´óÏó´«Ã½

Mae'r Trysorlys wedi cyhoeddi y bydd cronfa gwerth £4.8bn bellach yn cael ei rhannu ledled y DU yn hytrach nag yn Lloegr yn unig, gan olygu mai gweinidogion San Steffan fydd yn rheoli'r gwariant.

Mae Llywodraeth Cymru wedi dweud bod y datblygiad yn "tanseilio" datganoli.

Bydd y Gronfa Lefelu i Fyny yn cael ei buddsoddi mewn prosiectau lleol fel adfywio a thrafnidiaeth.

Cyhoeddwyd y gronfa gyntaf yn Adolygiad Gwariant y llynedd fel cronfa gwerth £4bn i Loegr a fyddai'n arwain at gyllid ychwanegol o £800m i Gymru, Yr Alban a Gogledd Iwerddon "yn y ffordd arferol".

Dan system Fformiwla Barnett, os ydy Llywodraeth y DU yn gwario arian yn Lloegr ar faterion sydd wedi eu datganoli, mae'r llywodraethau datganoledig yn derbyn arian cyfatebol i'w wario fel maen nhw'n dymuno.

Ond mae'r Trysorlys bellach wedi cadarnhau bod y gronfa i'r DU gyfan, ac y byddan nhw'n rheoli'r buddsoddiad yn y cenhedloedd datganoledig.

'Ymgais i danseilio democratiaeth'

Yn Neddf Marchnad Fewnol y DU a basiwyd y llynedd, rhoddwyd pwerau gwario newydd i Lywodraeth y DU mewn meysydd sydd wedi'u datganoli, megis pwerau gwario ar seilwaith a chyfleusterau diwylliannol ac addysgol.

Roedd pryderon am "ddadwneud datganoli" gan wleidyddion yng Nghymru ar y pryd.

Dywedodd Prif Ysgrifennydd y Trysorlys, Stephen Barclay, y byddai cymunedau yn Yr Alban, Cymru a Gogledd Iwerddon yn elwa o "o leiaf £800m" o fuddsoddiad gan Lywodraeth y DU ar gyfer prosiectau adfywio canol tref a stryd fawr, trafnidiaeth leol, diwylliannol a threftadaeth.

Ond dywedodd Llywodraeth Cymru mewn datganiad: "Nid arian newydd nac ychwanegol ydy hwn.

"Dyma Lywodraeth y DU yn tanseilio canlyniad dau refferendwm aeth o blaid datganoli i Gymru.

"Ni chafodd Llywodraeth y DU ei hethol er mwyn gwneud penderfyniadau neu wario arian mewn meysydd sydd wedi'i ddatganoli i Gymru.

"Mae hefyd yn enghraifft o'r ddeddfwriaeth Marchnad Fewnol - sy'n mynd yn erbyn y cyfansoddiad ac a gafodd ei wrthod gan y Senedd - yn cael ei ddefnyddio i atal penderfyniadau am Gymru rhag cael eu gwneud yng Nghymru."

Dadansoddiad Elliw Gwawr, gohebydd seneddol

Mae Boris Johnson a'i lywodraeth yn gwybod na allen nhw gymryd y Deyrnas Unedig yn ganiatol bellach, ac mae 'na ymgais glir ar hyn o bryd i werthu budd yr Undeb ar bob cyfle posib.

Dyna'r cyd-destun y tu ôl i'r penderfyniad yma i reoli gwariant o San Steffan yn hytrach na rhoi'r arian i Lywodraeth Cymru, fel yw'r drefn arferol.

Ond mae'r penderfyniad wedi cael ei feirniadu yn chwyrn, ac yn cael ei weld fel ymgais i danseilio datganoli, gan y bydden nhw am y tro cyntaf yn gwario ar feysydd fel trafnidiaeth, treftadaeth ac adfywio trefol, meysydd sydd i fod dan reolaeth Llywodraeth Cymru.

Dywedodd Ysgrifennydd Cymru, Simon Hart, fod y gronfa'n cynrychioli "buddsoddiad sylweddol yng Nghymru ac yn dyst i'n penderfyniad i lefelu i fyny'r DU gyfan".

Ond dywedodd AS Plaid Cymru, Liz Saville Roberts bod gan y gronfa "ddim i'w wneud" gyda gwella'r wlad, ond ei fod yn ymgais i "danseilio democratiaeth Cymru a blaenoriaethau ein gwlad".

"Mae ein cymunedau yn galw am fuddsoddiad. Ond gydag etholiad ar y gweill, mae'n glir na fydd y buddsoddiad Torïaidd yma'n cael ei roi i wella anghenion hirdymor Cymru ond y bydd yn mynd yn ôl blaenoriaethau gwleidyddol," meddai.

"Ni ddylai Boris Johnson a'i griw yn San Steffan gael unrhyw ran mewn penderfynu pa gynlluniau sy'n derbyn arian."