´óÏó´«Ã½

Mae Cymru'n wynebu argyfwng nyrsio canser allai adael niferoedd cynyddol o gleifion heb y gofal a'r cymorth meddygol cywir, yn ôl elusen.

Mae adroddiad Cymorth Canser Macmillan yn awgrymu bod angen cynnydd o 80% yn nifer y nyrsys canser arbenigol yng Nghymru i gefnogi'r 230,000 o bobl y maen nhw'n rhagweld fydd yn byw gyda chanser erbyn diwedd y ddegawd.

Pe bai nifer y nyrsys canser arbenigol yn aros ar y lefelau presennol, byddai'n gadael bwlch o 166 o nyrsys yng Nghymru erbyn hynny.

Yn ôl y ffigyrau diweddaraf, mae tua 207 o nyrsys arbenigol canser yng Nghymru, sy'n golygu bod angen i'r nifer gynyddu 80% i lenwi'r bwlch.

Dywedodd Llywodraeth Cymru bod nifer y nyrsys cofrestredig yng Nghymru yn parhau i gynyddu, a bod lleoedd hyfforddi wedi cynyddu 68% dros y pum mlynedd diwethaf.

Yn ôl Macmillan mae bron i dri chwarter nyrsys canser y fron yn ogystal â hanner nyrsys canser gynaecoleg yng Nghymru yn 50 oed neu'n hŷn, a bydd nifer ohonynt yn ymddeol dros yr un cyfnod.

Mae pryderon cynyddol hefyd y bydd hyd yn oed yn fwy o'r nyrsys hyn yn gadael y proffesiwn oherwydd effeithiau Covid-19.

Datgelodd arolwg barn diweddar gan Macmillan fod y gweithlu eisoes wedi'i or-ymestyn, gyda miloedd o bobl â chanser yn y DU ddim yn derbyn gofal nyrsio arbenigol

Profiad Cathy

Cafodd Cathy Snape o Ynys Môn ddiagnosis o ganser y fron ym mis Chwefror 2020, yr un adeg a dechrau'r pandemig coronafeirws.

"Roedd pawb yn amlwg yn hynod o brysur a dwi'n credu dyna pam doedd gofal unigol, y cymorth ac adborth penodol o' ni angen, ddim ar gael o gwbl," meddai.

"Mae pobl gyda chanser angen mwy na gwasanaeth iechyd sydd ond yn cynnig triniaeth corfforol, 'da ni hefyd angen rhywun sy' medru rhoi cwtsh i ni a dal ein llaw trwy'r broses.

"Doeddwn i ddim yn gwybod be' o' ni'n neud - doeddwn i ddim yn deall fy niagnosis yn llawn, doeddwn i ddim yn siŵr am fy meddyginiaeth.

"Dyna pam mae mynediad at gymorth canser arbenigol a hirdymor oddi wrth nyrs mor bwysig."

Angen 'gweithredu ar frys'

Dywedodd Richard Pugh, Pennaeth Partneriaethau Cymorth Canser Macmillan yng Nghymru: "Mae diagnosis canser yn effeithio ar gymaint mwy nag iechyd rhywun a heb y cymorth cywir, gall pobl brofi sgil-effeithiau triniaeth diangen, caledi ariannol yn ogystal â heriau ymarferol ac emosiynol.

"Mae angen i Lywodraeth Cymru fuddsoddi mewn hyfforddi nyrsys canser ar frys yn ogystal ag ymrwymo i gyfarwyddo Addysg a Gwella Iechyd Cymru i ddatblygu cynllun gweithlu canser."

Ychwanegodd bod angen i fyrddau iechyd roi amser a chyllid i nyrsys ar gyfer hyfforddiant bellach.

"Heb weithredu ar frys, ni fydd y nifer cynyddol o bobl sy'n byw gyda chanser yng Nghymru yn cael y gofal a'r cymorth o ansawdd uchel sydd ei angen arnynt."

Beth fydd y gost?

Yn ôl Macmillan bydd y gost o gynyddu nifer y nyrsys, yn ogystal ag ôl-lenwi'r swyddi blaenorol, yn fwy na £22m.

Amcangyfrifir mai £12.2m yw cost hyfforddi a datblygu nyrsys canser arbenigol i gyflawni'r cynnydd, sy'n gyfystyr â thua £53 y pen i bob person â chanser yng Nghymru.

Byddai'r costau o gyflogi 166 o nyrsys canser arbenigol ychwanegol yn 2030 tua £10.2m y flwyddyn.

Ffynhonnell: Cymorth Canser Macmillan

Goblygiadau meddygol 'difrifol'

Yn ôl arolwg barn gan Macmillan, mae un o bob pump (21%) o'r rhai a gafodd ddiagnosis o ganser yng Nghymru yn y pum mlynedd diwethaf yn dweud bod diffyg cymorth nyrsio canser arbenigol yn ystod eu diagnosis neu eu triniaeth.

Roedd yr effaith ar gleifion yn "sylweddol" gydag un o bob 10 (11%) o'r rhai a gafodd ddiagnosis yn yr un cyfnod - mwy na 6,000 o bobl - yn profi o leiaf un sgil-effaith meddygol difrifol o ganlyniad i ddiffyg cymorth.

Roedd yr arolwg hefyd yn awgrymu bod cleifion heb ofal nyrsio arbenigol yn fwy tebygol o brofi iselder neu or-bryder.

Ymateb Llywodraeth Cymru

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Mae nyrsys arbenigol canser yn chwarae rhan bwysig a gwerthfawr wrth ddarparu gofal o ansawdd uchel a chefnogi pobl a'u teuluoedd trwy ganser.

"Mae nifer y nyrsys cofrestredig yng Nghymru yn parhau i gynyddu ac mae lleoedd hyfforddi wedi cynyddu 68% dros y pum mlynedd diwethaf.

"Mae Addysg a Gwella Iechyd Cymru yn arwain ar ddatblygu cynllun gweithlu newydd ar gyfer nyrsio."