09/05/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Litir 201: Adhamh Fearghasdan
Ann an seachd-deug, seasgad 鈥檚 a seachd (1767), sgr矛obh Adhamh Fearghasdan 鈥渁iste鈥, no leabhar ma tha sinn gu bhith f矛rinneach, a rinn ainmeil e. 鈥橲 e an tiotal a bh鈥 air A History of Civil Society. Anns an leabhar, thug Fearghasdan s霉il air mar a bha s矛obhaltachd air atharrachadh tro eachdraidh is mar a bha sin air tachairt mar leasachadh n脿darrach, gun a bhith na amas aig mac an duine.
Aig an 脿m sin, cha robh Fearghasdan air m貌ran siubhail a dh猫anamh ann an d霉thchannan eile, ach leugh e aithrisean-siubhail aig feadhainn eile, agus bha e dhen bheachd gu robh m貌ran anns a鈥 chumantas, mar eisimpleir, eadar s矛obhaltachd nan seann Ghaideal, nan Innseanach Ruadha ann an Aimeireagaidh agus nan seann Ghreugach.
Thug e bheachd air ealain is litreachas, air mar a tha an aimsir a鈥 toirt buaidh air modhan sluaigh, agus air a鈥 ch脿irdeas eadar meudachd sluaigh agus beartas d霉thcha. Agus thug e rabhadh seachad. Thuirt e gum faodadh d霉thaich a spiorad a chall, agus gun leigeadh sin le gnothaichean poileataiceach na d霉thcha dhol bhuaithe.
Am measg an fheadhainn a leugh A History of Civil Society, agus a dh鈥檌onnsaich m貌ran bhuaithe, bha Karl Marx. Bha aire Mharx air a tharraing leis na sgr矛obh Fearghasdan mu dheidhinn na droch bhuaidh a tha na diofar 矛rean ann an coimhearsnachd choimearsalta a鈥 toirt air daoine, gu h-脿raidh an fheadhainn aig na h-矛rean as 矛sle. Bha Fearghasdan a鈥 sgr矛obhadh fada mus robh guth air coimiunachd.
鈥橲 e rud eile inntinneach a thachair co-cheangailte ri Fearghasdan gur ann anns an taigh aige a thachair Bhaltair Scott ri Raibeart Burns 鈥 an aon turas a thachair an dithis ri ch猫ile. Cha robh Scott ach 貌g aig an 脿m.
Anns na seachdadan dhen ochdamh linn deug, chuir Fearghasdan seachad 霉ine ann an Geneva agus sgr矛obh e aiste, a鈥 c脿ineadh propaganda nan Aimeireaganach a bha ag iarraidh neo-eisimeileachd airson nan t矛rean Breatannach ann an Aimeireagaidh a Tuath. An uair sin chaidh ainmeachadh mar fear de na coimiseanairean a dh鈥檉heuchadh ri fuasgladh a lorg don eas-aonta eadar Riaghaltas Bhreatainn agus na h-Aimeireaganaich.
Ann an seachd-deug, ochdad 鈥檚 a h-aon (1781) ghabh e str貌c. D脿 bhliadhna as d猫idh sin sgr矛obh e leabhar air Eachdraidh na Poblachd R貌manaich. Agus ann an seachd-deug, ochdad 鈥檚 a c貌ig, leig e dheth a dhreuchd mar Phroifeasair na Feallsanachd Moralta. Ach cha robh e d矛omhain. Dh鈥檉hoillsich e leabhar ann an d脿 ph脿irt anns an robh m貌ran de na gliocas a bh鈥 air a bhith anns na h-貌raidean aige aig an oilthigh.
Ann an seachd-deug, naochad 鈥檚 a tr矛, aig aois seachdad, dh鈥檉halbh e air turas m貌r don Roinn E貌rpa, agus thadhail e air an R貌imh. Bha cothrom aige na h-脿iteachan air an do sgr矛obh e ann an Eachdraidh na Poblachd R貌manaich fhaicinn dha fh猫in.
Bha fhathast fichead bliadhna aige de shaoghal agus am measg nan 脿iteachan anns an do dh鈥檉huirich e bha na P霉ballan agus Cill R矛mhinn. Chaochail e ann an ochd-deug is sia-deug (1816). Na sheann aois, sgr矛obh e m貌ran aistidhean air feallsanachd is gnothaichean moralta.
An-diugh tha daoine e貌lach air Adhamh Fearghasdan mar 鈥淎thair an E貌lais-sh貌isealta鈥 agus is cinnteach gu robh e na dhuine cli霉iteach aig 脿m nuair a bha 脿ite m貌r aig Alba ann an d霉sgadh ghnothaichean inntinn anns an Roinn E貌rpa.
Ach bu toigh leam fios a bhith agam air beachd Fhearghasdain fh猫in air an dualchas aige mar Ghaidheal. Mas urrainn dhuibh mo chuideachadh le fiosrachadh air a sin, bhithinn uabhasach toilichte cluinntinn bhuaibh. Beannachd leibh an-dr脿sta.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.