大象传媒

Rheinallt Thomas yn trafod Bwdhaeth

Hanes

Crefydd a gychwynnodd yn yr India tua 2,500 o flynyddoedd yn 么l yw Bwdhaeth ac erbyn heddiw yng ngwledydd Dwyrain Pell Asia y mae amlycaf.

Y sylfaenydd y oedd Siddartha Guatama a anwyd 560 C.C.

Roedd ei fywyd yn un a weddai i dywysog nes yr oedd yn 29 oed ond pan welodd dlodi'r bobl, yr afiechydon a'r anobaith, gadawodd ei fywyd moethus, diogel, i chwilio am ateb i'r holl ddioddefaint a ddeuai i ran dynoliaeth a cheisio heddwch i'r enaid.

Treuliodd gyfnod gyda mynaich o wahanol urddau ond heb gael yr ateb a ddymunai.

Pan gyrhaeddodd Bodh-Gaya (yr enw modern) eisteddodd dan goeden ffigys a myfyrio am 46 diwrnod nes cyrraedd yr hyn y cyfeiria Bwdhiaid heddiw ato fel goleuedigaeth eithaf.

Cyflwr o fyfyrdod yw hwn sy'n galluogi person i weld bywyd yn union fel ag y mae ac i ganfod atebion i broblemau dynol.

O hyn allan galwyd ef y Bwdha, sy'n golygu 'yr un goleuedig'.

Teithiodd y Bwdha i Benares lle pregethodd ei bregeth gyntaf.

Hyd ei farw yn 80 oed, teithiodd ar hyd a lled yr India yn pregethu ei ffordd newydd o feddwl a elwir 'y ffordd ganol'.

Dwy gangen

Heddiw ceir dwy gangen o Fwdhaeth:
• Ysgol y Gogledd sef Mahayana,
• Ysgol y De sef Theravada.

Mae hanfodion y grefydd yn gyffredin i'r ddwy gangen, ond cred y Mahayaid mai bod tragwyddol yn hytrach na bod dynol oedd y Bwdha, tra chred y Theravadiaid mai bod dynol oedd, ond gyda galluoedd eithriadol.

Man addoli

Bydd Bwdhiaid yn gwedd茂o mewn mynachlogydd, cysegrfannau neu demlau sy'n amrywio'n fawr o ran maint a chynllun.

O fewn y rhan fwyaf o fynachlogydd bydd mynaich yn edrych ar 么1 y lle.

Symlrwydd yw'r allwedd i'w ffordd o fyw. Bydd cysegrfan y fynachlog yn am1 yr adeiladwaith mwyaf disglair a chymhleth yn y lle gyda llun, neu fwyaf tebyg, gerflun o Bwdha yno.

Bydd lle wedi ei neilltuo gerllaw i dderbyn offrymau, yn ogysta1 芒 lle i bobl eistedd a gwedd茂o neu fyfyrio.

Caiff temlau a chysegr fannau eu hadeiladu lle bynnag y bo galw amdanynt.

Ym Mhrydain gallwch ganfod allor mewn tai, neu unrhyw adeilad arall sydd yn fan cyfarfod i'r Bwdhiaid.

Pum elfen

Y pump yw:
• Daear
• 罢芒苍
• Dwr
• Awyr
• Doethineb

Gosodir symbolau o'r elfennau hyn yn strategol o gylch y gysegrfan.

Mae myfyrio yn hynod o bwysig i Fwdhiaid, a bydd llawer yn treulio awr neu ddwy bob diwrnod yn myfyrio mewn cysegrfan neu fan arall.

Ysgrythurau sanctaidd

Ar y cychwyn lledaenwyd credoau Bwdhaidd drwy adrodd hanesion a'u trosglwyddo ar lafar o genhedlaeth i genhedlaeth.

Yr ysgrythurau cynharaf sydd wedi goroesi hyd heddiw yw arysgrifau ar feini carreg o tua 250 C.C.

O'r ail ganrif y daw'r fersiwn gyflawn gyntaf i oroesi o'r Ffordd Rinweddol.

Geilw Bwdhiaid ysgol y Theravada eu llyfr cysegredig hwy yn Tri-Pitake, ac mae iddo dair adran:

• Mae'r rhan gyntaf yn ymdrin 芒'r bywyd disgybledig y disgwylir i fynaich ei ddilyn.
• Mae'r ail ran yn cynnwys dysgeidiaeth y Bwdha.
• Yn y drydedd ran ceir esboniad ar ddysgeidiaeth y Bwdha, ac eglurhad ar brif ddaliadau'r grefydd.

Yr ail lyfr yw'r un a ystyrir bwysicaf, a cheir ynddo 540 o hanesion am y Bwdha.

Yr adran bwysicaf o bosibl yw, Y Llwybr Rhinweddol.

Y mae llawer o Fwdhiaid yn gwybod yr adran hon ar eu cof.

Mae Bwdhiaid ysgol y Mahayana yn defnyddio llawysgrifau (Sutrau) eraill yn ogystal, wedi eu hysgrifennu mewn Sanskrit a ieithoedd Hindwaidd hynafol eraill.

Y pwysicaf o' r rhain yw Ysgrythur y Lotws.

Credoau

• Samsara - sef y gred y bydd person wedi ei farwolaeth yn cael ei aileni, naill ai yn fod dynol neu yn anifail neu greadur. Yr unig ffordd i osgoi aileni yw cyrraedd y stad o Nirvana, drwy fyfyrdod, sy'n codi'r ymwybyddiaeth uwchlaw cylch geni ac aileni.

  Karma - sef y gred fod yr hyn a wna person mewn bywyd wedi ei gofnodi.

  I'r Bwdhiaid mae Pedwar Gwirionedd Urddasol, sef:

  • Mae dioddef yn rhan o fywyd
  • Trachwant hunanol sy'n achosi dioddef
  • Mae dioddefaint yn peidio os llwyddir i drechu'r chwantau.
  • Gellir trechu'r chwantau drwy ddilyn y llwybr wythplyg:
    Derbyniwch ddysgeidiaeth y Bwdha;
    Gweithredwch ddysgeidiaeth y Bwdha;
    Peidiwch a dweud celwydd na siarad yn gas;
    Peidiwch a lladd dim,
    Osgowch gyffuriau,
    Peidiwch 芒 dwyn,
    Peidiwch a godinebu;
    Dilynwch yrfa sy'n eich galluogi i fyw yn 么l dysgeidiaeth y Bwdha;

  Drwy fyw yn gywir mae'n haws cyrraedd Nirvana;
  Rheolwch eich meddwl drwy fyfyrdod;
  Myfyriwch a chanolbwyntiwch yn ddwys i gyrraedd Nirvana

  Gwyliau

  Dethlir Magha Puja yn ystod lleuad llawn mis Chwefror.

  Dethlir Wesak am dri diwrnod yn Mai.

  Mae Asala yn dathlu genedigaeth y Bwdha.

  Dethlir Oban yn Siapan i gofio hynafiaid.

  Mae gan y Chineaid wyl debyg, Ddydd yr Eneidiau Coll.

  Gwyl Siapaneiadd arall yw Higan, lle'r offrymir gwedd茂au i'r meirw.

  Mae'r FIwyddyn Newydd yn wyl hynod o bwysig i Fwdhiaid gyda dathliadau yn amrywio o wlad i wlad ond ceir elfennau tebyg, fel anrhydeddu'r Bwdha, rhyddhau pysgod i afonydd, rhyddhau adar a gaethiwyd a chynnal gorymdeithiau.

  Yng Nghymru

  Mae canolfannau Bwdhaidd yng Nghaerdydd, Penrhos ger Raglan , Cwmbr芒n a Llangunllo (Powys).