Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 94: Abairtean ceangailte ri coin

Chan eil c霉 agam is cha robh a-riamh. Bha cat agam is 猫isg 貌ir, agus tha peataichean de she貌rsaichean eile aig a鈥 chloinn agam 鈥 luch agus muc-ghini. Ach cha do cheannaich sin c霉 a-riamh.

Tha mo nighean, a tha gu math measail air beathaichean, dhen bheachd gu bheil rudeigin agam an aghaidh coin. Chan eil sin f矛or. Gach trup a thig caraid don taigh againn le c霉, bidh mi tric a鈥 seachnadh nan daoine airson beagan mhionaidean airson cluich leis a鈥 ch霉. Gu h-脿raidh ma 鈥檚 e Labrador a th鈥 ann.

Ach tha deagh adhbhar aice a bhith a鈥 gearain, tha i ag r脿dh. Chan e na tha mi a鈥 d猫anamh is coireach, ach na tha mi ag r脿dh. Tha i a鈥 cumail a-mach gum bi mi tric, nam chainnt, a鈥 cur s矛os air coin. Cuine? Uill, nuair a chleachdas mi gn脿ths-cainnt neo samhladh G脿idhlig. Tha m貌ran ann de a leithid anns a bheil coin agus, mar as trice, 鈥檚 e droch shamhladh a th鈥 ann.

Mar eisimpleir, ma bhios mo nighean fhathast na leabaidh aig aon uair 鈥檚 deug sa mhadainn air an deireadh-sheachdain, bidh mi ag r脿dh rithe, 鈥淭ha thu cho leisg ri c霉.鈥 Bidh i feargach an uairsin, chan ann air sg脿th 鈥檚 gun do rinn mi c脿ineadh oirre fh猫in, ach o chionn 鈥檚 gun do 鈥渃huir mi s矛os鈥 air coin. 鈥淐arson,鈥 bidh i a鈥 faighneachd, 鈥渁 tha sibh ag r脿dh gu bheil coin leisg? Chan eil iad. Tha cuid de choin ann a tha leisg agus cuid nach eil.鈥

鈥淒矛reach mar 貌igridh!鈥 bidh mi a鈥 freagairt!

Tha an dearbh she貌rsa de bheachd aice air samhladh eile a thig gu mo bhilean bho 脿m gu 脿m 鈥 gu bheil cuideigin 鈥渃ho crosta ri seann ch霉.鈥 Chan e d矛reach gu bheil mi a鈥 d猫anamh d矛-meas air coin a tha a鈥 cur dragh oirre, ach gu bheil mi a鈥 d猫anamh d矛-meas air an aois. 鈥淎gus cha bhi 貌igridh a鈥 d猫anamh d矛-meas air am p脿rantan uair sam bith air sg脿th 鈥檚 gu bheil iad nas sine?鈥 bidh mi a鈥 faighneachd! Agus c貌 aig m鈥 aois-san a bhios a鈥 cur s矛os air an aois? Tha urram ann an aois, thathar ag r脿dh agus, mar as sine a dh鈥檉h脿sas sinn, 鈥檚 ann as l脿idire a tha sinn dhen bheachd gu bheil sin f矛or!

Uaireannan, ma bhios mi claoidhte aig deireadh seachdain, canaidh mi gu bheil mi 鈥渃ho sg矛th ri c霉.鈥 Ma bhios mi tinn, bidh mi ag r脿dh, 鈥渢ha mi cho tinn ri c霉.鈥 Agus ma bhios a鈥 chlann rudeigin m矛-mhodhail (rud nach tachair tric, tha sibh a鈥 tuigs鈥), canaidh mi riutha, 鈥渢ha sibh cho m矛-mhodhail ri c霉.鈥 Agus cuiridh sin fearg air mo nighinn. 鈥淐iamar as urrainn do choin a bhith m矛-mhodhail?鈥 bidh i a鈥 faighneachd. 鈥溾橲 e d矛reach daoine a tha m矛-mhodhail!鈥

Tha puing aice, chanainn. Chan ann tric a nochdas c霉 ann an samhladh nuair a thathar a鈥 bruidhinn mu rudan tlachdmhor, br猫agha, snog. Cuin鈥 a chuala sibh cuideigin ag r脿dh, 鈥渃ho laghach ri c霉鈥 neo 鈥渃ho b貌idheach ri c霉鈥? Agus tha sinn a鈥 cur iongnadh orm, oir tha Gaidheil an latha an-diugh, gu h-脿raidh an fheadhainn a tha ri croitearachd neo c矛obaireachd, measail gu le貌r air coin.

Tha cuimhn鈥 agam air iomhaigh a chunnaic mi o chionn iomadach bliadhna ann an New Zealand. Bha i shuas faisg air na beanntan as 脿irde anns an d霉thaich ann an sg矛re a chaidh a leasachadh le c矛obairean Gaidhealach. Air an iomhaigh, bha na faclan G脿idhlig seo: 鈥淏eannachdan air a鈥 ch霉 chaorach.鈥 D猫 mu dheidhinn samhladh eile, ma tha 鈥 鈥渃ho beannaichte ri c霉鈥?! Mmm, chan eil mi cinnteach mu dheidhinn sin!

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: 猫isg 貌ir: goldfish (pl.); peataichean: pets; muc-ghini: guinea pig; samhladh: simile (ie cho 鈥 ri 鈥); crosta: bad tempered; m矛-mhodhail: impolite; iomhaigh: statue.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: gu bheil rudeigin agam an aghaidh coin (in older Gaelic this would be an aghaidh chon ie the genitive plural): that I have something against dogs; gach trup a thig caraid don taigh: each time a friend comes to the house; bidh mi tric a鈥 seachnadh nan daoine airson cluich leis a鈥 ch霉: I often ignore the people to play with the dog; ach tha deagh adhbhar aice a bhith a鈥 gearain: but she has good reason to complain; gum bi mi tric a鈥 cur s矛os air coin: that I often do dogs down; tha thu cho leisg ri c霉: you鈥檙e as lazy as a dog; tha cuid de choin ann a tha leisg: some dogs are lazy; tha urram ann an aois: there is honour in age; nuair a thathar a鈥 bruidhinn air rudan tlachdmhor, br猫agha, snog: when pleasurable, beautiful and nice things are being discussed; beannachdan air a鈥 ch霉 chaorach: blessings on the sheep dog; cho beannaichte ri c霉: as blessed as a dog.

Puing ghr脿mair na seachdaine

Puing ghr脿mair na seachdaine: What is the Gaelic for 鈥渨eekend鈥? A good question and one which I will attempt to answer! In the Litir I said, 鈥渕a bhios mi claoidhte aig deireadh seachdain鈥︹ which literally means, 鈥渋f I am exhausted at the end of a week...鈥 Unlike the French, who adopted the English word 鈥渨eekend鈥 as a loan-word, most Gaels would use Gaelic terminology, although you will also hear such as 鈥渄猫 bhios tu ris aig a鈥 weekend?鈥 (what will you be up to at the weekend?) Note that seachdain is a feminine noun and that in some dialects it is (na) seachdanach in the genitive case. Therefore, you will also hear: 鈥渁m bi thu air falbh aig deireadh na seachdanach?鈥 (will you be away at the weekend?). An alternative is ceann-seachdain or ceann-seachdanach. But there is another phrase which has come into the language as a Gaelic equivalent for 鈥渨eekend鈥, as opposed to the 鈥渆nd of the week鈥. It is deireadh-sheachdain (sometimes shortened to deir-sheachdain). The lenition of the second part of the compound noun may not be strictly grammatical, but it is a term which is widely used and recognised. It is employed in the following manner: 鈥淒猫 rinn thu air an deireadh-sheachdain?鈥 (what did you do at the weekend?); chunnaic mi air an deireadh-sheachdain thu (I saw you at the weekend). You will find this phrase in this week鈥檚 Litir as well.

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

Gn脿ths-cainnt na seachdaine: gu h-脿raidh an fheadhainn a tha ri croitearachd neo c矛obaireachd: especially those who are involved in crofting or shepherding. Remember this useful phraseology: if you are 鈥渞i鈥 something, you are involved in it. Bha e ri b脿rdachd fad a bheatha (he wrote poetry all his life).

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast