Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 106: Sgeulachd 脿 Astr脿ilia

Bha na h-Albannaich is na h-Eireannaich a-riamh math air sgeulachdan innse, agus saoilidh mi gu bheil an sliochd air an aon d貌igh. Nuair a bha mi a鈥 fuireach ann an Astr脿ilia chuala mi mu fhear aca, air an robh M矛cheal mar ainm, a bha be貌 anns an naoidheamh linn deug. Bha e a鈥 fuireach ann am Bhictoria gu tuath air a鈥 phr矛omh bhaile, Melbourne. Mar a chuala mise eachdraidh, bhuineadh e do shliochd na h-Eireann, agus 鈥檚 iongantach mura h-eil sin ceart, oir bha m貌ran de a leithid anns a鈥 che脿rnaidh sin aig an 脿m. Gu dearbh, 鈥檚 ann don sg矛re sin a bhuineadh am fear a b鈥 ainmeile de shliochd na h-Eireann ann an Astr脿ilia 鈥 Ned Kelly.

Co-dhi霉, bha M矛cheal math math air st貌iridhean innse. Bha e na dhr脿ibhear-coidse, a鈥 toirt a鈥 phuist eadar bailtean beaga. Dh鈥檉haodadh an obair a bhith cunnartach, ge-t脿, agus robairean a鈥 feitheamh riutha airson airgead a ghoid. Robairean mar Ned Kelly!

Uaireannan bhiodh luchd-siubhail nan suidhe ri taobh Mh矛cheil far an robh e a鈥 cumail smachd air na h-eich le sriantan. Ch貌rdadh sin riutha, oir bhiodh cothrom aca 猫isteachd ris na st貌iridhean aige. Bha cli霉 aige mar an sgeulaiche a b鈥 fhe脿rr agus am breugaire a bu mhiosa ann am Bhictoria aig an 脿m. 鈥橲 d貌cha gu bheil an d脿 rud a鈥 dol c貌mhla gu n脿darrach!

Turas a bha seo, bha boireannach air 霉r-nochdadh ann an Astr脿ilia bhon t-seann d霉thaich. Bha i 脿s ceann a deas Shasainn is cha robh i cleachdte ri d貌ighean Astr脿ilia neo d貌ighean nan Ceilteach nas motha. Ach bha i air cluinntinn mu Mh矛cheal. Shuidh i cuide ris gu h-脿rd airson an d霉thaich fhaicinn, ach thug i rabhadh dha. 鈥淎s d猫idh gun deach innse dhomh,鈥 thuirt i, 鈥済ur sibhse am breugaire as miosa san d霉thaich, chan eil mi a鈥 dol a chreidsinn facal a chanas sibh rium.鈥

Rinn M矛cheal g脿ire. 鈥淐h矛 sinn,鈥 thuirt e ris fh猫in.

Chaidh iad greis ann an samchair, agus an uairsin th貌isich M矛cheal air innse don bhoireannach mu John, cangar霉 a bhiodh a鈥 coinneachadh ris a鈥 choidse gach trup air an rathad sin. 鈥淭ha mi air John a thr猫anadh bho bha e 貌g鈥, thuirt e, 鈥渁irson poca puist a thogail bhuam. Falbhaidh e don choille leis, cuiridh e na litrichean is na parsailean a-mach air an talamh, cuiridh e ann an 貌rdugh iad, agus l矛bhrigidh e iad do na diofar thaighean anns an sg矛re.鈥

鈥淪eadh, seadh,鈥 thuirt am boireannach, nach robh a鈥 creidsinn facal dheth. 鈥淭ha sibh ag innse dhomh gu bheil comas leughaidh aig cangar霉, gun cuir esan litrichean ann an 貌rdugh, gun gnog e dorsan nan taighean is gun toir e na litrichean do na daoine.鈥

鈥淥 chan ann mar sin a tha e idir,鈥 fhreagair M矛cheal. 鈥淐ha bhi John a鈥 gnogadh dhorsan. Bidh e d矛reach a鈥 feadaireachd ris na daoine, is a鈥 f脿gail an litrichean air an stairsnich. Tha sin a鈥 s脿bhaladh 霉ine is tha uiread aige ri dh猫anamh.鈥

鈥淗ut,鈥 ars鈥 am boireannach Sasannach, 鈥渃han eil f矛rinn sam bith anns a鈥 ch霉is.鈥

鈥淥, uill, ch矛 sibh,鈥 thuirt M矛cheal, 鈥溾檚 ann aig an ath l霉ib anns an rathad a bhios John a鈥 coinneachadh rinn.鈥

Nuair a r脿inig iad an l霉b, d猫 bh鈥 ann am meadhan an rathaid ach cangar霉 m貌r. Dh鈥櫭╥rich M矛cheal do chasan airson bruidhinn ris, ach cha do stad e a鈥 choidse. 鈥淐han eil c脿il agam dhut an-diugh, John,鈥 dh鈥櫭╥gh e, 鈥渇aodaidh tu do chasan a thoirt leat.鈥

Leis a sin, thionndaidh an cangar霉 air a sh脿il agus phriob M矛cheal a sh霉il ris a鈥 bhoireannach. 鈥淣ach do dh鈥檌nnis mi dhuibh?鈥 thuirt e, agus cha bu bheag a鈥 ghaire a bh鈥 air aodann!

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: dr脿ibhear-coidse: coach-driver; luchd-siubhail: travellers; sriantan: reins; sgeulaiche: storyteller; breugaire: liar; cangar霉; kangaroo: l霉b, aig an l霉ib; bend, at the bend: g脿ire: smile.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: bha X a-riamh math air sgeulachdan innse: X was always good at telling stories; saoilidh mi gu bheil an sliochd air an aon d貌igh: I reckon their descendants are similarly endowed; bhuineadh e do shliochd na h-Eireann: he belonged to the Irish diaspora; 鈥檚 iongantach mura a h-eil sin ceart: I reckon that鈥檚 correct; ch貌rdadh sin riutha: they would enjoy that; 鈥檚 d貌cha gu bheil an d脿 rud a鈥 dol c貌mhla gu n脿darrach: perhaps the two things go together naturally; bha boireannach air 霉r-nochdadh: a woman had newly arrived; shuidh i cuide ris: she sat with him; a bhiodh a鈥 coinneachadh ris a鈥 choidse gach trup: which would meet with the coach every time; l矛bhrigidh e iad do na diofar thaighean anns an sg矛re: he delivers them to the various houses in the area; gu bheil comas leughaidh aig cangar霉: that a kangaroo can read; bidh e d矛reach a鈥 feadaireachd ris na daoine, is a鈥 f脿gail an litrichean air an stairsnich: he just whistles to the people and leaves their letters on the doorstep; tha sin a鈥 s脿bhaladh 霉ine is tha uiread aige ri dh猫anamh: that saves time and he has so much to do; chan eil c脿il agam dhut an-diugh: I don鈥檛 have anything for you today; thionndaidh X air a sh脿il: X turned on his heel(s); cha bu bheag a鈥 gh脿ire a bh鈥 air aodann: it was not a little smile that was on his face.

Puing ghr脿mair na seachdaine

Puing ghr脿mair na seachdaine: As d猫idh gun deach innse dhomh gur sibhse am breugaire as miosa 鈥: after having been told that you are the worst liar鈥 You may recall that we looked at the structure of a verbal clause in the active voice following as d猫idh in Litir 93 (9 March 2001). Here is an example of how it operates in the passive, using the verb 鈥渞ach鈥 (to go) as the agent of passivity 鈥 which is increasingly common in modern Gaelic. Here are some other examples: as d猫idh gun deach an obair a dh猫anamh (after the work was done/the work having been done); as d猫idh gun deach fhoillseachadh gun leigeadh e dheth a dhreuchd 鈥 (after it was announced that he would resign鈥) This structure can be used as an idiomatic translation of a different type of English phrase; eg we might translate 鈥渇ollowing the revelation that William鈥檚 grandfather was dead, the boy fell ill鈥 as 鈥渁s d猫idh gun deach innse do dh鈥橴illeam gu robh a sheanair marbh, dh鈥檉h脿s an gille tinn.鈥 In other words, if you are called upon translate things into Gaelic, avoid a word-for-word account that sounds stilted or unnatural. You may be required to include a passive verb where none occurs in the English sentence.

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

faodaidh tu do chasan a thoirt leat: you may depart, leave.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast