Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 336: An t-Urramach Tormod MacLe貌id

Anns a鈥 Mh脿rt ochd ceud deug, ceathrad 鈥檚 a h-ochd (1848), chuir feadhainn ann am Baile Anna ann an Ceap Breatainn, agus an sg矛re mun cuairt air, athchuinge gu Sir聽John聽Harvey,聽Iar-riaghladair聽Alba Nuaidh. Bha iad ag iarraidh taic bhon riaghaltas. Cha robh c霉isean a鈥 dol gu math dhaibh.聽Bha iad gann de bhiadh agus gann de sh矛ol. Dh鈥檌arr iad air an聽iar-riaghladair聽min-arbhair-Innseanaich聽a chur thuca, agus s矛ol coirce.聽聽

Seo p脿irt de litir a chaidh a sgr矛obhadh anns a鈥櫬燙hape聽Breton聽Spectator: 鈥淐han eil s矛ol de she貌rsa sam bith aig barrachd na aon duine 脿s gach c貌ig ceud. Mura faighear gr猫im air s矛ol, ann an d貌igh air choreigin, bidh e cinnteach gum bi gort mh貌r ann san ath gheamhradh. Chan e a-mh脿in gun deach an s矛ol a chleachdadh airson daoine a chumail be貌 ach gun deach an crodh is na laoigh a spadadh air an dearbh adhbhar.聽聽

鈥淭ha m貌ran a-nise 脿s aonais an d脿 chuid, crodh is caoraich, agus 脿s aonais s矛ol no biadh; mar sin tha e cinnteach, mura t猫id rudeigin a dh猫anamh gu luath, gum faigh feadhainn b脿s le cion a鈥 bh矛dh鈥 Carson nach toirear airgead bho na daoine a th鈥 air tuarastal m貌r is a chuireas aodach purpaidh spaideil orra is a ghabhas biadh m貌r, agus iad be貌 air saothair nan daoine bochda鈥? Tha m貌ran aig a bheil bathar a鈥 beachdachadh air a bhith a鈥 falbh chun nan St脿itean [Aonaichte] as t-fhoghar gus nach caill iad na th鈥 aca don fheadhainn acrach.鈥澛

Tuigidh sibh gu robh a鈥 ch霉is 猫iginneach. Chan e sin a-mh脿in ach an do mhothaich sibh d猫 a鈥 bhliadhna a bh鈥 ann? Ochd ceud deug, ceathrad 鈥檚 a h-ochd (1848). Sgr矛obh Tormod MacLe貌id do charaid gu robh gaiseadh a鈥 bhunt脿ta ann agus gu robh sin a鈥 toirt droch bhuaidh air daoine thall 鈥檚 a-bhos. Chunnaic e, mar a bhiodh d霉il, l脿mh an Tighearna anns a鈥 ghnothach.聽

Bha beagan d貌chais ann do chuid, ge-t脿, an cois obair Iain Rothaich. Bha esan a鈥 reic fiodha bho na coilltean. Bha an luchd-obrach aige a鈥 faighinn tuarastal math.聽Tha e coltach gu robh e de貌nach fiodh a cheannach bho dhaoine.聽Bha sin air airgead a chur nam p貌caidean.聽Ach chuir Tormod MacLe貌id stad air sin. Dh鈥檌arr Tormod air muinntir an 脿ite sgur a bhith a鈥 d猫iligeadh ri Iain Rothach. Carson? Uill, bha Tormod dhen bheachd gu robh an Rothach air a bhith ri c霉l-mh霉taireachd. Bha e, a r猫ir Thormoid, a鈥 toirt branndaidh a-steach gu m矛-laghail. 鈥橲 e peacadh a bha sin agus, eadhon ged a bha an sluagh acrach, dh鈥檌arr Tormod orra gun a dhol faisg air b霉th an Rothaich.聽

Mun 脿m sin, nuair a bha a鈥櫬爂hort聽aig a聽h-脿ird聽fhuair Tormod litir agus parsail 脿 Astr脿ilia. 鈥橲 ann bho mhac, D貌mhnall, a bha iad. Bha D貌mhnall air a dhol a dh鈥檉huireach ann an Astr脿ilia, far an robh e na聽dheasaiche聽air p脿ipear-naidheachd. Chuir e grunn lethbhreacan dhen ph脿ipear an cois a鈥櫬爌harsail. Leugh Tormod iad, agus thog iad aire. Bha an talamh math is bha an aimsir math. Th貌isich m貌ran dhen daoine 貌ga ann an Ceap Breatainn air beachdachadh air a dhol a聽dh鈥橝str脿ilia.聽聽

Ach bha Tormod seasgad 鈥檚 a h-ochd bliadhna a dh鈥檃ois. Bha a鈥 bhean, M脿iri, nach robh a鈥 cumail gu math, c貌rr is seasgad. Aig aois mar sin, an robh iadsan dha-r矛ribh deiseil gus falbh thar a鈥 chuain aon turas eile? Ch矛 sinn聽de rinn iad an聽ath-sheachdain.聽

Faclan na Litreach

贵补肠濒补苍听苍补听尝颈迟谤别补肠丑:听尘颈苍-补谤产丑补颈谤-滨苍苍蝉别补苍补颈肠丑:听尘补颈锄别听蹿濒辞耻谤;听蝉矛辞濒听肠辞颈谤肠别:听辞补迟听蝉别别诲;听驳辞谤迟:听蹿补尘颈苍别;听迟耻补谤补蝉迟补濒:听蝉补濒补谤测;听肠霉濒-尘丑霉迟补颈谤别补肠丑诲:听蝉尘耻驳驳濒颈苍驳;听辫别补肠补诲丑:听蝉颈苍;听诲别补蝉补颈肠丑别:听别诲颈迟辞谤.听

Abairtean na Litreach

Abairtean聽na聽Litreach:聽chuir聽feadhainn聽athchuinge聽gu聽Iar-riaghladair聽Alba聽Nuaidh:聽some聽of聽the聽people聽sent聽a聽petition聽to聽the聽Lieutenant聽Governor聽of聽Nova聽Scotia;聽cha聽robh聽c霉isean聽a鈥櫬燿ol聽gu聽math聽dhaibh:聽things聽weren鈥檛聽going聽well聽for聽them;聽barrachd聽na聽aon聽duine聽脿s聽gach聽c貌ig聽ceud:聽more聽than聽one聽person聽in聽five聽hundred;聽mura聽faighear聽gr猫im聽air聽s矛ol,聽ann聽an聽d貌igh聽air聽choreigin:聽unless聽seed聽is,聽by聽some聽means,聽secured聽;聽air an聽dearbh聽adhbhar:聽for聽the聽same聽reason;聽tha聽m貌ran聽脿s聽aonais聽crodh聽is聽caoraich:聽many聽are聽without聽cattle聽and聽sheep;聽gum聽faigh聽feadhainn聽b脿s聽le聽cion聽a鈥櫬燽h矛dh:聽some聽will聽die聽from聽starvation;聽carson聽nach聽toirear聽airgead聽bho:聽why聽not聽take聽money聽from?;聽agus聽iad聽be貌 air聽saothair聽nan聽daoine聽bochda:聽who聽live聽by聽the聽labour聽of聽the聽poor;聽gus聽nach聽caill聽iad聽na聽th鈥櫬燼ca:聽so they don鈥檛 lose what they have;聽gaiseadh聽a鈥櫬燽hunt脿ta:聽the聽potato聽blight;聽thall聽鈥檚 a-bhos:聽here聽and聽there;聽chunnaic聽e聽l脿mh聽an聽Tighearna聽anns聽a鈥櫬爂hnothach:聽he聽saw聽the聽Lord鈥檚聽hand聽in聽the聽matter;聽chuir聽Tormod聽MacLe貌id聽stad聽air sin:聽Norman聽MacLeod聽put a stop聽to聽that;聽dh鈥檌arr聽X air Y聽sgur聽a聽bhith聽a鈥櫬燿猫iligeadh聽ri聽Iain聽Rothach:聽X聽asked聽Y聽to聽stop聽dealing聽with聽John聽Munro;聽a鈥櫬爐oirt聽branndaidh聽a-steach聽gu聽m矛-laghail:聽importing聽brandy聽illegally;聽gun聽a聽dhol聽faisg聽air聽b霉th聽an聽Rothaich:聽not聽to聽go聽near聽Munro鈥檚聽shop;聽nuair聽a聽bha聽a鈥櫬爂hort聽aig聽a聽h-脿ird:聽when聽the聽famine聽was聽at聽its聽worst;聽th貌isich聽m貌ran聽dhen聽daoine聽貌ga聽air聽beachdachadh聽air a聽dhol聽a聽dh鈥橝str脿ilia:聽many聽of聽the聽young聽people聽started聽to聽think聽about聽going聽to聽Australia;聽bha聽a鈥櫬燽hean,聽nach聽robh聽a鈥櫬燾umail聽gu聽math,聽c貌rr聽is聽seasgad:聽his聽wife,聽who聽did聽not聽keep聽well,聽was聽more聽than聽sixty.聽

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain聽na聽Litreach:聽Bha聽sin air聽airgead聽a聽chur聽nam聽p貌caidean:聽that聽would聽have聽put聽money聽in聽their聽pockets.聽Bha聽here聽is聽actually聽(as聽the聽English聽translation聽tells聽you) a聽conditional聽form聽of聽the聽verb聽鈥渢o聽be鈥. I聽might聽have聽said聽鈥渂hiodh聽sin air聽airgead聽a聽chur...鈥澛燦ote聽that聽bha,聽which聽you聽will聽know聽well聽from聽simple聽sentences聽like聽bha聽mi聽sg矛th聽and聽nuair聽a聽bha聽mi聽貌g, can聽also聽occur聽in聽the聽conditional,聽although聽it聽is聽uncommon聽in聽some聽places.聽Other聽examples:聽bha聽Iain聽air a聽bhith聽p貌sta聽fichead聽bliadhna聽an-diugh聽fh猫in,聽ach聽gun聽do聽chaochail聽e an-uiridh聽(John聽would聽have聽been聽married聽twenty聽years聽today,聽except聽that聽he聽died聽last聽year);聽bha聽an t-each聽sin air聽buannachadh聽nan聽robh聽marcaiche聽na聽b鈥櫬爁he脿rr聽air a聽bhith聽air聽(that聽horse聽would聽have聽won聽had聽it聽had聽a聽better聽jockey).聽Note聽in聽the聽latter聽example聽that聽bha聽might聽be聽replaced聽by聽bhiodh聽and聽nan聽robh聽by聽nam聽biodh.聽

Gn脿ths-cainnt na Litreach

骋苍脿迟丑蝉-肠补颈苍苍迟听苍补听尝颈迟谤别补肠丑:听叠丑补听颈补诲听驳补苍苍听诲别听产丑颈补诲丑听补驳耻蝉听驳补苍苍听诲别听蝉丑矛辞濒:听迟丑别测听飞别谤别听蝉丑辞谤迟听辞蹿听蹿辞辞诲听补苍诲听蝉丑辞谤迟听辞蹿听蝉别别诲.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast