Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 102: Ainmean-脿ite ann am Be脿rnaraigh

Ciamar a chaidh dhuibh leis a鈥 cheist a chuir mi oirbh an t-seachdain 鈥檚 a chaidh 鈥 b鈥 e sin G脿idhlig a chur air I am going to climb the mountain. Tha mi an d貌chas nach tuirt sibh, 鈥渢ha mi a鈥 dol a dh矛readh na beinne鈥! Bha mi an d貌chas gu robh sibh a鈥 dol a chleachdadh facal eile airson climb 鈥 sreap neo streap. 鈥橲 e an duilgheadas a th鈥 ann gu bheil feadhainn a鈥 cleachdadh an fhacail mar nach eil 鈥榯鈥 eadar an 鈥榮鈥 agus an 鈥榬鈥, agus tha feadhainn eile ga chleachdadh mar gu bheil. Mar sin, cluinnidh sibh an d脿 chuid: Tha mi a鈥 dol a shreap na beinne agus tha mi a鈥 dol a streap na beinne.

Tha mi nam bhall de Chomunn G脿idhlig Inbhir Nis, mar a tha m貌ran aig a bheil 霉idh ann an dualchas nan Gaidheal, cuid mhath aca nach eil a鈥 fuireach faisg idir air a鈥 bhaile. Gach darnacha bliadhna, bidh an Comunn a鈥 foillseachadh nam p脿ipearan a chaidh a l矛bhrigeadh aig coinneamhan. Anns na leabhraichean seo, ris an canar na 鈥淭ransactions鈥, tha st貌ras air leth pr矛seil a tha a鈥 dol air ais c貌rr math is ceud bliadhna.

Bha mi a鈥 leughadh na h-iris as 霉ire o chionn ghoirid agus ch貌rd aon ph脿ipear rium gu s貌nraichte. B鈥 e sin fear air gn脿thsan-cainnte is abairtean 脿 Eilean Bhe脿rnaraigh. Chan eil mi cinnteach a-nise an e Be脿rnaraigh na Hearadh neo Be脿rnaraigh Uibhist a bu ch貌ir dhomh r脿dh ris an eilean. Chan eil mi airson n脿imhdean a dh猫anamh dhomh fh矛n ann!

Chaidh am p脿ipear a sgr矛obhadh le D貌mhnall MacIlp agus tha e l脿n abairtean is ghn脿thsan-cainnt inntinneach. Ch貌rd aon abairt rium gu s貌nraichte. Chan eil mi-fh矛n uabhasach measail air a鈥 chuid mh貌ir de che貌l na Beurla, gu h-脿raidh an se貌rsa de dh鈥櫭瞨ain Bheurla a chluinnear air R猫idio a h-Aon is a leithid, agus feumaidh gu bheil mi-fh矛n agus D貌mhnall a鈥 tarraing air an aon r脿mh. 鈥淏u cheart cho math leam a bhith a鈥 sgoltadh bhiorach,鈥 tha e ag r脿dh ri bhith ag 猫isteachd ri a leithid de che貌l! Bu cheart cho math leam a bhith a鈥 sgoltadh bhiorach.

Tha mi a鈥 mothachadh gu bheil m貌ran de na gn脿thsan-cainnt aig na Be脿rnaraich ceangailte ris a鈥 mhuir, agus chan eil sin na iongnadh air eilean beag. Agus, uill, feumaidh mi r脿dh gun do rinn mi g脿ire nuair a leugh mi an t-altachadh a bh鈥 aige. Bidh sibh e貌lach, tha mi 鈥檔 d霉il, air an iasg ris an canar l猫abag 鈥 flounder ann am Beurla. Nise, chan eil mi cinnteach co-dhiubh bha l猫abag air a鈥 bh貌rd a bha seo gus nach robh, ach seo mar a chaidh an t-altachadh.

鈥淭aing dhut-sa, a Dh猫 ghr脿smhoir bheannaichte, gun do dhealbh thu sinn air d鈥 iomhaigh fh猫in, 鈥檚 nach ann air iomhaigh na l猫abaig aig a bheil a d脿 sh霉il air an aona pheirceall.鈥 O, uill, chan eil c脿il a dh鈥檉ios agam d猫 chanadh c脿ch aig a鈥 bh貌rd nan cluinneadh iad altachadh mar sin! Cha chreid mi gum bithinn misneachail gu le貌r airson a ghabhail ann an 脿ite sam bith, fi霉 鈥檚 ann am Be脿rnaraigh fh猫in!

Uaireannan, tha duilgheadas aig luchd-ionnsachaidh ann a bhith a鈥 lorg facal airson 鈥渟queeze鈥. Uill, seo e ann an abairt 脿 Be脿rnaraigh: F脿isg a鈥 phoit-teatha 鈥 squeeze the teapot. 鈥橲 e an gn矛omhair 鈥 f脿sgadh. Is, mura h-eil teatha air fh脿gail anns a鈥 phoit, bithear ag r脿dh, 鈥渁ir an tr脿ghadh a rugadh tu鈥. Uill, chan ann air an tr脿ghadh a rugadh mise, agus ch貌rdadh cupa teatha s貌nraichte math rium an-dr脿sta. Ach bidh mi c貌mhla ribh a-rithist an ath-sheachdain.

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: iris: edition; Be脿rnaraigh: Berneray; D貌mhnall MacIlp: Donald Mackillop; measail: fond, keen; g脿ire: smile; altachadh: grace (before meal); f脿sgadh: squeezing.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: ciamar a chaidh dhuibh?: how did you get on?; tha mi nam bhall de Chomunn G脿idhlig Inbir Nis: I am a member of the Gaelic Society of Inverness; mar a tha m貌ran aig a bheil 霉idh ann an dualchas nan Gaidheal: as are many who have an interest in the heritage of the Gaels; gach darnacha bliadhna: every second year; a chaidh a l矛bhrigeadh aig coinneamhan: that were presented (delivered) at meetings; c貌rr math is ceud bliadhna: a good bit more than a hundred years; chan eil mi airson n脿imhdean a dh猫anamh dhomh fh矛n ann: I don鈥檛 want to make myself enemies there; gu h-脿raidh an se貌rsa de dh鈥櫭瞨ain Bheurla a chluinnear air R猫idio a h-Aon is a leithid: particularly the type of English-language songs heard on Radio One; feumaidh gu bheil mi-fh矛n is D貌mhnall a鈥 tarraing air an aon r脿mh: Donald and I must be in agreement (lit. pulling on the same oar); chan eil sin na iongnadh: that is of no surprise; chan eil mi cinnteach co-dhiubh bha l猫abag air a鈥 bh貌rd seo gus nach robh: I am not sure if there was a flounder on the this table or not; gun do dhealbh thu sinn air d鈥 iomhaigh fh猫in: that you created (designed) us in your own image; nach ann air iomhaigh na l猫abaig: not after the image of the flounder; aig a bheil a d脿 sh霉il air an aona pheirceall: which has its (her) two eyes on the one (side of the) jaw; cha chreid mi gum bithinn misneachail gu le貌r: I don鈥檛 think I would be courageous enough; air an tr脿ghadh a rugadh tu: you were born on the ebb-tide; ch貌rdadh cupa teatha rium an-dr脿sta: I would enjoy a cup of tea just now.

Puing ghr脿mair na seachdaine

Puing ghr脿mair na seachdaine: Taing dhut-sa, a Dh猫 ghr脿smhoir bheannaichte: Thanks to you, gracious and blessed God. Have you noticed that, in Gaelic, God is addressed in the singular or informal 鈥渢u/thu鈥 form and not with the more formal or plural 鈥渟ibh鈥? It is important to remember this if you are asked to give a grace in a Gaelic-speaking home. The Gaelic for God, Dia, is here in the vocative case 鈥 ie He is being addressed. In some places this is 鈥渁 Dh猫鈥 but in others it is 鈥渁 Dhia鈥. You will sometimes hear people address the deity when they are upset as they do in English (鈥淥h God!鈥) and they will say, 鈥渁 Dhia!鈥 or 鈥渁 Dh猫!鈥 This should not be confused with the answer to a question in which the word Dia appears unlenited eg 鈥淒ia, tha!鈥 which means 鈥渃ertainly!鈥 or 鈥渁bsolutely!鈥 I remember speaking to a Catholic Irishman who was intrigued by our use of the tu/sibh informal/formal in Scottish Gaelic because there is no similar use of the plural for singular objects in Irish. He was most particularly intrigued that a priest is referred to as 鈥渟ibh鈥 but that God is addressed as 鈥渢u鈥. 鈥淚 think I know why that is,鈥 he said presently. 鈥淚t is because when the priest is there, he has God by his side, so there are the two of them. But God is God alone.鈥

Seanfhacal na seachdaine

Seanfhacal na seachdaine: Bu cheart cho math leam a bhith a鈥 sgoltadh bhiorach: I would be just as happy gutting dogfish. ie I don鈥檛 think much of this!

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast