Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 113: Seanfhaclan

An t-seachdain 鈥檚 a chaidh, ann an dreach sgr矛obhte na Litreach, anns na notaichean mu dheidhinn gr脿mair, dh鈥檌arr mi oirbh s霉il a thoirt tron Litir airson gn脿ths-cainnt a bha a鈥 cleachdadh an roimheir, 脿 neo 脿s. Tha mi an d貌chas gun d鈥檉huair sibh lorg air. 鈥橲 e a bh鈥 ann 鈥 bhiodh a caraidean a鈥 tarraing aiste. Tha sin co-ionann ris a鈥 Bheurla 鈥 her friends would tease her.

Bidh sibh a鈥 tarraing 脿s cuideigin. Is ma chuireas sibh dragh air duine le bhith a鈥 tarraing 脿s, is ma tha sibh a鈥 gabhail aithreachas mu dheidhinn, 鈥檚 d貌cha gun can sibh ris, 鈥淣a gabh dragh. Bha mi d矛reach a鈥 tarraing asad.鈥

O chionn ceala-deug, thug sinn s霉il air an t-seanfhacal, Ruigidh each mall muileann, ach feumadh fear fuireach a bhriseas a chas. Uill, an latha roimhe, ghabh mi beagan sp貌rs le buidheann-ch貌mhraidh Gh脿idhlig a bha mi a鈥 sti霉ireadh, buidheann anns an robh luchd-ionnsachaidh anns a鈥 mh貌r-chuid. Thug mi a鈥 chiad ph脿irt dhen t-seanfhacal sin dhaibh 鈥 ruigidh each mall muileann 鈥 agus dh鈥檌arr mi orra cr矛och a chur air, le rud sam bith a thogradh iad.

Seo agaibh eisimpleirean de na fhuair sinn: ruigidh each mall muileann 鈥ch ruigidh each luath e fada nas tr脿ithe! Neo 鈥 ruigidh each mall muileann 鈥 ma dh鈥檉hanas tu fada gu le貌r. Neo - ruigidh each mall muileann 鈥 ach bidh mi am muileann d霉inte. Is mar sin air adhart. Agus chuir e smuain neo dh脿 nam cheann 鈥 gum biodh e math a leithid de gh猫am a chluich anns an Litir seo.

Bidh sibh e貌lach air an t-seanfhacal 鈥 Is math an c貌caire an t-acras. Ach d猫 mu dheidhinn 鈥 Is math an c貌caire 鈥 Nick Nairn, neo is math an c貌caire 鈥 am fear a chuireas si霉car donn air lite. Uill, 鈥檚 e sin mo bheachdsan co-dhi霉! Ach 鈥檚 fhe脿rr le cuid d矛reach bainne is salainn.

Tha seanfhacal ann 鈥 Am fear a bhios fad鈥 aig an aiseag, gheibh e thairis uaireigin. D猫 mu dheidhinn 鈥 am fear a bhios fad鈥 aig an aiseag 鈥 f脿saidh e fuar is greannach. Neo, am fear a bhios fad鈥 aig an aiseag 鈥 bidh e a鈥 sgr矛obhadh gu Caledonian Mac a鈥 Bhr霉thain a鈥 gearain mu dheidhinn!

鈥橲 d貌cha gum bi sibh a鈥 cuimhneachadh an t-seanfhacail air an tug sinn s霉il anns an D霉bhlachd o chionn bliadhna gu leth - 鈥橲 fhe脿rr am partan-tuathal na bhith gun fhear-taighe. Thathar a鈥 gabhail 鈥減artan-tuathal鈥 air duine bochd, aig nach robh taigh, a chaidh a dh鈥檉huireach c貌mhla ri bean 霉r aig an robh taigh. Bidh sibh a鈥 cuimhneachadh gu bheil e a鈥 ciallachadh hermit crab ann am Beurla. Ach dh鈥檉haodamaid atharrachadh gu 鈥 鈥檚 fhe脿rr am partan-tuathal 鈥 na bhith gun bhiadh idir. Neo 鈥 鈥檚 fhe脿rr am partan-tuathal 鈥 eadar da ph矛os arain na hamburger bhon bh霉th s矛os an rathad. Cha chan mi d猫 a鈥 bh霉th air a bheil mi a鈥 smaoineachadh!

Agus dh鈥檉haodadh iad obrachadh anns an d貌igh eile. Dh鈥檉haodainn fh矛n seanfhacal nach eil ceart aithris agus iarraidh oirbh am fear ceart a thoirt dhomh. Mar eisimpleir, tha na h-itean as b貌idhche air na boireannaich anns na Folies B茅rg猫res. Uill, bidh fios agaibh fh猫in, tha mi an d霉il, gu robh c貌ir agam a r脿dh, tha na h-itean as b貌idhche air na h-e貌in fad 脿s, is nach robh c貌ir agam a bhith a鈥 smaoineachadh idir air na boireannaich sin!

Ma tha sibh fh猫in a鈥 gabhail tlachd le bhith a鈥 cluich le faclan anns an d貌igh sin, carson nach cuir sibh 鈥渟eanfhaclan 霉ra鈥, a tha sibh fh猫in air a chruthachadh airson fealla-dh脿, thugam. Ma tha iad math, c貌 aige tha fios nach nochd iad uair neo uaireigin anns a鈥 phr貌gram seo.

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: roimhear: preposition; buidheann-ch貌mhraidh Gh脿idhlig: a Gaelic conversation group; greannach: grumpy; Caledonian Mac a鈥 Bhr霉thain: Caledonian MacBrayne; an D霉bhlachd: December; tlachd: pleasure.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: ann an dreach sgr矛obhte na Litreach: in the written form of the Litir; ma chuireas sibh dragh air duine le bhith a鈥 tarraing 脿s: if you annoy a person by teasing him; ach ruigidh each luath e fada nas tr脿ithe: but a fast horse will reach it much sooner; ma dh鈥檉hanas tu fada gu le貌r: if you wait long enough; gum biodh e math a leithid de gh猫am a chluich anns an Litir: that it would good to play the same sort of game in the Litir; Is math an c貌caire an t-acras: hunger is a good cook; am fear a chuireas si霉car donn air lite: the man who puts brown sugar on porridge (delicious, but a sacrilege to many in the Gaidhealtachd!); am fear a bhios fad鈥 aig an aiseag, gheibh e thairis uaireigin: the man who waits long at the ferry will get over sometime (eventually); 鈥檚 fhe脿rr am partan-tuathal na bhith gun bhiadh idir: better the hermit crab than to be entirely without food; gu robh c貌ir agam a r脿dh: that I should have said; 鈥渟eanfhaclan 霉ra鈥 a tha sibh fh猫in air a chruthachadh: 鈥渘ew proverbs鈥 that you yourselves have created; c貌 aige tha fios nach nochd iad uair neo uaireigin anns a鈥 phr貌gram seo: who knows they might not appear in this programme at some time or other.

Puing ghr脿mair na seachdaine

Puing ghr脿mair na seachdaine: dh鈥檌arr mi orra cr矛och a chur air le rud sam bith a thogradh iad: I asked them to finish it, with anything they wanted. The verb togair (a鈥 togradh) means 鈥渢o desire, wish strongly or covet鈥 and is most commonly met with in normal conversation in two forms. One is the relative future thogras, as in th猫id mi ann ma thogras mi (I鈥檒l go if I wish to); faodaidh tu dhol a-mach ma thogras tu (you can go out if you want to); d猫anadh iad na thogras iad (let them do what they want). The other is the subjunctive/conditional form thogradh. Le rud sam bith a thogradh iad really means 鈥渨ith anything they might desire鈥; other examples are dh鈥檉haodadh iad rud sam bith a thogradh iad a dh猫anamh (they could do anything they wished); dh猫anadh iad sin nan togradh iad (they would do that if they wished to). The verb also has other standard forms eg dh猫anamaid sin nan togramaid (we would do that if we wanted to) and it is employed in an important figure of speech - ma thogair (it doesn鈥檛 matter to me; I am entirely indifferent) 鈥 which is widely used by older Gaels, even if somewhat less by the younger generation.

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

Gn脿ths-cainnt na seachdaine: ma tha sibh a鈥 gabhail aithreachas mu dheidhinn: if you regret it.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast