29/12/2000
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 78
Duration: 05:13
Litir 78: Na M矛osan
鈥橲 e a鈥 chiad mh矛os dhen bhliadhna, ann am Beurla 鈥 January, a tha a鈥 faighinn ainm bho sheann dia R貌manach. Ach, gu h-eachdraidheil, chanadh na Sasannaich am wolf-month ris, agus 鈥檚 e an 矛re mhath an aon ainm a tha againn dha ann an G脿idhlig 鈥 am Faoilleach. 鈥橲 e faol seann fhacal airson madadh-allaidh, agus bha an t-ainm Faolan (neo madadh-allaidh beag) gu math cumanta am measg fir na Gaidhealtachd o shean. Tha e againn fhathast anns an ainm-chinnidh, MacIllFhaolain, neo mar a theirear ann am Beurla, MacLellan.
Tha mi a鈥 d猫anamh dheth gur e is coireach gu bheil am Faoilleach air a鈥 mh矛os seo gur e sin an t-脿m sam biodh na madaidhean-allaidh gu math acrach, agus sneachd air feadh na d霉thcha. Thigeadh iad do na bailtean, a鈥 coimhead airson biadh agus, uaireannan, dheanadh iad sgrios.
Ach feumaidh mi rudeigin cudthromach a r脿dh mu dheidhinn an Fhaoillich. Ged a tha sinn an-diugh ga thomhas mar co-ionann ri January, cha b鈥 ann mar sin a bha e o shean. Do na seann Ghaidheil, b鈥 e am Faoilleach an ceala-deug mu dheireadh dhen gheamhradh, agus a鈥 chiad cheala-deug dhen earrach. Bha sin na b鈥 fhaisge air a bhith co-ionann ri February, seach January.
Agus tha dearbhadh air a sin anns an t-seanfhacal seo: chan eil port a sheinneas an sme貌rach san Fhaoilleach, nach gul i seachd uairean mus ruith an t-earrach. Canaidh mi sin a-rithist gus an greimich sibh air: Chan eil port a sheinneas an sme貌rach san Fhaoilleach, nach gul i seachd uairean mus ruith an t-earrach. 鈥橲 gann gun cluinnear sme貌rach anns an Fhaoilleach mar a tha e an-diugh 鈥 a鈥 chiad mh矛os dhen bhliadhna. Agus seo abairt eile a bhios feumail dhuibh. Ma chluinneas sibh naidheachd nach gabh creidsinn, neo a tha gu math eu-coltach, dh鈥檉haodadh sibh a r脿dh, 鈥渢ha sin mar smeuran dubha san Fhaoilleach.鈥
鈥橲 e an ath mh矛os an Gearran a tha an-diugh co-ionann ri February. Tha am facal gearran cuideachd a鈥 ciallachadh 鈥渆ach fireann a th鈥 air a spothadh鈥, agus tha e coltach gu bheil ceangal ann eadar na dh脿, agus gun deach ainm a鈥 bheathaich a chur air gaoth a thigeadh aig an 脿m sin a h-uile bliadhna. Tha an treas m矛os, am M脿rt, furast鈥 a chuimhneachadh leis gu bheil e cho coltach ri March ann am Beurla. Th脿inig an d脿 ainm bhon Laidinn, Martius, m矛os Mhars. B鈥 e Mars dia a鈥 chogaidh anns an t-seann R貌imh.
Ach, a-rithist, do na Gaidheil o shean, bhiodh am M脿rt a鈥 gluasad anns a鈥 mh矛osachan a r猫ir na h-aimsir. Bha e a鈥 ciallachadh dhaibhsan 鈥 an t-脿m anns am biodh obair nan tuathanach a鈥 t貌iseachadh. Chuireadh iad s矛ol anns a鈥 Mh脿rt, ach chan ann ro thr脿th anns a鈥 Mh脿rt. Bha e cudthromach dhaibh nach nochdadh na duilleagan bhon t-s矛ol gus am biodh am M脿rt seachad. Agus tha sean-fhacal ann mu dheidhinn sin: Am feur a thig a-mach sa Mh脿rt, th猫id e a-staigh sa Ghiblean. Am feur a thig a-mach sa Mh脿rt, th猫id e a-staigh sa Ghiblean. Tha sin a鈥 ciallachadh 鈥 ma n矛 sibh rudeigin ro thr脿th, nuair nach eil an t-脿m freagarrach air a shon, nach soirbhich leibh.
Agus 鈥檚 e an Giblean an ath-mh矛os anns a鈥 mh矛osachan. As d猫idh sin, thig an C猫itean. Canaidh feadhainn a鈥 Ch猫itean ris, seach an C猫itean, is canaidh feadhainn eile a鈥 Mh脿igh. Tha an Ceitean a鈥 ciallachadh a鈥 chiad ph脿irt dhen t-samhradh, agus bidh Gaidheil tric is minig a鈥 moladh a鈥 mh矛osa seo 鈥 mar a ch矛 sinn anns an ath litir, nuair a bheir sinn s霉il air a鈥 Ch猫itean, agus air a鈥 ch貌rr de mh矛osachan nan Gaidheal.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing ghr脿mair na seachdaine
Sean-fhaclan na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.