadh na F猫ile. Bha Caimbeulaich Ghleann L矛omhann c脿irdeach do Chaimbeulaich Ghleann Urchaidh, cinneadh gu math cumhachdach.聽

Ph貌s M貌r fear 脿 Gleann Sr猫ith faisg air Gleann Urchaidh. B鈥� esan Griogair Mac Ghriogair no Griogair Ruadh 鈥� agus 鈥楪riogal Cridhe鈥� an 貌rain. Bha am fearann ann an Gleann Sr猫ith aig na Griogairich le taic 鈥� agus uachdranas 鈥� nan Caimbeulach.聽

Tr脿th anns an t-siathamh linn deug, chr矛on cumhachd Caimbeulaich Ghleann Urchaidh. Cha robh ceannas aca tuilleadh air na Griogaraich. Ann am meadhan an linne, th脿inig fear 霉r gu bhith na cheann-cinnidh aig Caimbeulaich Ghleann Urchaidh. B鈥� esan Cailean Liath. Bha e fh猫in agus a mhac 鈥� Donnchadh Dubh a鈥� Churraic 鈥� gu math trom air an n脿bannan. Bho Iarla Earra-Gh脿idheal, fhuair iad cead a bhith nan uachdarain a-rithist air Griogaraich Ghleann Sr猫ith.聽

Ann an c貌ig ceud deug, seasgad 始s a dh脿 (1562), bha Griogair Ruadh air a dhol na cheann-cinnidh aig na Griogaraich. Chuir Cailean Liath brath thuige. Ro Latha na Bliadhn鈥� 脵ire, dh鈥檉heumadh Griogair gabhail ri cumhachan a鈥� Chaimbeulaich nam biodh e ag iarraidh a chuid fearainn a chumail ann an Gleann Sr猫ith. Am measg sin, bha gun toireadh e seachad dithis de na daoine aige a bh鈥� air Caimbeulach a mharbhadh.

Cha tug Griogair Ruadh na daoine seachad. An 脿ite sin, thug e fh猫in is feadhainn eile ionnsaigh air d脿 bhuidhinn de Chaimbeulaich a bha a鈥� siubhal dhachaigh a Ghleann L矛omhann. Mharbh iad naoinear. Tuigidh sibh gun deach c霉isean bhuaithe eadar na Caimbeulaich agus na Griogaraich an uair sin.

Shocraich c霉isean beagan airson greis, ge-t脿. Anns an 霉ine bhig sin ph貌s Griogair Ruadh M貌r Chaimbeul. Tha e coltach gun robh gaol m貌r aige oirrese agus gun robh gaol m貌r aicese airsan. Ge-t脿, bha a h-athair dl霉th-ch脿irdeach do Chailean Liath. Tuigidh sibh gun robh gnothaichean a鈥� f脿s gu math fillte!

Anns an Iuchar c貌ig ceud deug, seasgad 始s a seachd (1567) chaidh c霉isean bhuaithe a-rithist, mar a mh矛nicheas mi anns an ath Litir.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Anna Latharna NicIll脤osa: Anne Lorne Gillies; sgoinneil: excellent; b脿s agus mulad: death and grief; M貌r Chaimbeul: Marion Campbell; Gleann L矛omhann: Glenlyon; Gleann Sr猫ith: Glen Strae; Gleann Urchaidh: Glenorchy; Griogair Ruadh: red-haired Gregor; chr矛on:聽declined, withered; Cailean Liath: grey-haired Colin; Iarla Earra-Gh脿idheal: The Earl of Argyll; dl霉th-ch脿irdeach do: closely related to; An t-Iuchar: July.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: Eudail mh貌ir de shluagh an domhain: great treasure of the world鈥檚 people; dh貌irt iad d鈥� fhuil an-d猫: they spilled your blood yesterday; chuir iad do cheann air ploc daraich: they put your head on an oaken block; tacan beag bhod chr猫: a little way from your body; 貌ran ainmeil a bhuineas don t-siathamh linn deug: a famous song that belongs to the sixteenth century; 始s m貌r mo mhulad: great is my grief; cho sean 始s gu bheil barrachd air aon dreach air: so old that there is more than one version of it; gun robh feadhainn ga sheinn mar th脿ladh do leanaban: that some people were singing it as a lullaby for young children; cinneadh a bha gu math cumhachdach: a clan that was very powerful; le taic 鈥� agus uachdranas 鈥� nan Caimbeulach: with help 鈥� and overlordship 鈥� of the Campbells; bha an d脿 chinneadh a鈥� fuireach gu s矛theil c貌mhla: the two clans were living together peacefully; gu math trom air an n脿bannan: ill-disposed towards their neighbours; bha X air a dhol na cheann-cinnidh aig na Griogaraich: X had become the MacGregors鈥� chief; am measg sin, bha gun toireadh e seachad dithis de na daoine aige a bh鈥� air Caimbeulach a mharbhadh: amongst that was that he would surrender two of his men who had killed a Campbell; mharbh iad naoinear: they killed nine people; shocraich c霉isean beagan airson greis, ge-t脿: matters settled down for a while, however; anns an 霉ine bhig sin ph貌s X Y: in that short period, X married Y; gun robh gaol m貌r aige oirrese agus gun robh gaol m貌r aicese airsan: that he was deeply in love with her and that she was deeply in love with him; tuigidh sibh gun robh gnothaichean a鈥� f脿s gu math fillte: you鈥檒l understand that matters were getting very complicated.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: 始S d貌cha gum bi sibh ga h-aithneachadh: perhaps you鈥檒l recognise it. S猫ist is a feminine noun, and that is why I say ga h-aithneachadh which means 鈥榬ecognising her鈥�. For a masculine noun such as 貌谤补苍, I would say ga aithneachadh.

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Tuigidh sibh gun deach c霉isean bhuaithe: you鈥檒l understand that matters deteriorated.

Broadcasts

  • Sun 11 Apr 2021 22:30
  • Wed 14 Apr 2021 23:00

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast