Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 60: Tha na h-itean as b貌idhche air na h-e貌in fad 脿s

鈥淭ha na h-itean as b貌idhche air na h-e貌in fad 脿s.鈥 鈥橲 e sin seanfhacal a chuala mi nuair a bha mi ann an Le貌dhas o chionn ghoirid. Cha robh sinn a鈥 bruidhinn air e貌in, ge-t脿, ach air daoine.

Tha e coltach gu bheil cuid de dh鈥檉hireannaich 貌ga Le貌dhais a鈥 sireadh bean ann an d貌igh 霉r 鈥 air an eadar-l矛on. O shean, bhiodh balaich 脿 Barabhas a鈥 faighinn am mnathan ann an 脿iteachan mar Shiabost neo C脿rlobhagh neo Nis. Ach an-diugh tha e a cheart cho coltach gum p貌s iad t猫 脿 Seattle neo Copenhagen neo New Brunswick air an d鈥檉huair iad e貌las air oidhche-gheamhraidh air a鈥 choimpiutar.

鈥橲 e sin co-dhi霉 a chaidh innse dhomh. A bharrachd air a sin, tha e coltach gu bheil na fir Le貌dhasach, neo cuid aca, dhen bheachd gu bheil na boireannaich thall thairis nas br猫agha nan fheadhainn aig an taigh. Tha na h-itean as b貌idhche air na h-e貌in fad 脿s.

Uill, feumaidh mi bhith rud beag faiceallach anns na chanas mi mu dheidhinn sin. Ph貌s mi-fh矛n t猫 脿s Astr脿ilia! Ach, leis an fh矛rinn innse, tha mi a鈥 smaoineachadh gu bheil na balaich ann an Le貌dhas gam mealladh fh猫in. Tha iomadach boireannach br猫agha ann an Le貌dhas, anns gach sg矛re dhen eilean, mar a tha na h-貌rain Gh脿idhlig ag innse dhuinn! Agus, air eagal 鈥檚 gum faigh mi mi-fh矛n ann an trioblaid, cha chan mi an c貌rr!

Ach thog an seanfhacal m鈥 aire ann an d貌igh eile. Bha mi d矛reach air a bhith aig muir airson ceithir latha, a鈥 tadhal air Hiort. Agus 鈥檚 d貌cha gu bheil beagan dhen fh矛rinn anns an t-seanfhacal ma tha thu a鈥 smaoineachadh d矛reach air e貌in. Chan fhaca mi itean nas b貌idhche na chunnaic mi ann an Hiort. Agus tha na h-eileanan sin gu math fad 脿s.

Bha sin gu h-脿raidh f矛or mu na s霉lairean. Chunnaic mi na m矛ltean thar mh矛ltean aca timcheall Bhoraraigh agus na stacan-mara faisg air an eilean sin 鈥 an Stac L矛 agus Stac an Armainn, agus chan fhaca mi aon eun nach robh a鈥 coimhead foirfe. Cha b鈥 ionann sin do na fulmairean, ge-t脿. Chunnaic mi feadhainn acasan le be脿rn ann far am bu ch貌ir ite a bhith. Tha amharas agam gun do chaill feadhainn an itean do na fasgadairean m貌ra, na bonxies, mar a chanas iad ann an Sealtainn, e貌in mh貌ra dhonn鈥 a bhios a鈥 toirt ionnsaigh air na h-e貌in eile.

Agus chan ann d矛reach air na h-e貌in. Ma th猫id thu ro fhaisg air an nead aca, a tha ann am feur goirid air talamh r猫idh faisg air mullach nam bearraidhean, an dearbh she貌rsa 脿ite far am bi daoine a鈥 coiseachd ann an Hiort, thoir an aire. Chan fhada gus am bi fasgadair m貌r a鈥 tighinn aig astar a-mach 脿s an adhar ort, agus e a鈥 cuimseachadh a ghob air do cheann. Chan eil na h-itean a cheart cho br猫agha air an eun sin, agus 鈥檚 iomadh duine a bha toilichte gu bheil iad a鈥 fuireach fad 脿s!

Ach 鈥檚 d貌cha gu bheil an seanfhacal f矛or mu Hiort ann an d貌igh eile. Anns an ochdamh linn deug agus an naoidheamh linn deug, bha fir, gu h-脿raidh fir bho eileanan eile anns na h-Eileanan Siar, dhen bheachd gu robh na boireannaich ann an Hiort air leth br猫agha. Sgr矛obh an t-Urramach Coinneach MacAmhlaigh gu robh iad 鈥渆ireachdail nan aodannan 鈥檚 nam bodhaigean agus, nam biodh iad air an c貌mhdach ann an n貌s a鈥 bhaile mh貌ir agus ag imeachd air sr脿idean Shasainn, bhiodh iad ainmeil anns na comainn as uaisle." Innsidh mi dhuibh mun t猫 a bu bh貌idhche aca, agus na thachair dhi, an ath sheachdain.

Faclan na seachdaine

Le貌dhas: Lewis; eadar-l矛on: internet; o shean: in olden times;mnathan: wives; Barabhas: Barvas; Siabost: Shawbost; C脿rlobhagh: Carloway; Nis: Ness;thall thairis: overseas; Hiort: St Kilda; Boraraigh: Boreray; stacan-mara: sea stacks;fulmair: fulmar; fasgadair m貌r: great skua (bonxie).

Abairtean na seachdaine

a鈥 sireadh bean ann an d貌igh 霉r: looking for a wife in a new way;tha e a cheart cho coltach gum p貌s iad t猫 脿 X: it is just as likely that they will marry awoman from X; 鈥檚 e sin co-dhi霉 a chaidh innse dhomh: anyway, that鈥檚 what I was told;feumaidh mi bhith rud beag faiceallach anns na chanas mi: I must be careful (in) what I say;cha chan mi an c貌rr: I won鈥檛 say any more; bha sin gu h-脿raidh f矛or mu na s霉lairean: thatwas particularly true of the gannets; chan fhaca mi aon eun nach robh a鈥 coimhead foirfe: Ididn鈥檛 see one bird which did not look perfect; le be脿rn ann far am bu ch貌ir ite a bhith: witha gap where a feather should be; air talamh r猫idh faisg air mullach nam bearraidhean: onflat land close to the clifftops; thoir an aire: look out, take care; aig astar a-mach 脿s anadhar: at speed out of the sky; a鈥 cuimseachadh air do cheann: aiming for your head;eireachdail nan aodannan 鈥檚 nam bodhaigean: beautiful in their faces and bodies; nam biodhiad air an c貌mhdach ann an nos a鈥 bhaile mh貌ir agus ag imeachd air sr脿idean Shasainn: ifthey were clothed in the manner of the city and journeying on the streets of England.

Puing ghr脿mair na seachdaine

gu bheil na balaich ann an Le貌dhas gam mealladh fh猫in:that the lads in Lewis are deceiving themselves. Gam mealladh is a shortened form of aig ammealladh (at their deceiving), am being the possessive pronoun of the third person plural(changed from an, because of the initial 鈥渕鈥 in mealladh). In such a construction the fh猫in(or f猫in or fh矛n) comes after the verbal noun. Here are some other examples of suchconstructions: tha iad gam bualadh fh猫in (they are striking themselves); bha iad gancoireachadh fh猫in (they were blaming themselves); bidh iad gam bearradh fh猫in (they will beshaving themselves). Where the verbal noun starts with a labial consonant (b, f, m, p), thegam (rather than gan) is identical to the form of the first person singular; the difference isthat in the latter the verbal noun is lenited ie bha mi gam mhealladh fh猫in (I was deceivingmyself). Gam here is a shortened form of aig mo and, as you know, the possessive pronounmo lenites the following noun if it starts with a lenitable consonant.

Seanfhacal na seachdaine

Tha na h-itean as b貌idhche air na h-e貌in fad 脿s: the mostbeautiful feathers are on the distant birds. Can you think of an equivalent proverb inEnglish or Scots?

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast