����ý

Cafodd damcaniaeth drifft cyfandirol ei chynnig ar ddechrau’r ganrif ddiwethaf gan y gwyddonydd o’r Almaen, Alfred Wegener.

Cyn i Wegener ddatblygu ei ddamcaniaeth, roedd pobl yn meddwl bod mynyddoedd yn ffurfio am fod y Ddaear yn oeri, ac wrth iddi oeri, ei bod hi’n cyfangu. Roedd y broses hon yn ffurfio rhychau, neu fynyddoedd, ar gramen y Ddaear.

Pe bai hyn yn wir, byddai’r un faint o fynyddoedd ym mhob rhan o arwyneb y Ddaear. Rydyn ni’n gwybod nad yw hyn yn wir.

Damcaniaeth Wegener

Awgrymodd Wegener fod mynyddoedd yn ffurfio wrth i ymyl un cyfandir sy’n drifftio wrthdaro ag un arall, gan achosi iddo grychu a phlygu. Er enghraifft, ffurfiodd yr Himalayas wrth i India wrthdaro ag Asia.

Cymerodd hi dros 50 mlynedd i ddamcaniaeth Wegener gael ei derbyn. Un o’r rhesymau oedd ei bod hi’n anodd deall sut byddai cyfandiroedd cyfan yn gallu symud. Roedd rhaid aros tan yr 1960au i gael tystiolaeth o gerhyntau darfudiad yn y fantell i ategu’r ddamcaniaeth yn llawn.

Mae’r sioe sleidiau hon yn esbonio damcaniaeth Wegener.

Tystiolaeth o ddrifft cyfandirol

Beth oedd y dystiolaeth o blaid damcaniaeth Wegener?

• Mae’r ffaith bod siâp arfordir dwyreiniol De America yn cyd-fynd ag arfordir gorllewinol Affrica yn awgrymu bod y ddau’n arfer bod yn rhan o un cyfandir (mae hyn yn golygu bod amlinellau’r cyfandiroedd yn ffitio â’i gilydd fel jig-so).

• Mae patrymau tebyg o greigiau ar y ddwy ochr i’r Iwerydd.
• Mae ffosiliau tebyg ar y ddwy ochr i’r Iwerydd – gan gynnwys gweddillion ffosil anifeiliaid tir fyddai wedi methu nofio ar draws o un ochr i’r llall.