´óÏó´«Ã½

"Even a socialist would be better than that awful little man..." Dyna'r frawddeg wnaeth ddysgu i fi bod gwleidyddiaeth Sir Benfro yn wahanol i wleidyddiaeth gwedill Cymru.

Yr aelod seneddol Ceidwadol Nicholas Bennett oedd yr "awful little man" a pherchennog castell yn ne'r sir wnaeth yngan y geiriau i esbonio'r faner lafur enfawr oedd yn hongian o un o'r tyrrau.

1992 oedd y flwyddyn ac fe gollodd Bennett hen etholaeth Penfro i'r ymgeisydd Llafur hoffus Nick Ainger. Llwyddodd yntau i oroesi adrefni ffiniau gan farnu'n gywir bod etholaeth Gorllewin Caerfyrddin a De Penfro yn fwy ffafriol i Lafur na Phreseli.

Ar hyn o bryd mae Nick yn bwriadu sefyll yn yr etholiad nesaf. Byddai neb yn synnu pe bai'n newid ei feddwl. Mae'n wynebu cythraul o frwydr i gadw'r sedd ac mae'n anodd credu y byddai gobaith cath gan yr un ymgeisydd Llafur arall.

Gadewch i ni edrych ar yr ystadegau gan ddechrau gyda'r canlyniad yn 2005;

Llafur 13953 (36.9%)
Ceidwadwyr 12043 (31.8%)
Plaid Cymru 5582 (14.7%)
Dem. Rhydd 5399 (14.3%)
UKIP 545 (1.4%)

Mwyafrif 1910 (5%)

Mae'r ffiniau wedi newid rhyw fymryn ers hynny ond dim mewn modd sy'n ffafrio unrhyw un blaid yn arbennig. Dyma ganlyniad etholiad y cynulliad yn 2007.

Ceidwadwyr 8,590 (30.1%)
Llafur 8,492 (29.7%)
Plaid Cymru 8,340 (29.2%)
Dem. Rhydd. 1,806 (6.3%)
Ann 1,340 (4.7%)

Mwyafrif 98 (0.3%)

Dyna i chi ras tri cheffyl go iawn! Wrth fynd heibio mae'n werth nodi na chafodd buddugoliaeth y Ceidwadwyr unrhyw effaith ar gryfder y pleidiau yn siambr y cynulliad. Effaith y fuddugoliaeth honno oedd alltudio Glyn Davies o'r bae a sicrhau seddi i Joyce Watson a Nerys Evans.

Yr hyn sy'n drawiadol am y canlyniad yw perfformiad y Ceidwadwyr. Roedd 'na gynnydd yn eu pleidlais o 9.8% rhwng 2002 a 2007. Roedd Llafur i lawr 5.1% ac roedd 'na ostyngiad o 4% ym mhleidlais Plaid Cymru- un o ganlyniadau salaf y blaid honno yn etholiad 2007.

Sut mae esbonio hyn oll? Mae'n debyg bod newid ymgeisydd yn rhan o'r esboniad yn achos Plaid Cymru ond y ffactor allweddol yw'r trawsnewidiad yn nhrefniadaeth leol y Ceidwadwyr dros y blynyddoedd diwethaf.

Plaid leol ddigon cysglyd oedd hon nes i brif weithredwr y "Countryside Alliance" Simon Hart gael ei ddewis fel ymgeisydd seneddol y Ceidwadwyr a phenderfynu newid pethau. Mae'n ddiddorol bod y dewisiad hwnnw wedi ei wneud o dan drefn arbrofol mewn cyfarfod oedd yn agored i bawb. Fe arweiniodd hynny at gyhuddiadau bod dilynwyr Mr Hart wedi cymryd y gymdeithas drosodd.

Dyma oedd gan y Tori dadleuol John Jenkins i ddweud mewn llythyr agored yn Chwefror 2007;

"I was Deputy Chairman in charge of membership for that association when friends of Mr Hart started recruiting en masse with a view to hijacking the local Association. I remember one branch signing up over 90 members in one month which, for an association at the time with only 400 members, was a considerable proportion."

Cafwyd cyhuddiadau tebyg gan gyn gadeirydd Ceidwadwyr Cymru Syr Eric Howells ac o ganlyniad cafodd ei hel o'r blaid.

Beth bynnag yw'r gwirionedd, mae peiriant lleol y Ceidwadwyr bellach yn un rhyfeddol o effeithiol ac yn hynod o gyfoethog. Cafwyd ffwdan y llynedd ynghylch rhodd o £40,000 i'r gymdeithas gan gwmni rheolu buddsoddiadau heb unrhyw gysylltiad amlwg a'r etholaeth. Nid dyna yw'r unig ffynhonnell ariannol. Yn 2007, er enghraifft, roedd incwm y gymdeithas yn £50,017.

Mae 'na gyfyngiadau ar wario yn ystod etholiad wrth gwrs ond does dim uchafswm ar wariant yn y cyfnod cyn i'r etholiad gael ei alw. Yng Ngorllewin Caerfyrddin a De Penfro mae peiriant pres y Torïaid yn dechrau dwyn ffrwyth. Fe fyswn i'n mentro swllt ar Simon Hart yn yr etholiad cyffredinol ac yn rhagweld ras rhwng y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru yn yr etholiad cynulliad nesaf.

• Llyfrnodi gyda
• |
• |
• |
• |
• - Beth yw hwn?