����ý

Diaspora yw grŵp o bobl sydd ddim yn byw yn eu mamwlad bellach ond sy’n dal i lynu at eu etifeddiaeth y neu cartref newydd.

Mae’r term yn dod o’r gair Groegaidd am wasgaru, ac fe gafodd ei ddefnyddio gyntaf i ddisgrifio gwasgariad yr Iddewon yn amser y Beibl. Mae’r gair nawr yn cael ei ddefnyddio am unrhyw gymuned ar wasgar ar draws y byd.

Mae Unol Daleithiau America yn enghraifft dda o wlad sy’n gartref i nifer o gymunedau diaspora gwahanol megis yr Affricaniaid-Americanaidd, Mecsicaniaid-Americanaidd a’r Gwyddelod-Americanaidd.

Mae pobl yn mudo am wahanol resymau. Mae rhai yn symud am resymau economiadd i wledydd gyda gwell cyfleoedd am swyddi a safon byw uwch. Mae eraill yn mudo i ddianc rhag erledigaeth neu i gael mwy o ryddid. Mae rhai mudwyr yn yn cael eu gorfodi i symud gan ddigwyddiadau fel rhyfeloedd a newyn.

Glaniodd y 153 cyntaf o Gymry ym Mhatagonia ar fwrdd llong y Mimosa ar 28 Gorffennaf 1865. Roedden nhw wedi hwylio o Lerpwl i’r Ariannin i sefydlu trefedigaeth Gymraeg o’r enw Y Wladfa ymhell o ddylanwad diwyllianau eraill.

Dilynodd mwy o Gymry yn hwyrach yn enwedig yn y cyfnodau rhwng 1880-87 ac 1904-12. Roedd hyn yn bennaf oherwydd dirwasgiad ym meysydd glo Cymru.

Gwnaeth y Cymry eu cartref yn Nyffryn Chubut a godrefryniau’r Andes. Mae enwau Cymraeg megis Trelew, Dolavon (Dôl Afon) a Trevelin (Tre Felin) ar leodd ym Mhatagonia.

Mae’r gymuned yn dal i fodoli heddiw. Mae 50,000 o bobl o dras Cymreig ym Mhatagonia ac mae hyd at 5,000 ohonyn nhw’n siarad Cymraeg.

Y diaspora Gwyddelig yn yr Unol Daleithiau yw un o’r mwyaf yn y wlad. Yn ôl astudiaeth US Census Bureau 2010 roedd 34.7 miliwn o bobl yn dweud eu bod o dras Gwyddelig – yr ail grŵp mwyaf ar ôl y rhai o dras Almaenig.

Mae pobl wedi bod yn symud o’r Iwerddon ers canrifoedd ond fe wnaeth y Newyn Mawr achosi allfudo ar raddfa enfawr yn y 1840au. Pan fethodd y cnwd tatws, bu farw un filiwn o bobl ac fe ymfudodd hyd at 2 filwin o bobl mewn ychydig dros ddeng mlynedd (1845-55). Symudodd y rhan fwyaf ohonyn nhw i Ogledd America ac i Brydain.

Er bod y rhan fwyaf o Americanwyr Gwyddelig erbyn hyn yn ail a thrydedd genhedlaeth, mae ganddyn nhw ddiddordeb mawr yn eu treftadaeth Wyddelig o hyd. Mae Tourism Ireland yn amcangyfrif bod bron i ddwy filiwn o Americanwyr yn ymweld ag ynys Iwerddon bob blwyddyn.

Mae Dinas Efrog Newydd yn cynnal gorymdaith Dydd San Padrig fwya’r byd sy’n denu torf o ddwy filiwn. Mae Afon Chicago yn cael ei lliwio’n wyrdd i ddathlu nawdd sant yr Iwerddon.

Mae nifer o ddinasoedd yn y DU bellach yn gartref i ddiasporas Asiaidd o wledydd fel India, Pacistan a Bangladesh.

Mae’r berthynas rhwng y DU a’r gwledydd hyn yn ne Asia yn dyddio nôl i’r 1600au. Fe wnaeth y British East India Company sefydlu aneddiadau masnachu yn India, ac yn ddiweddarach daeth y wlad yn rhan o’r Ymerodraeth Brydeinig.

Yn ôl Cyfrifiad 2011 pobl o gefndir ethnig Asiaidd oedd yr ail grŵp mwyaf o’r boblogaeth (7.5 y cant) yng Nghymru a Lloegr.

Mae llawer o ddylanwadau Asiaidd i’w gweld ar ddiwylliant ym Mhrydain. Mae’r rhain yn cynnwys bwyd Indiaidd sy’n boblogaidd iawn, a ffilmiau fel East is East a Bend it like Beckham sy’n edrych ar sut mae pobl o dras de Asiaidd yn integreiddio i fywyd ym Mhrydain.

Mae cymunedau diaspora yn gallu bod yn fanteisiol i’r wlad newydd ac i’r famwlad. Maen nhw’n cynnwys:

• mwy o amrywiaeth cymdeithasol a diwyllianol
• trosglwyddo sgiliau a gwybodaeth i’r wlad wreiddiol
• mwy o gydnabyddiaeth i'r famwlad
• mwy o fasnasch rhwng y wlad newydd a’r famwlad