21/01/2000
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 29
Duration: 04:22
Litir 29: Madadh
Bidh sibh e貌lach, tha mi cinnteach, air an fhacal 鈥渕adadh鈥. Tha am madadh-allaidh ann agus am madadh-ruadh, neo sionnach mar a chanas cuid. Tha na madaidhean-ruadha pailt, a cheart cho pailt, 鈥檚 d貌cha, anns na bailtean m貌ra 鈥檚 a tha iad a-muigh air an d霉thaich. 鈥橲 d貌cha gu bheil iad nas s脿bhailte anns na bailtean m貌ra far nach eil na sealgairean cho trang!
Ged is e 鈥渃霉鈥 am facal a th鈥檃gainn an-diugh ann an G脿idhlig na h-Alba airson dog, bha 鈥渕adadh鈥 a鈥 ciallachadh na h-aon rud uaireigin. Agus ann an G脿idhlig Arainn, nuair a bha i fhathast be貌, 鈥檚 e 鈥渕adadh鈥 a chanadh na daoine airson dog mar bu trice, seach 鈥渃霉鈥. Agus ann an Eirinn, 鈥檚 e 鈥渕adra鈥 a chanas iad airson 鈥渃霉鈥 fi霉鈥檚 an latha an-diugh.
Chan e nach tuig G脿idheil na h-Eireann am facal 鈥渃霉鈥 ach, mar is trice, tha e ceangailte ri facal eile, mar a tha 鈥渕adadh鈥 againne ann an leithid 鈥渕adadh-allaidh鈥 neo 鈥渕adadh-ruadh鈥. 鈥橲 e eisimpleir dhen a sin 鈥渄obhar-ch煤鈥. Tha na faclan a鈥 ciallachadh 鈥渃霉 an uisge鈥, agus ann an Alba canaidh sinne, mar is trice, 鈥渄貌bhran鈥 neo 鈥渂eiste dhubh鈥 ris a鈥 bheathach sin. Tha am facal 鈥渄obhar-ch霉鈥 againne cuideachd, ge-t脿, ach tha e a鈥 ciallachadh d脿 bheathach eadar-dhealaichte 鈥 an d貌bhran fh猫in neo beathach a tha a鈥 tilleadh a dh鈥橝lba an d猫idh ceudan bliadhna 鈥 am b矛obhar.
Ach air ais gu 鈥渕adadh鈥. Tha corra 脿ite air Gh脿idhealtachd far a bheil e ann an ainmean-脿ite. 脌iteachan mar 鈥淐noc a鈥 Mhadaidh鈥 is 鈥淧reas a鈥 Mhadaidh鈥 ann an Siorrachd Rois agus tha mi a鈥 deanamh dheth gu bheil a鈥 chuid as motha de na h-ainmean sin gu math sean, agus gur e am madadh-allaidh a bhathar a鈥 ciallachadh. Ach tha aon 脿ite ann far a bheil an t-ainm a鈥 cur beagan dragh orm fhathast. 鈥橲 e sin Loch nam Madadh 鈥 neo Lochmaddy 鈥 loch-mara agus baile air cladach an locha ann an Uibhist a Tuath.
Leugh mi o chionn fhada gu robh seo a鈥 ciallachadh ann am Beurla loch of the wild dogs 鈥 Loch nam Madadh. Ach a bheil? Agus ma tha, carson? An robh coin de she貌rsa air choreigin uaireigin pailt ann an Uibhist a Tuath?
An uairsin, fhuair mi a-mach gun d鈥檉huair an loch ainm bho chreagan a tha faisg air a bheul, agus a tha a鈥 d矛on beul an locha mar a bhiodh coin a鈥 d矛on taigh am maighstir. Tha tr矛 ac鈥 ann 鈥 am Madadh Beag, am Madadh M貌r agus am Madadh Gruamach. An e sin e ma tha? A bheil Loch nam Madadh a鈥 ciallachadh loch of the dog-like rocks? Mmm.
Uill, 鈥檚 e sin am beachd a bh鈥檃ig W.C. MacCoinnich, ceart gu le貌r, anns an leabhar aige, Scottish Place Names, a chaidh fhoillseachadh ann an naoi ceud deug trichead 鈥檚 a h-aon 鈥 neo naoi ceud deug 鈥檚 a h-aon deug ar fhichead (1931) ma 鈥檚 fhe脿rr leibh. Ach o chionn ghoirid, bha mi a鈥 toirt s霉il air leabhar nas sine na sin, Gaelic Names of Beasts etc, a chaidh a sgr矛obhadh le Alasdair Foirbeis 脿s an Eilean Sgitheanach, agus a chaidh fhoillseachadh ann an naoi ceud deug 鈥榮 a c貌ig (1905).
鈥楽 e an rud a th鈥檃nn gu bheil ciall eile air an fhacal 鈥渕adadh鈥. 鈥楽 e sin 鈥渇eusgan m貌r鈥. Agus tha Alasdair Foirbeis ag innse dhuinn gun d鈥檉huair Loch nam Madadh ainm leis gu robh na madaidhean seo 鈥 na feusgain 鈥 uabhasach pailt air tr矛 creagan, neo sgeirean 鈥檚 d貌cha, air ceann a deas an locha.
Loch of the big mussels ma tha? Uill, cha bu mhath leam a r脿dh c貌 tha ceart is c貌 tha ce脿rr. F脿gaidh mi sin aig muinntir Loch nam Madadh fh猫in!
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.