Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 44: Clabair

Dè a’ Ghàidhlig a th’ air blabberer, neach a bhruidhneas cus agus ’s dòcha gun mòran bhrìgh? Uill, tha diofar fhaclan ann a dh’fhaodadh tu cleachdadh. Nam measg, tha clabair neo clabaire. Chanadh tu mu dhuine gur e fìor chlabair a th’ ann neo gu bheil e na chlabair. Neo gu bheil e ri clabaireachd.

Tha am facal clabair a’ tighinn bhon fhacal clab a tha a’ ciallachadh beul mòr fosgailte. Ma tha cuideigin, mar eisimpleir pàiste, a’ bruidhinn riut gun sgur, dh’fhaodadh tu ràdh ris neo rithe - ’S ann ort a tha an clab – a’ ciallachadh gu bheil e neo i a’ bruidhinn cus. Agus a’ cur dragh ort!

Agus bhon ainmear clab, tha sinn a’ faighinn a’ bhuadhair clabach. Ma tha cuideigin clabach, tha beul mòr aige, neo bilean mòra, neo tha e a’ bruidhinn cus. Agus tha facal airson boireannach a bhruidhneas cus neo aig a bheil beul mòr – clabag.

Is tha facal neo dhà eile ann cuideachd airson daoine a bhios a’ labhairt cus. Mar eisimpleir, luath-bheulach neo luath-bheulach. Luath leis a’ bheul, mar gum biodh. Cluinnidh tu cuideachd luath-bhileach. Luath leis na bilean. Tha na faclan sin a’ deanamh ciall, nach eil? Agus tha facal eile dhen t-seòrsa ann cuideachd – luath-chainnteach. Luath leis a’ chainnt.

Gheibh sibh tòrr fhaclan mar sin ann am faclairean Gàidhlig, ach bu mhath leam leabhar a mholadh dhuibh a tha gu math feumail do luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig. Tha e sgrìobhte ann an Gàidhlig air fad, ach tha eadar-theangachadh ann am Beurla a tha furasta gu leòr fhaighinn. Leis an fhìrinn innse, tha caochladh eadar-theangachaidhean ann, ann an seann Bheurla neo nua-Bheurla. Agus tha deagh theans ann gum bi fear agaibh anns an taigh mar tha.

Chaidh am fear Gàidhlig a sgrìobhadh o chionn fhada agus tha beartas-cànain ri lorg air na duilleagan aige. Agus dè an leabhar a tha mi a’ ciallachadh? Uill, am fear as motha a th’ air a reic air an t-saoghal gach bliadhna. Am Bìoball.

Tha leabhar anns a’ Bhìoball ris an canar Gnìomhara nan Abstol. Tha e anns an Tiomnadh Nuadh, an dèidh Leabhar Eòin. Ann an Caibideil a seachd-deug, tha an t-abstol Pòl anns an Aithne, neo Athens, am measg nan Iudhach is nan Greugach. Tha e ri deasbaireachd leis na daoine sin mu dheidhinn creideamh. Mu dheidhinn Dhè is mu dheidhinn Iosa is gnothaichean dhen t-seòrsa.

Bha na daoine a bha ri deasbaireachd na aghaidh dhen bheachd gu robh Pòl a’ labhairt cus, gu robh cus aige ri ràdh, agus nach sguireadh e a’ labhairt. Agus dè am facal a th’ air a chleachdadh anns a’ Bhìoball airson sin? Uill, seo e - bith-bhriathrach. Bha na feallsanaich Ghreugach dhen bheachd gu robh Pòl bith-bhriathrach. Ma tha Bìoball Gàidhlig agaibh fhèin, gheibh sibh lorg air an fhacal ann an Earrann a h-ochd deug.

Chì sibh cho furasta ’s a tha e faclan mar sin a chruthachadh ann an Gàidhlig. Tha briathar a’ ciallachadh facal. Tha briathran a’ ciallachadh faclan. Ma tha duine briathrach, tha gu leòr aige ri ràdh. Ma tha e bith-bhriathrach, cha sguir e bruidhinn!

Ma chì sibh bith ann am facal dà-fhillteach mar seo, tha e a’ ciallachadh ever neo always. Bith-bhriathrach – always talking. Chan fhaod mis’ a bhith bith-bhriathrach, ge-tà, co-dhiù air a’ phrògram seo. Tha an ùine agam a’ tighinn gu crìch. Ach fàgaidh mi sibh an t-seachdain-sa le ceist. Dè a’ Ghàidhlig a chuireadh sibh air perennial plant, an fheadhainn nach bàsaich a h-uile bliadhna neo fiù ’s a h-uile darna bliadhna? Innsidh mi dhuibh dè th’ ann an ath sheachdain.

Faclan na seachdaine

cus: too much; clabair,clabaire: blabberer; clabaireachd: blabber,babble;luath-bheulach, luath-bhileach, luath-chainnteach: talkative, gossipy; nua-Bheurla: modernEnglish; am Bìoball: The Bible; Gnìomhara nan Abstol: The Acts of the Apostles; an TiomnadhNuadh: The New Testament; Leabhar Eòin: The Book of John (note that it is not Iain, butEòin); caibideil: chapter; deasbaireachd: disputation; earrann: verse; briathar,briathran:word,words; briathrach: talkative; bith-bhriathrach: interminably talkative; dà-fhillteach: madeof two parts.

Abairtean na seachdaine

gun mòran bhrìgh: without much meaning,substance; mar gumbiodh: as it were; leis an fhìrinn innse: to tell the truth; tha caochladh eadar-theangachaidheanann: there are various translations; tha deagh theans ann gum bi fear agaibh: there is a goodchance you will have one; tha beartas-cànain ri lorg air na duilleagan aige: linguistic riches areto be found on its pages; am fear as motha a th air a reic: the one of which the greatest numberis sold; am measg nan Iudhach is nan Greugach: among the Jews and Greeks; mu dheidhinnDhè is mu dheidhinn Iosa: about God (the genitive of Dia) and about Jesus; bha na feallsanaichGhreugach dhen bheachd gu robh Pòl bith-bhriathrach: the Greek philosophers were of theopinion that Paul was a babbler (babbler is given as the English equivalent in many Bibles);a tighinn gu crìch: coming to an end.

Puing ghràmair na seachdaine

bhon ainmear clab, tha sinn a faighinn a bhuadhair clabach:from the noun clab, we get the adjective clabach. Can you discuss grammatical points inGaelic, or do you have to revert to English? To improve your ability to discuss grammar inGaelic, I would suggest you get hold of a copy of the all-Gaelic dictionary Brìgh nam Facalby Richard Cox (published by Roinn nan Cànan Ceilteach, Oilthigh Ghlaschu, 1991). As wellas giving modern spellings, and explanations of meanings in Gaelic, it contains a list of grammatical terminology. Ainmear is a noun, gnìomhair a verb and buadhair an adjective. Tuiseal means case and ginideach is genitive. So instead of saying to your teacher Is that word in the genitive case, why not try saying A bheil am facal sin anns an tuiseal ghinideach? Howwould you say the genitive case is very important in Gaelic? (I hope you realise that it is!)

Gnàths-cainnt na seachdaine

S ann ort a tha an clab: You are a real chatterbox (lit. it is onyou that is the big open mouth).

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast