14/03/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 193
Duration: 04:29
Litir 193: Marsaili Cheanadach-Fhriseal
A鈥 chiad turas a chaidh Marsaili Cheanadach-Fhriseal a dh鈥橢irisgeigh, ann an naoi-deug 鈥檚 a c貌ig (1905), bha i a鈥 faireachdainn gu robh i air a she貌ladh air ais ann an t矛m, bhon fhicheadamh linn don t-seachdamh linn deug. Mar a dh鈥檃ithris mi anns na litrichean a dh鈥檉halbh, bha i air a bhith air muir is air t矛r ann am m貌ran d霉thchannan, ach cha do ghabh i tlachd bho ghin aca mar a ghabh i bho a cuairt a dh鈥橢irisgeigh. Bha i a鈥 cumail a-mach gu robh i car s脿mhach, di霉id na n脿dar ach, nan canadh cuideigin am facal 鈥楨irisgeigh鈥 rithe, gum biodh an clab oirre.
Cha b鈥 fhada gus an do thachair Marsaili ris an fhear a b鈥 ainmeil鈥 anns an eilean 鈥 an sagart, an t-Athair Urramach Ailean D貌mhnallach, no 鈥淢aighstir Ailein鈥 mar a chanadh muinntir an 脿ite ris. Bha esan cli霉iteach air feadh an t-saoghail am measg dhaoine aig an robh 霉idh ann am beul-aithris is b脿rdachd is cultar nan Gaidheal. Gu m矛-fhortanach do Mharsaili, agus do na h-uimhir eile a bha e貌lach is measail air, chaochail Maighstir Ailein d矛reach tr矛 seachdainean as d猫idh do Mharsaili dhol dhachaigh 鈥 leis a鈥 flu 鈥 aig aois ceathrad 鈥檚 a tr矛. Ach mhair a dh矛leab fada as a dh猫idh. Gu dearbh, tha i againn fhathast ann an saoghal nan Gaidheal.
鈥橲 iomadh duine air an deach Marsaili a ch猫ilidh, agus th貌isich i air fuinn nan 貌ran a sgr矛obhadh air p脿ipear. Bha i cho deidheil orra is gun deach i fi霉 鈥檚 a-mach gu eathar a bha aig acair airson iarraidh air fear de na h-iasgairean na l矛n a bha e a鈥 c脿radh a chur an d脿rna taobh, agus 貌ran a ghabhail dhi. Agus mhothaich i do dh鈥檃on rud gu h-脿raidh mu dheidhinn seinn nan eileanach 鈥 bha na guthan aig m貌ran aca uabhasach domhain.
Nuair a dh鈥檉halbh i, thug i leatha fuinn air p脿ipear ach cha robh i comasach air na faclan a sgr矛obhadh 鈥 cha robh m貌ran G脿idhlig aice. Bha Maighstir Ailein air aontachadh taic a thoirt dhi, le bhith a鈥 cur na faclan ga h-ionnsaigh. Ach chaochail e mus robh cothrom aige.
Ann an naoi-deug 鈥檚 a seachd (1907), thill Marsaili a dh鈥橢irisgeigh agus thug i leatha inneal-cl脿raidh-fuaim air an robh graphophone 鈥 an seorsa inneil a bhiodh a鈥 cleachdadh siolandair-c猫ire. Cha robh e idir cho math ris an fheadhainn a th鈥 againn an l脿 an-diugh, agus shaoileadh neach-猫isteachd gu robh an t霉chadh air an t-seinneadair. Air sailleamh sin, chanadh gillean 貌ga Eirisgeigh 鈥榓m bodach鈥 ris. Aig 脿mannan, leis gu robh an aimsir gu tric fliuch, chan obraicheadh an graphophone gu math.
An turas seo, chaidh Marsaili gu ruige Uibhist a Deas cuideachd, oir bha cuid de na daoine air an robh i e貌lach ann an Eirisgeigh air a dhol a dh鈥檉huireach ann, leis nach robh fearann gu le貌r dhaibh ann an Eirisgeigh fh猫in. Agus chaidh i cuideachd a Bharraigh, an toiseach gu ceann a tuath an eilein. 鈥淐han fhaigh sibh dad ann am B脿gh a鈥 Chaisteil,鈥 thuirt cuideigin rithe anns an 脪ban. 鈥淭ha e ro 鈥榮ophisticated鈥 a-nise鈥︹ Ach bha sin fada ce脿rr.
Bha b霉th aig fear M矛cheal MacN矛ll air a鈥 chidhe ann am B脿gh a鈥 Chaisteil, agus chuir e fios a-mach do ghrunn seinneadairean thighinn cruinn c貌mhla anns a鈥 bh霉th. B鈥 e sin, sgr矛obh Marsaili, fear de na c猫ilidhean a b鈥 fhe脿rr a bh鈥 aice a-riamh, far an do chruinnich i 貌rain. Bheir sinn s霉il air agus air an obair a rinn Marsaili an co-bhuinn ris an Urramach Coinneach MacLe貌id anns an Litir mu dheireadh mu a deidhinn, an ath-sheachdain.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.