´óÏó´«Ã½

O chionn beagan is dà mhìos, chuir mi fhìn is mo mhac, Calum, làrach-lìn ùr air chois. Tha e na ghoireas do dh’fhileantaich ach chanainn gum bi ùidh aig feadhainn agaibh innte. ’S e an t-ainm a th’ oirre Sgeulachdan nan Gaisgeach. Tha i ri lorg aig gaisgeach.com. Air an làraich, tha fichead sgeulachd a bhuineas do bheul-aithris nan Gàidheal ann an Alba. Tha iad air an sgrìobhadh agus air an aithris ann an Gàidhlig an latha an-diugh.

Gheibhear teacs airson gach sgeulachd agus faidhle claisneachd mp3 cuideachd. Tha a h-uile rud an-asgaidh. Faodaidh sibh na faidhlichean a luchdadh a-nuas don inneal agaibh fhèin. 

Thàinig an dàrna cuid de na sgeulachdan bhon chorpas aig an sgeulaiche, Seòras Mac a’ Phearsain à Gleann Dail anns an Eilean Sgitheanach. Tha mi airson tè ghoirid dhiubh innse dhuibh an-dràsta. ’S e an t-ainm a th’ oirre ‘Gaisge Oscair’.

B’ e Oscar ogha Fhinn mhic Cumhail, ach bha e na bhriseadh-dùil do a sheanair oir cha bhiodh e a’ gabhail pàirt ann an spòrs nam Fianna. Gu dearbh, bha Oscar gu math leisg. Bhiodh e a’ falbh a laighe fo sgàil craoibhe, a’ gabhail norrag fhad ʼs a bhiodh càch a’ sealg nam fiadh. Ach thuirt am Buidseach Grìs-fhionn ri Fionn, ‘Leig leis. Tha fhios a’m gu bheil e na bhumailear leisg, cearbach an-dràsta, ach ’s fheàrr leigeil leis, oir ’s e am fear as gaisgeile a bhios ann de na Fianna gu lèir.’

Uill, cha robh Fionn ro dhèidheil air a’ bheachd sin, ach leig e leis a’ ghille a bhith mar a bha e, agus dh’fhàs Oscar suas a rèir a stiùiridh fhèin. Nuair a bhiodh càch a’ sealg nam fiadh, bhiodh esan na shuain fo chraobh. Cha robh càil a b’ fheàrr a chòrd ris na cadal fhaighinn.

Thàinig latha nuair a bha Fionn agus na Fianna glacte air a’ bheinn-sheilg. Fhad ’s a bha iad a’ sealg, thàinig feachd de nàimhdean. Bha na nàimhdean a’ gabhail brath air an t-suidheachadh oir cha robh na Fianna air an uidheamachadh airson sabaid. Thug na nàimhdean ionnsaigh orra agus bha na Fianna ann am fìor èiginn.

Bha Oscar, mar a bh’ àbhaist, air a dhol cuide riutha pàirt dhen rathad, ach ’s ann a lorg e craobh far am faigheadh e fois is fasgadh. Bha e air a dhol a chadal fòidhpe agus bha e fhathast na chadal.

Fhad ’s a bha e na chadal, chuala e èigheachd nam Fianna agus fuaim na sabaid. Dhùisg e, leum e gu a chasan, agus choimhead e timcheall air. Chunnaic e a sheanair, Fionn, agus na Fianna, agus iad fo ìmpidh, oir bha an nàimhdean a’ toirt ionnsaigh orra. Cha robh ball-airm aig Oscar ach, a dh’aindeoin sin, ruith e a dh’ionnsaigh blàr a’ chatha.

Ruith e seachad air craobh-dharaich mhòr agus spìon e a’ chraobh bhon talamh. Ruith e air cùl nàimhdean Fhinn. Ghabh e dhaibh leis a’ chraoibh, agus mharbh e mòran dhiubh. Thionndaidh na nàimhdean air an sàilean agus theich iad ro Oscar. ’S ann mar sin a choisinn Oscar cliù dha fhèin mar am ball a bu ghaisgeile de na Fianna.

Faclan na Litreach: làrach-lìn: website; an-asgaidh: free of charge; Gaisge Oscair: the heroism of Oscar; ogha Fhinn mhic Cumhail: Fionn mac Cumhail’s grandson; leisg: lazy; am Buidseach Grìs-fhionn: the grizzled wizard [called ‘The Old Grey Magician’ by George MacPherson]; bumailear: oaf; cearbach: clumsy; fois is fasgadh: rest and shelter; fòidhpe: under it (fem.); èigheachd: shouting; dhùisg e: he woke up; fo ìmpidh: under duress; craobh-dharaich: oak tree.

Abairtean na Litreach: Tha e na ghoireas do dh’fhileantaich: it is a resource for fluent speakers; a bhuineas do bheul-aithris nan Gàidheal: that belong to the oral tradition of the Gaels; air an sgrìobhadh agus air an aithris ann an Gàidhlig an latha an-diugh: written and told in modern Gaelic; faodaidh sibh na faidhlichean a luchdadh a-nuas don inneal agaibh fhèin: you can download the files to your own device; thàinig an dàrna cuid de na sgeulachdan bhon chorpas: half of the stories come from the corpus; Seòras Mac a’ Phearsain à Gleann Dail anns an Eilean Sgitheanach: George MacPherson from Glendale in Skye; bha e na bhriseadh-dùil do a sheanair: he was a disappointment to his grandfather; fo sgàil craoibhe, a’ gabhail norrag fhad ʼs a bhiodh càch a’ sealg nam fiadh: under the shade of a tree while the others were hunting the deer; ’s fheàrr leigeil leis: better let him be; dh’fhàs Oscar suas a rèir a stiùiridh fhèin: Oscar grew up according to his own guidance; bhiodh esan na shuain fo chraobh: he would be slumbering under a tree ; cha robh càil a b’ fheàrr a chòrd ris na cadal fhaighinn: there was nothing he enjoyed more than sleeping; glacte air a’ bheinn-sheilg: stuck on the hunting mountain; feachd de nàimhdean: an enemy force; a’ gabhail brath air an t-suidheachadh: taking advantage of the situation; air an uidheamachadh airson sabaid: equipped for fighting; thug na nàimhdean ionnsaigh orra: the enemies attacked them; a dh’ionnsaigh blàr a’ chatha: he ran towards the battlefield; spìon e a’ chraobh bhon talamh: he plucked the tree from the ground; ghabh e dhaibh: he thumped them; choisinn Oscar cliù dha fhèin: Oscar won a reputation for himself.

Puing-chànain na Litreach: Gheibhear teacs airson gach sgeulachd: text for each story can be obtained. Literally, gheibhear means ‘will be got/obtained’ and it is a really useful construction, being a future passive. You will see it used a lot on websites e.g Gheibhear tuilleadh fiosrachaidh aig X ‘more information can be obtained at X’.Ìý

Gnàthas-cainnt na Litreach: chanainn gum bi ùidh aig feadhainn agaibh innte: I’d say that some of you will be interested in it.