![](https://ichef.bbci.co.uk/images/ic/640x360/p0hydr10.jpg)
20/06/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 207
Duration: 05:10
Litir 207: Naomh Faolan
Bha mi ag innse dhuibh an t-seachdain sa chaidh mu Lochan nan Arm faisg air Taigh an Droma a tha co-cheangailte ri Raibeart Brus, R矛gh na h-Alba. Ach tha 脿ite faisg air l脿imh aig a bheil dl霉th-cheangal do dh鈥檉hear eile a tha ainmeil, agus a bha be貌 faisg air sia ceud bliadhna ron Bhrusach. B鈥 esan Naomh Faolan.
鈥橲 e Saint Fillan a chanas daoine ris ann am Beurla, ach tha ainm ann an G脿idhlig fada nas br矛ghmhoire. Tha 鈥渇aolan鈥 a鈥 ciallachadh 鈥渕adadh-allaidh beag鈥, is tha am facal 鈥渇aol鈥 air a chuimhneachadh fhathast anns an ainm a th鈥 againn airson January 鈥 am Faoilleach, an t-脿m dhen bhliadhna nuair a bhiodh acras m貌r air na madaidhean.
A r猫ir beul-aithris, bha an naomh airidh air an ainm. L脿 a bha seo, nuair a bha e a鈥 treabhadh na talmhainn, thug madadh-allaidh ionnsaigh air fear de na daimh aige a bha a鈥 tarraing a chrainn. Mharbh am madadh an damh. Ach nuair a thog Faolan a ghuth, is nuair a dh鈥檌arr e air Dia taic a thoirt dha, dh鈥檉halbh aigne fhiadhaich a鈥 mhadaidh agus th脿inig am beathach a dh鈥檌onnsaigh an duine gu macanta. Cheangail Faolan am madadh-allaidh ris a鈥 chrann, ghabh am madadh 脿ite an daimh mhairbh, agus lean an duine naomh air le bhith a鈥 treabhadh na talmhainn.
Eadar a鈥 Chr矛on L脿raich agus Taigh an Droma, chithear fhathast an tobhta aig seapail Naoimh Fhaolain. Chan eil m貌ran air fh脿gail dheth ach tha e br猫agha, agus mholainn gun t猫id sibh ann as t-earrach nuair a tha an lus beag ris an canar an t-searragaich, no lesser celandine, fo bhl脿th. 鈥橲 e n脿dar de bhuidheag, no Ranunculus, a tha anns an lus seo, agus tha fl霉raichean br猫agha buidhe a鈥 nochdadh air as t-earrach. Tha e uabhasach p脿ilt timcheall na tobhta.
Bha Faolan be貌 anns an ochdamh linn. Bhuineadh e do theaghlach uasal ann an Ulaidh agus bha a mh脿thair na Bana-phrionnsa agus cuideachd na naomh le ceangal do dh鈥橧nnis nan Cailleach ann an Loch Laomainn, far an robh cailleachan dubha a鈥 fuireach o shean. Bha Faolan fh猫in na dhuine urramach a dh鈥檉h脿g d矛leab mh貌r Chr矛osdail as a dh猫idh. Tha d脿 rud pr矛seil co-cheangailte ris ann an Taigh-tasgaidh na h-Alba ann an D霉n Eideann 鈥 ceann a bhachaill agus clag bho sheapail. Is innsidh mi tuilleadh mu dheidhinn an d脿 chuid sin an ath-sheachdain.
Ach dh鈥檉h脿g e rudan eile as a dh猫idh cuideachd, nam measg cn脿mhan bho gh脿irdean cl矛, a bh鈥 air an cumail ann an ciste bheag. Agus tha sin gam thoirt air ais gu far an do th貌isich mi an Litir, le Raibeart Brus. Ochd bliadhna as d猫idh dha a chlaidheamh a thilgeil ann an Lochan nan Arm, agus e a鈥 teicheadh bho fheachd n脿imhdeil faisg air Seapail Fhaolain, bha am Brusach air ais ann am meadhan na h-Alba air ceann an airm n脿iseanta. Bha sin anns a鈥 bhliadhna tr矛-deug is a ceithir-deug (1314).
An oidhche ro Bhl脿r Allt a鈥 Bhonnaich, tha luchd-eachdraidh ag innse dhuinn gun do rinn an r矛gh 霉rnaigh mu choinneamh ciste bheag anns an robh e an d霉il gu robh cn脿mhan Fhaolain. Ge-t脿, bha an sagart a thug a鈥 chiste leis air na cn脿mhan fh脿gail ann an Srath Fhaolain gus nach biodh iad air an call. Ach nuair a bha am Brusach ag 霉rnaigh, d猫 thachair ach gun do dh鈥檉hosgail a鈥 chiste leatha fh猫in 鈥 agus bha na cn脿mhan na broinn!
Anns a鈥 mhadainn ron bhatail, chaidh a鈥 chiste a thoirt seachad air sreathan de shaighdearan Albannach, agus iad air an gl霉inean. Agus, a thaobh a鈥 ch貌rr dhen l脿, uill, tha fios agaibh d猫 thachair.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine: A r猫ir beul-aithris, bha an naomh airidh air an ainm: according to oral tradition, the saint merited his name. Tha X airidh air Y: X deserves Y (remember that it is a short 鈥渁鈥 鈥 脿irigh, with a long 鈥渁鈥 means 鈥渟hieling鈥).
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.