Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 381: D霉n Dearduil

Thairis air na beagan seachdainean a dh鈥檉halbh, bha mi ag innse sgeulachd ainmeil dhuibh 鈥 Deirdre agus Clann Uisne. Uill, bha mi a鈥 smaoineachadh gun robh an t-脿m agam tilleadh do dh鈥櫭爄te faisg air Inbhir Nis a tha co-cheangailte ri Deirdre. 鈥橲 e sin D霉n Dearduil faisg air Inbhir Fharragaig ri taobh Loch Nis. Thathar a鈥 d猫anamh dheth gur e Dearduil a chanadh G脿idheil na sg矛re sin ri Deirdre o shean. Agus thathar ag r脿dh gur ann air an d霉n a bha an t霉r a thog Naois is Deirdre.

鈥橲 e a th鈥 ann an D霉n Dearduil cnoc 脿rd cas creagach, le aibhnichean brasa air d脿 thaobh dheth. Bha daoine a鈥 fuireach ann ann an Linn an Iarainn. Bha ballachan m貌ra tiugha gu h-脿rd air airson an sluagh a dh矛on. Chithear na clachan bhuapa fhathast.

Bha mi ann o chionn beagan bhliadhnaichean agus bha cuimhne agam air coille thiugh aig bonn a鈥 chnuic. Ach cha robh e uabhasach doirbh an cnoc a dh矛readh. Mar sin, thug mi cuireadh don bhean agam agus do bhana-charaid tighinn cuide rium. Bha mi a鈥 dol a dh鈥檌nnse sgeulachd Deirdre dhaibh, agus sinn nar suidhe c貌mhla air mullach an d霉in. Ach gu m矛-fhortanach, cha do dh鈥檕braich c霉isean mar a bha d霉il.

Dh鈥檉heuch sinn ri faighinn tarsainn t猫 de na h-aibhnichean aig bonn a鈥 chnuic. Chaidh sinn s矛os tron choille. 鈥橲 ann an uair sin a chuala sinn fuaim ne貌nach. Bha e 脿rd 脿rd mar bheathach ann am pian. No mar bhean-s矛the ag 猫igheachd. Bha e ro 脿rd airson damh, ged is e an D脿mhair a bh鈥 ann. Feumaidh mi r脿dh gu robh rudeigin mun fhuaim a bha car eagallach.

Co-dhi霉, chuir an abhainn stad oirnn. Bha i a鈥 sruthadh ro luath is bha i ro dhomhainn. Chaidh sinn beagan mh矛ltean suas an abhainn agus lorg sinn drochaid. Bha rathad ann gu bonn cnuic eile faisg air D霉n Dearduil. 鈥橲 e sin an D霉n Garbh. Agus tha e garbh dha-r矛reabh. Tha e leacach is creagach is cas, is tha am fraoch 脿rd is tiugh. Aig amannan bha an raineach trom b鈥 fheudar dhuinn coiseachd na b鈥 脿irde na sinne.

Eadar an D霉n Garbh is D霉n Dearduil dh鈥檉h脿s c霉isean na bu mhiosa. Bhathar air a bhith a鈥 leagail nan craobh nach robh d霉thchasach do dh鈥橝lba. Agus tha na craobhan marbha nan laighe far an do thuit iad. B鈥 fheudar dhuinn dhol thairis orra is fodhpa. Cha robh mi riamh a鈥 coiseachd ann an 脿ite cho garbh ann an Alba. B鈥 fheudar dhuinn aig amannan an c霉 a thogail thairis air na craobhan leagte oir bha e ro bheag airson leum thairis orra. C霉 bochd! Tha mi cinnteach gun robh e a鈥 smaoineachadh ris fh猫in, 鈥淐iamar fon ghr猫in a chaidh mo thaghadh leis an teaghlach seo?!鈥

Agus 鈥檚 ann an uair sin, nuair a bha sinn faisg air D霉n Dearduil a-rithist a chuala sinn am fuaim a-rithist. Mar sgreuchail. 脌rd, eagallach. Cuideigin ann am pian? Beathach ann an ribe? No taibhs? Carson a thuirt mi sin? Uill, innsidh mi dhuibh an ath-sheachdain.

Mu dheireadh r脿inig sinn mullach Dh霉n Dearduil. Fhuair sinn sealladh 脿lainn de Loch Nis. Tha am mullach torrach is feurach. 鈥橲 e as coireach ri sin na daoine a bha a鈥 fuireach ann. Gu m矛-fhortanach, cha robh 霉ine agam an sgeulachd innse do ch脿ch oir bha dragh oirnn mun 霉ine a bheireadh e faighinn air ais don ch脿r. Agus cha robh sinn airson a bhith glaiste air an d霉n san dorchadas, gun fhiosta d猫 an creutair a bha a鈥 sgreuchail aig 脿rd a chinn.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: tiugh: thick; d矛readh: ascending; domhainn: deep; d霉thchasach: native; garbh: rough; leagte: felled; ribe: trap; taibhs: ghost.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: thairis air na beagan seachdainean a dh鈥檉halbh: over the last few weeks; gun robh an t-脿m agam tilleadh: that it was time I returned; thathar a鈥 d猫anamh dheth: it is maintained (said); le aibhnichean brasa air d脿 thaobh dheth: with swift-flowing rivers on two sides of it; chithear na clachan bhuapa fhathast: the stones from them can still be seen; bonn a鈥 chnuic: the base of the hill; cuide rium: along with me; agus sinn nar suidhe c貌mhla air mullach an d霉in: when we were sitting together at the summit of the hill; cha do dh鈥檕braich c霉isean mar a bha d霉il: things didn鈥檛 work out as expected; mar bheathach ann am pian: like an animal in pain; no mar bhean-s矛the ag 猫igheachd: or like a fairy woman shouting; chuir an abhainn stad oirnn: the river stopped us; a鈥 sruthadh ro luath: running too swiftly; an raineach trom b鈥 fheudar dhuinn coiseachd: the bracken through which we had to walk; dh鈥檉h脿s c霉isean na bu mhiosa: things got worse; tha na craobhan marbha nan laighe far an do thuit iad: the dead trees are lying where they fell; b鈥 fheudar dhuinn dhol thairis orra is fodhpa: we had to go over them and under them; c霉 bochd!: poor pooch!; ciamar fon ghr猫in a chaidh mo thaghadh leis an teaghlach seo?: how on earth did I get selected by this family?; sealladh 脿lainn: a beautiful view; torrach is feurach: fertile and grassy; 鈥檚 e as coireach ri sin na daoine a bha a鈥 fuireach ann: the people who lived there are responsible for that; cha robh 霉ine agam an sgeulachd innse do ch脿ch: I didn鈥檛 have time to tell the others the story; cha robh sinn airson a bhith glaiste air an d霉n: we didn鈥檛 want to be stuck on the hill; gun fhiosta d猫 an creutair a bha a鈥 sgreuchail: without knowing what creature was screeching; aig 脿rd a chinn: at the top of its voice.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Bha e ro 脿rd airson damh, ged is e an D脿mhair a bh鈥 ann: It was too high-pitched for a stag, although it was October. Note the accented 鈥渁鈥 in D脿mhair although it originates in damh which is a short 鈥渁鈥. D脿mhair comes from damh-d脿ir (stag-rut). There is a potential problem in interpretation of 脿rd in relation to sound as it can mean both 鈥渉igh-pitched鈥 and 鈥渓oud鈥. Tog do ghuth gu h-脿rd means 鈥渟peak loudly鈥 rather than 鈥渟peak in a falsetto voice鈥! If in doubt, m貌r can be used to express volume (guth m貌r 鈥 a loud voice).

Gn脿ths-cainnt na Litreach

Gn脿ths-cainnt na Litreach: bha dragh oirnn mun 霉ine a bheireadh e: we were concerned about the time it would take.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast