大象传媒

Cael ei synnu
Cyfeiriodd at y nofel Cysgod y Cryman fel eithriad prin - ond ychwanegodd mai sgrifennu am ardal oedd yn newydd iddo yr oedd Islwyn Ffowc Elis nid am fro ei febyd yn Nyffryn Ceiriog.

Yn gyffredinol, meddai; "Mwya'n byd oedd pobl yn eu hardal lleia'n byd oedden nhw'n ddisgrifio o'r wlad."

Ychwanegodd; "Nid yn Rhosgadfan yr oedd Kate Roberts yn sgrifennu llyfrau am Rosgadfan ac nid yn Rhydcymerau yr oedd D J Williams pan oedd o'n sgrifennu am y filltir sgw芒r ond yn Abergwaun a llefydd felly," meddai.

Hyd yn oed wedyn, ychwanegodd, dyw'r un o'r ddau yn disgrifio'n helaeth ddaearyddiaeth a thirlun eu hardaloedd.

"Fe wnaeth hynny fy synnu i achos y syniad oedd gen i oedd fod Kate Roberts yn disgrifio'r chwareli a phethau felly ond o fynd yn 么l ychydig iawn o hynna sydd yn ei gwaith.

"Ac efo D J Williams, llai fyth. Pobl sydd yno drwy'r amser nid y wlad ac y mae hynny yn gyffredinol wir am awduron Cymraeg - bod yna lawer iawn, iawn, mwy o bobl a llai o dirwedd a thirlyn nag sydd yna gan lot o awduron Saesneg," meddai.

Mapio dwfn
Hyd yn oed gyda'r gyfres deithio Crwydro'r Siroedd dywedodd mai pobl nid golygfeydd sydd yn y llyfrau fwyaf!

Cynigiodd fod y syniad o 'fapio dwfn' sy'n ymgorffori hanes a phobl a phethau yn gymaint rhan o gymeriad sgrifennwyr Cymraeg nad ydynt yn tueddu i weld gystal y map arwynebol.

Ond gall hynny newid pan fo rhywun yn symud i ardal newydd:

"Yr ydw i pan yn Llambed yn sylwi mwy ar y wlad na phe byddwn adref yn Y Waunfawr.

"Hynny ydi, os ydw i yn meddwl am fferm yn Waunfawr yr ydw i'n meddwl gyntaf am y bobl ond yma rydw i yn meddwl am y t欧 a'r caeau ac mae hyn hefyd i'w weld yng ngwaith llenorion," meddai.

Cysgod y Cryman
Enghraifft amlwg o hynny yw Islwyn Ffowc Elis a Chysgod y Cryman
"Yr oedd o wedi mynd ati yn fwriadol i ddisgrifio . . . Yr oedd o dan ddylanwad John Steinbeck ac wedi mynd ati yn fwriadol i drio cael y wlad a'r ddaear i adlewyrchu beth oedd yn digwydd yn y llyfr.

"Mi es i yn 么l i edrych ar Cysgod y Cryman a sylwi; ar y dechrau, fod bron bob pennod yn dechrau efo rhyw ddisgrifiad o'r tir, y wlad a beth oedd yn digwydd o ran amaeth ac yn y blaen.

"Ond wrth iddo fo fynd mewn i'r stori roedd o fel tasa fo wedi anghofio y patrwm yma ac erbyn Yn 么l i Leifior mae'r penodau yn dechrau efo digwyddiadau.

"Efallai, unwaith yr oedd o wedi mynd i fyw efo'r cymeriadau doedd o ddim mor ymwybodol o'r ddaear," meddai.