Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 134: Ailig O Hianlaidh

Tha bliadhna thrang air a bhith aig Ailig O Hianlaidh. Mura h-eil sibh e貌lach air, ma tha 霉idh agaibh ann am poileataics, gu h-脿raidh ann am P脿rlamaid na h-Alba, 鈥檚 iongantach mura bi sibh a鈥 conaltradh ri Ailig ann an d貌igh air choreigin anns an 霉ine romhainn, oir is esan Oifigear G脿idhlig na P脿rlamaid. Agus tha na Gaidheil, is na meadhanan G脿idhlig gu s貌nraichte, a鈥 d猫anamh feum m貌r dheth.

Tha Ailig air a bhith na dhreuchd a-nise airson bliadhna agus 鈥檚 iomadh rud a dh鈥檈adar-theangaich e, no a sgr矛obh e bho th霉s, airson luchd na G脿idhlig thairis air an 霉ine sin. Tha feadhainn dhiubh sin air mo bheulaibh an-dr脿sta 鈥 bileagan no, gu dearbh, leabhrain air a bheil rudan mar 鈥淭hu Fh猫in agus na BPA agad鈥 no 鈥淎tharrachaidhean ri Bilean Riaghaltais: Sti霉ireadh do bhuidhnean agus daoine bhon taobh a-muigh鈥. Tha leabhran ann a tha a鈥 toirt 鈥淔iosrachadh do Luchd-fianais a tha a鈥 nochdadh air beulaibh chomataidhean鈥 agus fear eile air 鈥淢ar a tha P脿rlamaid na h-Alba ag obair鈥.

Nise, chleachd mi na litrichean BPA. Tha iad a鈥 seasamh airson Ball P脿rlamaid na h-Alba. Mar sin, tha iad co-ionann ri MSP ann am Beurla 鈥 Member of the Scottish Parliament. Coimheadamaid a-rithist air tiotal an leabhrain anns a bheil BPA a鈥 nochdadh 鈥 鈥淭hu Fh猫in agus na BPA agad鈥. Tha d脿 rud a鈥 tighinn am follais. Anns a鈥 chiad dol a-mach, tha BPA cuideachd a鈥 seasamh airson barrachd na aon duine 鈥 Buill P脿rlamaid na h-Alba. Chan eil diofar ann mar a tha ann am Beurla eadar MSP singilte agus MSPs iolra.

鈥橲 e an darna rud as fhiach rudeigin a r脿dh mu dheidhinn gu bheil an leabhar ag r脿dh 鈥渘a BPA agad鈥. Ann am P脿rlamaid na h-Alba, tha c貌rr is aon bhall p脿rlamaid aig gach duine, oir tha na buill air an taghadh ann an d脿 dh貌igh. Tha feadhainn nam Buill Roinne-P脿rlamaid. Tha iad a鈥 seasamh airson aon sg矛re bheag agus tha daoine a鈥 bh貌tadh gu d矛reach air an son. Tha feadhainn eile air an taghadh le siostam air a bheil m貌ran e貌lach mar 鈥渟iostam PR鈥 鈥 far a bheil feadhainn a鈥 faighinn a-staigh mar Bhuill-Liosta ann an sg矛re mh貌r 鈥 mar sg矛re na G脿idhealtachd 鈥檚 nan Eilean. Agus, mura h-eil sibh e貌lach air a鈥 Gh脿idhlig airson PR no 鈥淧roportional Representation鈥, seo e, bho Fhaclair na P脿rlamaid: Siostam Riochdachaidh Co-roinneil.

Mura h-eil m貌ran 霉idh agaibh ann am poileataics an l脿 an-diugh, ach ma tha 霉idh agaibh ann an eachdraidh na h-Alba, chanainn gun gabhadh sibh tlachd bho bhith a鈥 leughadh leabhran eile air an do rinn Ailig O Hianlaidh obair. 鈥橲 e sin am fear air a bheil 鈥淎n Dualchas Ph脿rlamaideach Albannach鈥. Tha sin a鈥 coimhead air rudan mar a鈥 chiad ph脿rlamaid aig Alba, an t-Ath-Leasachadh, Cunnradh an Aonaidh agus Linn Westminster.

Seo p矛os dheth agus tha mi a鈥 dol a chur ceist oirbh aig an deireadh: 鈥淐hunnaic p脿rlamaidean na h-Alba troimhe-ch猫ile, briseadh agus sgaoileadh eadhon mus t脿inig an t-Aonadh ann an 1707. As d猫idh na bliadhna sin bha p脿irt chudromach aig Alba ann am P脿rlamaid na RA ann an Westminster.鈥 鈥橲 e a鈥 cheist agam 鈥 d猫 tha na litrichean 鈥淩A鈥 a鈥 seasamh air a shon? Innsibh mi dhuibh anns an ath-litir.

Ach feumaidh mi aideachadh gun do sgr矛obh Ailig aon rud a chuir g脿ire air m鈥 aghaidh, ann an ro-r脿dh ann am fear de na leabhrain. Sgr矛obh e: 鈥淭ha p脿rlamaid air a d猫anamh suas le riochdairean taghte鈥︹ Tha sin ceart, ach tha cuid anns a鈥 choimhearsnachd nach canadh 鈥渢aghte鈥 idir ann an co-cheangal rin cuid riochdairean anns a鈥 ph脿rlamaid!

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: Oifigear G脿idhlig na P脿rlamaid: Parliamentary Gaelic Officer; leabhran, leabhrain: booklet, booklets; singilte: singular; iolra: plural; Am t-Ath-Leasachadh: The Reformation; Cunnradh an Aonaidh: The Treaty of Union; ro-r脿dh: foreword.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: Tha bliadhna thrang air a bhith aig Ailig O Hianlaidh: Alex O鈥 Henley鈥檚 had a busy year (I鈥檓 referring to 2001!); 鈥檚 iongantach mura bi sibh a鈥 conaltradh ri X: it鈥檚 likely you鈥檒l be communicating with X; tha X air a bhith na dhreuchd airson bliadhna: X has been in his job for a year; fiosrachadh do luchd-fianais a tha a鈥 nochdadh air beulaibh chomataidhean: information for witnesses who appear in front of committees; tha d脿 rud a鈥 tighinn am follais: two things become apparent; 鈥檚 e an darna rud as fhiach rudeigin a r脿dh mu dheidhinn: the second thing worth commenting on; tha buill air an taghadh ann an d脿 dh貌igh: members are chosen in two ways; an Dualchas Ph脿rlamaideach Albannach: the Scottish Parliamentary Heritage; aon rud a chuir g脿ire air m鈥 aghaidh: one thing that put a smile on my face.

Puing-ghr脿mair na seachdaine

Puing-ghr脿mair na seachdaine: Tha p脿rlamaid air a d猫anamh suas le riochdairean taghte: parliament is made up of elected representatives. There is a play on words here. The word taghte is a part participle of the verb taghadh (choosing, electing) and means 鈥渃hosen鈥 or 鈥渆lected鈥. As with other other past participles like briste (broken), fosgailte (open) and d霉inte (closed), it operates as an adjective. But the expression 鈥渢aghte!鈥 also means 鈥渆xcellent, wonderful, perfect鈥 eg tha sin d矛reach taghte (that鈥檚 just perfect). You might hear it being used in a phone conversation in the same manner as one might say in English 鈥済reat鈥 or 鈥渢errific鈥. So, in the Litir, tha cuid anns a鈥 choimhearsnachd nach canadh 鈥渢aghte鈥 idir ann an co-cheangal rin cuid riochdairean anns a鈥 ph脿rlamaid means 鈥渟ome in the community would not say 鈥榯aghte鈥 in relation to their representatives in the parliament!鈥

The 鈥搕e ending indicates the grammatical origins of the word as a past participle, but you will often see it spelt taghta. This shows more closely the pronunciation 鈥 the final t is a broad one as occurs before a broad vowel (eg an t-aran) rather than the slender 鈥渢ch鈥 one before a narrow vowel (as in an t-矛m).

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

Gn脿ths-cainnt na seachdaine: Coimheadamaid a-rithist: let us look again.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast