21/03/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 194
Duration: 04:36
Litir 194: Mairsili Cheanadach-Fhriseal
Ann an naoi-deug 鈥檚 a seachd (1907), chruinnich Mairsili Cheanadach-Fhriseal grunn 貌ran ann am b霉th Mh矛cheil MhicN矛ll air cidhe Bhagh a鈥 Chaisteil ann am Barraigh. Am measg sin, bha 鈥楲atha dhomh am Beinn a鈥 Cheathaich鈥 air an do chuir i an t-ainm 鈥楰ishmul鈥檚 Galley鈥. Fhuair i am fonn an uair sin co-dhi霉. 鈥橲 ann sa bhliadhna as d猫idh sin, nuair a thill i a Bharraigh, a fhuair i na faclan bho Anna NicIain, tidsear anns an eilean.
Bha e follaiseach dhi, ge-t脿, nan robh i a鈥 dol a leantainn le bhith a鈥 cruinneachadh 貌rain Gh脿idhlig, gum biodh cruaidh fheum aice air neach-deasachaidh. Mhol an t-Ollamh MacFhiongain, Proifeasair na Ceiltis ann an Oilthigh Dh霉n Eideann, an t-Urramach Coinneach MacLe貌id, a rugadh is a thogadh ann an Eige, dhi, agus dh鈥檃ontaich Mgr MacLe貌id a cuideachadh.
Th貌isich iad ann an naoi deug 鈥檚 a h-ochd (1908) nuair a chuir Marsaili faclan ga ionnsaigh a chruinnich i aig a鈥 ch猫ilidh ann am B脿gh a鈥 Chaisteil. Bha Mgr MacLe貌id gu math e貌lach air a鈥 ch脿nan agus air a鈥 chultar bho l脿ithean 貌ige ann an Eige. Bha st貌ras iongantach de bheul-aithris aig piuthar athar, Se貌naid NicLe貌id, 脿s an Eilean Sgitheanach. Agus 鈥檚 ann airsan a bha an t-uallach d猫anamh cinnteach gu robh na faclan ceart.
Ach rinn e fad a bharrachd na sin. Bhiodh e a鈥 sgr矛obhadh 貌rain, no p脿irtean de dh鈥櫭瞨ain. Bhiodh e ag eadar-theangachadh 貌rain eileanach bho Gh脿idhlig gu Beurla, ged is i Marsaili a chuireadh an dreach mu dheireadh orra. Chuir iad ri ch猫ile cruinneachadh m貌r de a leithid 鈥淪ea Sorrow鈥, 鈥淗eartling of my Heart鈥, 鈥淭he Birlinn of the White Shoulders鈥 agus 鈥淭he Harris Love Lament鈥. Uaireannan bhiodh an t-eadar-theangachadh gu math faisg air na bh鈥 ann bho th霉s. Uaireannan cha bhiodh iad coltach ri ch猫ile idir.
Agus thachair eadar-theangachadh air an rathad eile cuideachd. Mar eisimpleir, chuala Marsaili 貌ran aig seann bhoireannach ann am Beinn a鈥 Bhaoghla. Faisg air an taigh aice, air a鈥 mhachair, th貌isich triall bainnse l脿 eile, agus th脿inig fonn an 貌rain air ais do Mharsaili. Sgr矛obh i faclan Beurla as 霉r dha, mu dheidhinn na chunnaic i 鈥 agus chuir i an tiotal air 鈥淏enbecula Bridal鈥. 鈥橲 ann as d猫idh sin, a chruthaich Coinneach MacLe貌id 貌ran, leis an aon fhonn, agus air an dearbh chuspair 鈥 鈥淎n Triall Bainnse鈥.
鈥橲 d貌cha gur e an t-貌ran as ainmeile a rinn Coinneach MacLe貌id 鈥 鈥淩oad to the Isles鈥. Bha e fh猫in is Marsaili anns an taigh aice ann an naoi deug 鈥檚 a c貌ig-deug (1915) turas, cuide ri Calum MacIain 脿 Barraigh. Chluich Calum port dhaibh air fheadan 鈥 a bha e air ionnsachadh bho che脿rd anns an eilean aige. Dh鈥 iarr Marsaili air a鈥 mhinistear faclan a chur ris airson nam balach Albannach a bha a鈥 sabaid anns an Fhraing agus nochd 鈥淩oad to the Isles鈥 goirid as d猫idh sin.
Ged a dh鈥檕braich iad gu dl霉th ri ch猫ile air t矛r-m貌r, far an robh Mgr MacLe貌id na mhinistear mus robh e ann an Giogha, chaidh faisg air fichead bliadhna seachad mus deach iad a-mach gu na h-Eileanan Siar c貌mhla. Cha robh an uair sin ach tr矛 bliadhna air fh脿gail aig Marsaili, oir chaochail i ann an naoi-deug is deich ar fhichead (1930).
A鈥 coimhead air ais air a beatha an-diugh, faodaidh sinn faighneachd - d猫 an rud a bu luachmhoir鈥 a rinn i 鈥 na h-貌rain a dh鈥檃th-chruthaich i fh猫in is Coinneach MacLe貌id, na cl脿ran de mhuinntir nan eilean a鈥 seinn, a chaidh a ghl猫idheadh le Sgoil E貌lais na h-Alba, no an t-sanasachd a rinn i don t-saoghal mh貌r de chultar na Gaidhealtachd? Bidh a bheachd fh猫in aig gach Gaidheal air a sin.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.