����ý

Mae arweinydd Cyngor Gwynedd wedi ymddiswyddo ar ôl iddo beidio yn wreiddiol ag ymddiheuro i ddioddefwyr y pedoffeil Neil Foden.

Ddydd Gwener fe ymddiswyddodd pedwar aelod cabinet ar ôl sylwadau Dyfrig Siencyn mewn cyfweliad ar raglen Newyddion S4C.

Cafodd Foden ei garcharu am 17 mlynedd yn gynharach eleni am gam-drin pedwar o blant yn rhywiol yng ngogledd Cymru rhwng 2019 a 2023.

Mae Mr Siencyn bellach wedi ymddiheuro "yn ddiffuant" i'w ddioddefwyr gan alw am ymchwiliad cyhoeddus.

Yn gynharach ddydd Iau, daeth cyhoeddiad fod Mr Siencyn wedi camu'n ôl o arwain grŵp Plaid Cymru y cyngor.

Dywedodd y cyngor mai'r Cynghorydd Nia Jeffreys fydd yr arweinydd dros dro.

'Cyfnod mwyaf heriol'

Bu Mr Siencyn yn y swydd ers 2017, ac mae Newyddion S4C ar ddeall iddo gytuno i gamu lawr o’i rôl mewn cyfarfod grŵp Cynghorwyr Plaid Cymru nos Fercher.

Y gred yw bod rhai o’i gyd-gynghorwyr Plaid Cymru wedi cyflwyno llythyr iddo yn diolch am ei waith ond yn galw arno i fynd.

Mewn datganiad yn disgrifio'r "anrhydedd" o arwain y cyngor dros saith mlynedd, dywedodd Mr Siencyn bod achos y cyn-brifathro a gafodd ei garcharu ym mis Gorffennaf am gam-drin pedwar o blant yn rhywiol wedi creu heriau.

"Rhaid i mi gydnabod fod y cyfnod mwyaf diweddar hwn - a'r wybodaeth erchyll sydd wedi dod i'r amlwg am weithredoedd anfaddeuol y pedoffeil Neil Foden - wedi bod y mwyaf heriol i'r Cyngor fel awdurdod ac i minnau fel Arweinydd," dywedodd.

"Mae'n ddrwg calon gen i am y boen mae'r dioddefwyr a'u teuluoedd wedi mynd drwyddo oherwydd y dyn hwn, ac maent yn parhau i fod ar flaen fy meddwl."

Mewn datganiad fore Iau ar ran grŵp Plaid Cymru, dywedodd y Cadeirydd Cai Larsen eu bod wedi derbyn ymddiswyddiad Dyfrig Siencyn.

“Hoffai holl aelodau’r Grŵp ddiolch o waelod calon i’r Cynghorydd Dyfrig Siencyn am ei waith a’i ymroddiad fel arweinydd dros y saith mlynedd ddiwethaf," meddai.

"Dymunwn yn dda iddo i’r dyfodol."

Ddydd Gwener fe wnaeth pedwar aelod o gabinet Cyngor Gwynedd ymddiswyddo ar ôl i Mr Siencyn wrthod ymddiheuro yn wreiddiol i ddioddefwyr y pedoffeil Neil Foden.

Ond ar yr un diwrnod fe wnaeth Dyfrig Siencyn o Blaid Cymru "ymddiheuro yn ddiffuant" i'r dioddefwyr ac fe alwodd am ymchwiliad cyhoeddus.

Dywedodd y pedwar cynghorydd - Beca Brown, Berwyn Parry Jones, Dafydd Meurig ac Elin Walker - mewn datganiad eu bod yn camu'n ôl o'r cabinet.

Roedd hynny, medden nhw, oherwydd "gwahaniaethau sylfaenol rhyngom a’r arweinyddiaeth ynglŷn â sut i ddelio gyda’r hyn a wnaeth Foden a beth yw’r ffordd orau i fynd ati i ganfod beth yn union aeth o’i le".

Beth ydy'r cefndir?

Cafodd Dyfrig Siencyn ei gyfweld ar Newyddion S4C nos Iau 10 Hydref ar ôl i ragor o honiadau gael eu gwneud am y cyn-bennaeth a’r pedoffeil Neil Foden.

Fe gafodd Foden ei ddedfrydu yn gynharach eleni i 17 mlynedd yn y carchar am gam-drin pedwar o blant yn rhywiol yng ngogledd Cymru rhwng 2019 a 2023.

Roedd Foden wedi bod yn bennaeth yn Ysgol Friars ym Mangor, ac yn bennaeth strategol Ysgol Dyffryn Nantlle, Penygroes, y ddwy yng Ngwynedd.

Fe wnaeth rhaglen ����ý Wales Investigates ddechrau Hydref ddatgelu y gallai Foden fod wedi cam-drin disgyblion am fwy na 40 mlynedd.

Mae dynes sy’n dweud iddi gael ei cham-drin fel plentyn gan Foden, wedi croesawu ymddiswyddiad Mr Siencyn.

Dywedodd y ddynes, wnaeth ei honiadau ar ����ý Wales Investigates o dan yr enw Nia: “Pan wrthododd Dyfrig Siencyn ymddiheuro i ni, y dioddefwyr, a gafodd eu cam-drin gan Neil Foden, roedd yn fethiant i gydnabod ein poen a’n dioddefaint.

"Arweiniodd hyn ymhellach at y tanseilio hyder a methiant oedd gennym eisoes yng Nghyngor Gwynedd.

"Rwy’n meddwl y gallaf siarad ar ran yr holl ddioddefwyr pan ddywedaf ein bod yn croesawu ymddiswyddiad Dyfrig Siencyn."

Mae Newyddion S4C hefyd ar ddeall bod ffigyrau blaenllaw o fewn Plaid Cymru wedi disgrifio sefyllfa Mr Siencyn fel un “anghynaladwy” dros y penwythnos.

Mae Cyngor Gwynedd wedi cael cais am ymateb.

'Un gŵr drwg sydd yn y busnes yma - Foden'

Dywedodd Alun Ffred Jones, cyn-Arweinydd Cyngor Gwynedd, a chyn-Aelod Cynulliad (fel yr oedd yn cael ei adnabod ar y pryd) Arfon: “Dwi’n credu bod o [Mr Siencyn] wedi gwneud y peth doeth dan yr amgylchiadau.

“'Da chi ddim eisiau bod yn arweinydd grŵp sydd wedi ei rannu ac yn yr amgylchiadau dwi’n credu bod o wedi gwneud y peth iawn.

“Mae o wedi bod yn arweinydd da iawn, yn llefarydd da iawn ar ran llywodraeth leol hefyd. All o ddal ei ben yn uchel dwi’n credu.”

Ychwanegodd: “[M]ae’n rhaid i ni gofio un peth - un gŵr drwg sydd yn y busnes yma a Neil Foden ydy hwnnw.

“Mae yna ymchwiliad ond mae yna gyfrifoldeb rŵan ar y cyngor i fod yn hollol agored am yr hyn sydd wedi digwydd.

“Does dim dwywaith ym meddyliau’r cyhoedd mai y cyngor sydd ar fai ond y gwir yny ma' gan ysgolion erbyn hyn lawer iawn o annibyniaeth ac felly mae 'na gwestiynau i’w hateb gan y llywodraethwyr, uwch-dîm yr ysgol ac wrth gwrs yn ehangach na hynny.

"Dwi’n gobeithio y bydd 'na ymchwiliad cyhoeddus."

'Angen hyfforddi cynghorwyr'

Dywedodd yr ymgyrchydd amddiffyn a diogelu plant, Helen Mary Jones fod y datblygiadau diweddaraf yn dangos bod "angen mwy o hyfforddiant ar gynghorwyr".

Ychwanegodd fod angen i gynghorwyr "ddeall eu cyfrifoldebau nhw ynglŷn ag amddiffyn plant yn eu hysgolion a’r sefyllfaoedd eraill ma’ nhw'n gyfrifol amdanyn nhw.

"Wrth gwrs ar swyddogion mae’r ddyletswydd i roi cyngor i'r cynghorwyr, ond y cynghorwyr yn y diwedd sy’n arwain y cyngor ac yn gwneud penderfyniadau.

"Byddwn i’n gweud falle bod y stori yma yn dangos bod isie hyfforddiant ar bob cynghorydd fel bod nhw’n deall eu cyfrifoldebau nhw a fel ma' nhw'n gorfod bod yn atebol am unrhyw gamgymeriadau ma'r cyngor wedi 'neud.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru ei bod hi'n "bwysig fod pawb sy'n gyfrifol am wasanaethau addysg yn deall eu cyfrifoldebau o ran lles a diogelu" a bod "darparu hyfforddiant i aelodau etholedig yn fater i awdurdodau lleol".

Yn ôl cyn-Aelod Seneddol Plaid Cymru, Elfyn Llwyd, "mater o amser" oedd ymddiswyddiad Mr Siencyn.

"Mae’n bosib yn y diwedd ei fod o’n anorfod oherwydd pan nad oes 'na unfrydedd o fewn y cabinet mae’n mynd yn amhosib i redeg y Cyngor.

"Mater o amser mewn gwirionedd oedd hi felly. Mae o yn anffodus ond do'n i ddim yn gweld unrhyw ffordd arall o symud ymlaen.

"Mae o wedi cymryd y cam cywir, y cam dewr yn y sefyllfa yma," meddai.

Cyd-aelodau Plaid Cymru yn diolch

Mae gwleidyddion lleol wedi ymateb i ymddiswyddiad Mr Siencyn gan ddiolch iddo am ei wasanaeth dros y blynyddoedd.

Dywedodd Sian Gwenllian AS fod "Dyfrig wedi rhoi arweiniad cadarn i Gyngor Gwynedd mewn cyfnod o lymder mawr a heriau digynsail".

“Rwyf wedi cydweithio efo fo ers 2008 a gwn y bydd yn parhau i wneud ei orau dros y sir a dros Gymru. Pob dymuniad da Dyfrig.”

Dywedodd Liz Saville Roberts AS fod Dyfrig Siencyn yn "haeddu cael ei gofio fel arweinydd un o gynghorau mwyaf blaengar Cymru".

"Mi aeth i’r afael ag anghenion tai a phroblemau gormodedd o dai gwyliau," meddai.

Ategodd Mabon ap Gwynfor AS mai "pobl a chymunedau Gwynedd, eu lles a'u dyfodol oedd wrth wraidd pob dim yr oedd yn ei wneud".