09/12/2006
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 336
Duration: 05:24
Litir 336: An t-Urramach Tormod MacLe貌id
Anns a鈥 Mh脿rt ochd ceud deug, ceathrad 鈥檚 a h-ochd (1848), chuir feadhainn ann am Baile Anna ann an Ceap Breatainn, agus an sg矛re mun cuairt air, athchuinge gu Sir聽John聽Harvey,聽Iar-riaghladair聽Alba Nuaidh. Bha iad ag iarraidh taic bhon riaghaltas. Cha robh c霉isean a鈥 dol gu math dhaibh.聽Bha iad gann de bhiadh agus gann de sh矛ol. Dh鈥檌arr iad air an聽iar-riaghladair聽min-arbhair-Innseanaich聽a chur thuca, agus s矛ol coirce.聽聽
Seo p脿irt de litir a chaidh a sgr矛obhadh anns a鈥櫬燙hape聽Breton聽Spectator: 鈥淐han eil s矛ol de she貌rsa sam bith aig barrachd na aon duine 脿s gach c貌ig ceud. Mura faighear gr猫im air s矛ol, ann an d貌igh air choreigin, bidh e cinnteach gum bi gort mh貌r ann san ath gheamhradh. Chan e a-mh脿in gun deach an s矛ol a chleachdadh airson daoine a chumail be貌 ach gun deach an crodh is na laoigh a spadadh air an dearbh adhbhar.聽聽
鈥淭ha m貌ran a-nise 脿s aonais an d脿 chuid, crodh is caoraich, agus 脿s aonais s矛ol no biadh; mar sin tha e cinnteach, mura t猫id rudeigin a dh猫anamh gu luath, gum faigh feadhainn b脿s le cion a鈥 bh矛dh鈥 Carson nach toirear airgead bho na daoine a th鈥 air tuarastal m貌r is a chuireas aodach purpaidh spaideil orra is a ghabhas biadh m貌r, agus iad be貌 air saothair nan daoine bochda鈥? Tha m貌ran aig a bheil bathar a鈥 beachdachadh air a bhith a鈥 falbh chun nan St脿itean [Aonaichte] as t-fhoghar gus nach caill iad na th鈥 aca don fheadhainn acrach.鈥澛
Tuigidh sibh gu robh a鈥 ch霉is 猫iginneach. Chan e sin a-mh脿in ach an do mhothaich sibh d猫 a鈥 bhliadhna a bh鈥 ann? Ochd ceud deug, ceathrad 鈥檚 a h-ochd (1848). Sgr矛obh Tormod MacLe貌id do charaid gu robh gaiseadh a鈥 bhunt脿ta ann agus gu robh sin a鈥 toirt droch bhuaidh air daoine thall 鈥檚 a-bhos. Chunnaic e, mar a bhiodh d霉il, l脿mh an Tighearna anns a鈥 ghnothach.聽
Bha beagan d貌chais ann do chuid, ge-t脿, an cois obair Iain Rothaich. Bha esan a鈥 reic fiodha bho na coilltean. Bha an luchd-obrach aige a鈥 faighinn tuarastal math.聽Tha e coltach gu robh e de貌nach fiodh a cheannach bho dhaoine.聽Bha sin air airgead a chur nam p貌caidean.聽Ach chuir Tormod MacLe貌id stad air sin. Dh鈥檌arr Tormod air muinntir an 脿ite sgur a bhith a鈥 d猫iligeadh ri Iain Rothach. Carson? Uill, bha Tormod dhen bheachd gu robh an Rothach air a bhith ri c霉l-mh霉taireachd. Bha e, a r猫ir Thormoid, a鈥 toirt branndaidh a-steach gu m矛-laghail. 鈥橲 e peacadh a bha sin agus, eadhon ged a bha an sluagh acrach, dh鈥檌arr Tormod orra gun a dhol faisg air b霉th an Rothaich.聽
Mun 脿m sin, nuair a bha a鈥櫬爂hort聽aig a聽h-脿ird聽fhuair Tormod litir agus parsail 脿 Astr脿ilia. 鈥橲 ann bho mhac, D貌mhnall, a bha iad. Bha D貌mhnall air a dhol a dh鈥檉huireach ann an Astr脿ilia, far an robh e na聽dheasaiche聽air p脿ipear-naidheachd. Chuir e grunn lethbhreacan dhen ph脿ipear an cois a鈥櫬爌harsail. Leugh Tormod iad, agus thog iad aire. Bha an talamh math is bha an aimsir math. Th貌isich m貌ran dhen daoine 貌ga ann an Ceap Breatainn air beachdachadh air a dhol a聽dh鈥橝str脿ilia.聽聽
Ach bha Tormod seasgad 鈥檚 a h-ochd bliadhna a dh鈥檃ois. Bha a鈥 bhean, M脿iri, nach robh a鈥 cumail gu math, c貌rr is seasgad. Aig aois mar sin, an robh iadsan dha-r矛ribh deiseil gus falbh thar a鈥 chuain aon turas eile? Ch矛 sinn聽de rinn iad an聽ath-sheachdain.聽
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
Puing-ch脿nain na Litreach
Puing-ch脿nain聽na聽Litreach:聽Bha聽sin air聽airgead聽a聽chur聽nam聽p貌caidean:聽that聽would聽have聽put聽money聽in聽their聽pockets.聽Bha聽here聽is聽actually聽(as聽the聽English聽translation聽tells聽you) a聽conditional聽form聽of聽the聽verb聽鈥渢o聽be鈥. I聽might聽have聽said聽鈥渂hiodh聽sin air聽airgead聽a聽chur...鈥澛燦ote聽that聽bha,聽which聽you聽will聽know聽well聽from聽simple聽sentences聽like聽bha聽mi聽sg矛th聽and聽nuair聽a聽bha聽mi聽貌g, can聽also聽occur聽in聽the聽conditional,聽although聽it聽is聽uncommon聽in聽some聽places.聽Other聽examples:聽bha聽Iain聽air a聽bhith聽p貌sta聽fichead聽bliadhna聽an-diugh聽fh猫in,聽ach聽gun聽do聽chaochail聽e an-uiridh聽(John聽would聽have聽been聽married聽twenty聽years聽today,聽except聽that聽he聽died聽last聽year);聽bha聽an t-each聽sin air聽buannachadh聽nan聽robh聽marcaiche聽na聽b鈥櫬爁he脿rr聽air a聽bhith聽air聽(that聽horse聽would聽have聽won聽had聽it聽had聽a聽better聽jockey).聽Note聽in聽the聽latter聽example聽that聽bha聽might聽be聽replaced聽by聽bhiodh聽and聽nan聽robh聽by聽nam聽biodh.聽
Gn脿ths-cainnt na Litreach
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.