Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 337: An t-Urr Tormod MacLe貌id

Chuir Tormod MacLe貌id roimhe gluasad gu Astr脿ilia. Bha cuid anns a鈥 choimhearsnachd timcheall air Baile Anna ann an Eilean Cheap Bhreatainn m矛-chinnteach mu dheidhinn. Bha Astr脿ilia fad air falbh. Ach bha feadhainn eile dhen bheachd gum b鈥 e Astr脿ilia an t-aon 脿ite a chumadh a鈥 choimhearsnachd ri ch猫ile. Mura falbhadh iad uile c貌mhla, bhiodh cuid a鈥 falbh leotha fh猫in, mean air mhean, gu beatha 霉r ann an Canada no anns Na St脿itean Aonaichte.

Bha dithis de貌nach togail luinge a mhaoineachadh. B鈥 iad Iain Friseal, a bhuineadh do dh鈥橝lba Nuadh agus Iain MacAoidh, a rugadh ann an Alba. Chuireadh druim na luinge s矛os faisg air eaglais Thormoid, agus th貌isich an obair-togail. B鈥 iad an dithis a bha os cionn a鈥 phr貌iseict Niall agus Ruairidh MacGriogair. 鈥橲 e luchd-togail bh脿taichean a bh鈥 annta le ch猫ile. Chaidh an soitheach ainmeachadh am Margaret. Bha sin 脿s d猫idh nighean aig Tormod MacLe貌id.

Chaidh d脿rna b脿ta a thogail cuideachd 鈥 an Highland Lass. Chaidh an obair-togail a chr矛ochnachadh ach cha robh airgead ann airson si霉il no sg貌dan a cheannach. Bha taigh is fearann Thormoid air a bhith air a鈥 mhargaidh airson bliadhna agus, fhathast, cha robh duine ann a bha de貌nach an ceannach. Mura faigheadh a鈥 choimhearsnachd an t-airgead sin, cha bhiodh comas aca se貌ladh gu Astr脿ilia.

Bhiodh iad ag 霉rnaigh c貌mhla gu tric. Thuirt Tormod gun tigeadh an t-airgead tro 霉rnaigh. Bha e deimhinne 脿 freastal Dh猫. As t-earrach th脿inig fear leis an airgead agus cheannaich e taigh is fearann Thormoid. Bha an t-airgead aca mu dheireadh thall, agus cheannaich iad na si霉il is na sg貌dan a bha a dh矛th orra.

Bha Margaret, no Mairead, NicLe貌id, nighean Thormoid, a-nise fichead 鈥檚 a dh脿 bliadhna a dh鈥檃ois. As t-fhoghar ochd ceud deug is leth-cheud (1850) th脿inig long a-steach a phort Bhaile Anna airson fiodh a thogail. Bha i a-mach 脿 Obar Dheathain ann an Alba. Ach th脿inig an reothadh tr脿th sa bhliadhna sin. Cha d鈥 fhuair an long a-mach 脿s a鈥 bh脿gh a-rithist air s脿illeabh deigh. Bha an caiptean is an criutha gu bhith ann fad a鈥 gheamhraidh.

Am measg na bh鈥 air b貌rd, bha fear 貌g 脿 Obar Dheathain, 脵isdean MacAnndrais. Ghabh e fh猫in is Mairead NicLe貌id gaol air a ch猫ile. 鈥橲 e an duilgheadas a bh鈥 ann gu robh Mairead a鈥 d猫anamh deiseil airson falbh a dh鈥橝str脿ilia. Tha e coltach gu robh iad airson p貌sadh ach bha iad dhen bheachd nach toireadh Tormod cead dhaibh. Cha bhiodh e airson 鈥檚 gum falbhadh a nighean a dh鈥橭bar Dheathain, agus e fh猫in is c脿ch a鈥 gluasad gu Astr脿ilia.

Nuair a bha an deigh a鈥 t貌iseachadh air tanachadh, chaidh 脵isdean 脿 fianais. Rinn an criutha, agus muinntir an 脿ite, rannsachadh m貌r air a shon. Cha robh sgeul air. Mu dheireadh, bhris an deigh, agus b鈥 fheudar don t-soitheach tilleadh a dh鈥橭bar Dheathain. Nuair a thill iad a dh鈥橝lba, dh鈥檌nnis an caiptean an droch naidheachd do ph脿rantan 脵isdein. Bha e a鈥 smaoineachadh gu robh an gille air tuiteam tron deigh agus gu robh e marbh.

Ach chan ann mar sin a bha e. Le taic bho Mhairead agus caraid no dh脿 aice, bha 脵isdean air a bhith am falach ann am bothan. Bha feadhainn a鈥 toirt biadh dha gun fhiosta do ch脿ch. Nuair a bha an soitheach Albannach beagan l脿ithean aig muir, nochd 脵isdean a-rithist. Fhuair e obair air b貌rd an t-soithich a bha a鈥 dol a dhol a dh鈥橝str脿ilia. Agus, d脿 bhliadhna 脿s d猫idh sin, ph貌s e fh猫in is Mairead aig ceann thall an t-saoghail.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: m矛-chinnteach: uncertain; 脵isdean MacAnndrais: Hugh Anderson; Obar Dheathain: Aberdeen; c脿ch: the others; tanachadh: thinning.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: chuir Tormod MacLe貌id roimhe gluasad gu Astr脿ilia: Norman MacLeod decided to move to Australia; an t-aon 脿ite a chumadh a鈥 choimhearsnachd ri ch猫ile: the one place that would keep the community together; bhiodh cuid a鈥 falbh leotha fh猫in: some would leave by themselves; bha dithis de貌nach togail luinge a mhaoineachadh: two people were willing to finance the building of a ship; druim na luinge: the keel of the ship; 鈥檚 e luchd-togail bh脿taichean a bh鈥 annta le ch猫ile: they were both boatbuilders; chaidh an obair-togail a chr矛ochnachadh: the building work was finished; airson si霉il no sg貌dan a cheannach: to buy sails or sheets (ropes); air a鈥 mhargaidh airson bliadhna: on the market for a year; a bha de貌nach an ceannach: who was willing to buy them; gun tigeadh an t-airgead tro 霉rnaigh: that the money would come through prayer; bha e deimhinne 脿 freastal Dh猫: he was certain of God鈥檚 providence; th脿inig long airson fiodh a thogail: a ship came to pick up timber; th脿inig an reothadh tr脿th: the freeze came early; air s脿illeabh deigh: because of ice; ghabh X is Y gaol air a ch猫ile: X and Y fell in love; bha iad dhen bheachd nach toireadh Tormod cead dhaibh: they were of the opinion that Norman would not give them [his] consent; chaidh 脵isdean 脿 fianais: Hugh disappeared; rannsachadh m貌r air a shon: a great search for him; gu robh e air tuiteam tron deigh: that he had fallen through the ice; gun fhiosta do ch脿ch: without the others knowing; aig ceann thall an t-saoghail: at the other end of the world.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: bha 脵isdean air a bhith am falach ann am bothan: Hugh had been hiding in a bothy. Are you wondering what the status of falach is here and why I didn鈥檛 say 鈥渁ir fhalach鈥? Well, I could have done, and it would have meant the same. The verb falaich (鈥渉ide, conceal鈥) has two verbal noun forms, a鈥 falach and a鈥 falachadh. So we could say tha mi air m鈥 fhalach (lit. 鈥淚 am after my hiding鈥 ie I am hidden) or tha e air fhalach (he is hidden) or tha i air a falach (she is hidden). The verb here is in a passive form. But falach is also a noun, meaning 鈥渉iding, concealment鈥 and it is in this form that it appears in the Litir. Am falach (used with all persons) means 鈥渋n concealment鈥 or 鈥渉idden鈥 eg tha mi am falach (I am hidden), tha i am falach (she is hidden).

Gn脿ths-cainnt na Litreach

Gn脿ths-cainnt na Litreach: mean air mhean: little by little.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast