Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 321: Buidheann Cheilteach ann an California

Tha ceud bliadhna air a dhol seachad am-bliadhna bho chaidh buidheann Cheilteach a chur air chois ann an California. 鈥橲 e an t-ainm a bh鈥 air The Celtic Club of Los Angeles. Chaidh a st猫idheachadh ann an naoi ceud deug 鈥檚 a c貌ig (1905).

Bha an fheadhainn a chruthaich an cluba a鈥 cumail a-mach gum b鈥 e a鈥 chiad bhuidheann phan-Cheilteach air an t-saoghal. Bha iad a鈥 cur f脿ilte air daoine aig an robh 霉idh ann an cultar nan d霉thchannan Ceilteach gu l猫ir 鈥 Alba, 脠irinn, A鈥 Chuimrigh, A鈥 Ch貌rn, Eilean Mhanainn agus A鈥 Bhreatainn Bheag.

鈥橲 e fear 脿 Alba, Calum MacLe貌id, agus fear 脿 脠irinn, John McGroarty, a st猫idhich an cluba. Am measg nan aoighean a bh鈥 aca aig toiseach gnothaich bha D霉bhghlas Hyde 鈥 sgoilear G脿idhlig 脠ireannach. An ceann greis, bhiodh e na chiad Cheann-suidhe de Phoblachd na h-脠ireann. Chan eil fhios agam a bheil an cluba fhathast a鈥 dol. Tha amharas agam nach eil.

Chuala mi naidheachd 猫ibhinn turas mu fhear 脠ireannach ann an California. Cha b鈥 ann an Los Angeles a bha e ach ann an San Francisco. Bha buidheann de luchd-turais eadar-n脿iseanta a鈥 siubhal ann am bus air feadh st脿itean taobh an iar Ameireagaidh. 鈥橲 e Beurla an c脿nan a bh鈥 aca anns a鈥 chumantas.

鈥橲 e fear 脠ireannach a bha gan sti霉ireadh. L脿 a bha seo, chuir fear dhen luchd-turais ceist air an 脠ireannach: 鈥淎 bheil Gaeilge agaibh?鈥 Gun smaoineachadh cus, fhreagair an t-脠ireannach, 鈥淭ha gu le貌r.鈥 Bha fios aige nach robh G脿idhlig sam bith aig duine air b貌rd a鈥 bhus. Ge-t脿, chan e an fh矛rinn a bh鈥 aige. Bha e air G脿idhlig na h-脠ireann ionnsachadh san sgoil, ach cha robh m貌ran dhith aige tuilleadh. 鈥橲 d貌cha d矛reach 霉rnaigh no dh脿.

Aig a鈥 cheann thall, r脿inig iad San Francisco. Chaidh iad a-steach gu taigh-seinnse faisg air a鈥 phort. Agus fhuair fear dhen luchd-turais a-mach gur ann 脿 脠irinn a bha fear dhen luchd-obrach. 鈥淎 bheil Gaeilge agaibh?鈥 dh鈥檉haighnich e dhen 脠ireannach.

鈥淭ha gu le貌r,鈥 fhreagair an t-脠ireannach. Agus 鈥檚 e an fh矛rinn a bh鈥 aigesan. Bha a鈥 Gh脿idhlig aige mar chiad ch脿nan.

鈥淭hig don bh貌rd againn, ma-th脿,鈥 thuirt am fear-turais. 鈥淭ha mi airson c貌mhradh a chluinntinn ann an G脿idhlig na h-脠ireann.鈥

Chaidh am fear 脠ireannach a-null don bh貌rd, far an robh fear-sti霉iridh an luchd-turais. 鈥淪iuthadaibh!鈥 thuirt am fear-turais. 鈥淏ruidhnibh ri ch猫ile ann an Gaeilge.鈥 Is iongantach mura robh eagal air an fhear bhreugach!

Mus d鈥 fhuair fear an taigh-sheinnse cothrom dad a r脿dh, thuirt fear a鈥 bhus, 鈥淎r n-Athair a tha air n猫amh, gun naomhaichear d' ainm.鈥 Choimhead am fear fileanta air mar gur e

amadan a bh鈥 ann. Ach an uair sin, thuig e pl貌igh an duine eile. 鈥淕un tigeadh do r矛oghachd,鈥 fhreagair e. 鈥淕un d猫anar do thoil air thalamh, mar a nithear air n猫amh.鈥

鈥淭hoir dhuinn an-diugh ar n-aran l脿itheil,鈥 thuirt a鈥 chiad fhear.

鈥淎gus math dhuinn ar fiachan,鈥 fhreagair am fear eile. Agus lean an c貌mhradh mar sin. Bha an luchd-turais s脿saichte gu robh G脿idhlig mhath aig an dithis.

鈥淎gus a鈥 ghl貌ir, gu s矛orraidh,鈥 thuirt fear a鈥 bh脿ir mu dheireadh mus do leig e soraidh sl脿n leotha. Agus chun an l脿 an-diugh tha e coltach nach eil fios aig an luchd-turais gur ann ag aithris 脵rnaigh an Tighearna a bha an dithis, 鈥檚 nach b鈥 e c貌mhradh ceart a bh鈥 ann idir!

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: A鈥 Chuimrigh: Wales; A鈥 Ch貌rn: Cornwall; Eilean Mhanainn: The Isle of Man; A鈥 Bhreatainn Bheag: Brittany; 霉rnaigh: prayer; taigh-seinnse: pub; amadan: idiot; s脿saichte: satisfied.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: bho chaidh buidheann Cheilteach a chur air chois: since a Celtic group was established; a鈥 cumail a-mach gum b鈥 e a鈥 chiad bhuidheann phan-Cheilteach air an t-saoghal: maintaining that it was the first pan-Celtic group in the world; am measg nan aoighean a bh鈥 aca aig toiseach gnothaich: among the guests they had at the beginning; bhiodh e na chiad Cheann-suidhe de Phoblachd na h-脠ireann: he would be the first president of the Republic of Ireland; tha amharas agam nach eil: I suspect it is not; a bha gan sti霉ireadh: who was leading them; gun smaoineachadh cus: without thinking too much; ge-t脿, chan e an fh矛rinn a bh鈥 aige: however, he was not telling the truth; 鈥檚 e an fh矛rinn a bh鈥 aigesan: he was telling the truth; bruidhnibh ri ch猫ile: speak to each other; is iongantach mura robh eagal air an fhear bhreugach: it wouldn鈥檛 be a surprise if the lying fellow was scared; ar n-Athair a tha air n猫amh: our Father who art in Heaven; gun naomhaichear d' ainm: hallowed be Thy name; thuig e pl貌igh an duine eile: he understood what the other man was up to; gun tigeadh do r矛oghachd: Thy kingdom come; gun d猫anar do thoil: Thy will be done; agus a鈥 ghl貌ir, gu s矛orraidh: and the glory, forever; mus do leig e soraidh sl脿n leotha: before he bade them farewell; 脵rnaigh an Tighearna: The Lord鈥檚 Prayer; 鈥檚 nach b鈥 e c貌mhradh ceart a bh鈥 ann: it wasn鈥檛 a proper conversation.

Puing-ch脿nain na seachdaine

Puing-ch脿nain na seachdaine: Bha buidheann a鈥 siubhal ann am bus: a group was travelling in a bus. Please note the pronunciation of bus 鈥 it is like the English and not, as one might expect from the orthography 鈥渂ooss鈥. But there is a Gaelic word bus, still in common usage, pronounced 鈥渂ooss鈥 which means 鈥渕outh鈥 or 鈥渢he area around the mouth鈥. Usually it is obvious which is meant. For example, in the written form, bha bus air might mean 鈥渉e was pouting鈥 or 鈥渁 bus was on him鈥 鈥 but it is unlikely to be the latter! And the inflections give it away: bus (mouth) is buis in the genitive singular and busan in the nominative plural. The equivalent examples for bus (vehicle) are bus and busaichean.

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

Gn脿ths-cainnt na seachdaine: 鈥淪iuthadaibh!鈥 thuirt am fear-turais: 鈥淕o on!鈥 said the tourist. The singular/informal form is siuthad.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast