´óÏó´«Ã½

Er bod angen i bawb aros gartref cymaint â phosib oherwydd y coronafeirws, mae digon o fywyd gwyllt i'w fwynhau yn ein gerddi yn ôl y naturiaethwr Iolo Williams.

Blodau'r Gwanwyn

Mae'r tywydd yr wythnos ddiwetha' wedi bod yn fendigedig ac yn berffaith i weld byd natur. Y peth amlycaf yn yr ardd yma ac ar hyd y lôn fach sy'n mynd heibio ydi blodau'r gwanwyn - maen nhw yn eu hanterth.

Yr amlycaf ydi'r Llygad Ebrill, neu yn Saesneg y Lesser Celandine - blodau melyn hyfryd. Mae yna gannoedd ohonyn nhw o gwmpas.

Mae'n enw difyr, Llygad Ebrill. Ers talwm byddai'r rhan fwyaf yn agor mis Ebrill, ond efo'r gwanwyn yn dod yn gynt mae'n Chwefror a Mawrth arnyn nhw'n agor erbyn hyn a'r rhan fwyaf wedi troi drosodd erbyn Ebrill. Mae'n dangos pa mor fuan mae'r gwanwyn yn dod erbyn heddiw.

Fydda i wrth fy modd yn gweld y briallu hefyd. Dwi'n hoff iawn o'i enw Saesneg - fel arfer mae'n well gen i'r enw Cymraeg - ond dwi'n hoff o'r gair Primrose. Mae'n dod o Prima Rosa, sef prima - cyntaf, a rosa - rhosyn. Pan oeddwn i'n hogyn ifanc fyddwn i'n gweld nhw yn y caeau ym mhob man. Erbyn hyn maen nhw wedi mynd o'r caeau - ond yn dal i'w gweld mewn gerddi.

Pryfetach

Ro'n i allan bore 'ma yn edrych ar y briallu a be' welais i'n bwydo ar un oedd gwenynbryf - y bee-fly. Maen nhw'n llawer mwy cyffredin na mae pobl yn meddwl. Mae'n edrych yn debyg i wenynen ond nid gwenynen ydi o - mae ganddo sugnydd, fel tiwb hir yn dod allan o'i geg ac mae'n rhoi hwnnw yn y blodyn.

Mae'n werth i bobl edrych allan am hwn ar hyn o bryd. Eisteddwch lawr, yn enwedig os oes ganddoch chi lot o bethau fel briallu a blodau fel hynny, a rydach chi'n siŵr o weld un. Mae pobl fel arfer yn meddwl mai gwenyn ydyn nhw - ond mae'r rhain yn fwy triongl. Pen weddol fain a phen-ôl tew - fel triongl brown o ffwr, er nad ffwr ydi o wrth gwrs, ac mae'n hofran. Tydi o ddim yn pigo chwaith.

Sôn am wenyn mae'n amser gwych i weld y cachgibwm - y bumble bee. Mi welwch rhai rŵan sydd wedi goroesi'r gaeaf ar ôl tycio mewn rhywle sych, ac wedyn maen nhw'n dod allan rŵan gan fod y blodau cynnar yn rhoi neithdar.

Os welwch chi un rŵan - y frenhines fydd hi, un mawr. Fe welwch chi'r gweithwyr o fewn yr wythnosau nesa, yn adeiladu nyth a hel paill - maen nhw'n llai - ond y frenhines sydd o gwmpas ar hyn o bryd.

Dwi newydd fod am dro o gwmpas yr ardd a newydd weld cachgibwm cynffon hufennog, y buff-tailed bumble bee, ac mae yna gachgibwm cynffon goch hefyd. Ac mae yna un newydd rŵan - ddaeth ar draws y cyfandir yn y flwyddyn 2000 - sef cachgibwm y goeden, sy'n oren, du a gwyn.

Creaduriaid y dŵr

Mae gen i bwllyn bach yn yr ardd - un o'r pethau gorau dwi wedi ei wneud. Fydda i'n mynd yna efo paned i weld be wela i, ac mae'n brysur iawn ar hyn o bryd.

Sgen i ddim llyffant na llyffant dafadennog - toad - dwn i ddim pam. Maen nhw ym mhwll y tŷ drws nesa a pan oeddwn i allan neithiwr roeddwn i'n eu clywed nhw. Mae'r pwll yn fy nghardd i yn llawn o fadfallod y dŵr.

Mae'r grifft llyffant allan ers tua mis, ond mae'n dibynnu ym mha ran o Gymru mae rhywun - yn y gorllewin ac yn Sir Benfro dwi wedi clywed am rai ychydig ar ôl Dolig, ond fel arfer mae hi tua diwedd Chwefror.

Adar yr ardd

Os ydych chi eisiau dysgu adnabod caneuon adar dyma'r cyfnod gorau, cyn i'r ymwelwyr ddod nôl o Affrica. Felly fe wnewch chi glywed y Robin Goch, y Fronfraith, yr Aderyn Du a Llwyd y Gwrych - ac mae'n haws eu clywed nhw cyn i'r adar fel y Telor Penddu neu Telor yr Ardd ddod nôl o Affrica.

Hefyd mae'n haws gweld yr adar sy'n canu ar hyn o bryd a'u hadnabod nhw - tydi'r dail heb dyfu yn y coed eto.

Faswn i'n codi tua chwech y bore a mynd allan i wrando arnyn nhw - ac mae'n werth mynd allan pen arall y dydd hefyd. Nes i glywed tair tylluan frech wahanol neithiwr - roedd posib clywed y tair dylluan ar yr un pryd, un tua milltir i ffwrdd, gan ei bod hi mor dawel.

Ydych chi wedi gweld bywyd gwyllt diddorol yn yr ardd? Anfonwch lun at cymrufyw@bbc.co.uk

Hefyd o ddiddordeb: